Şah kartalı takipte

Trakya'nın kartalının nesli tükeniyor

09.10.2009


Nesli tehlike altında bulunan ve önemli yaşam alanlarından biri Trakya olan şah kartalının dağılım hareketi, göç davranışı ve beslenme alanlarıyla ilgili bilgilerin toplanması amacıyla iki yavruya uydu vericisi takıldı. Şah kartal, çoğunlukla küçük memeliler ve kuşlarla besleniyor.

Tanımı



Şah kartal, Altın kartaldan biraz daha küçük ve daha tıknaz yapılıdır.Olgunluk çağındakilerin omuzlarında beyaz bir leke vardır ve bu durumu ile bir imparator pelerinini andırır. İmparator kartal adını, tüm ülkelerde bu gösterişli görüntüsü nedeni ile hak etmiştir. Sırtın diğer kısımları koyu ve siyaha yakın bir renktedir. Alın ve tepenin ön kısmı koyu kahverengidir.Karın tarafı koyu kahverengi , kuyrukaltı tüyleri açık kahverengidir.Başının üstü ekmek kabuğu renginde ve beyazımsı lekelidir. Kuyruğun ucundan önceki gri kısmında 6 koyu şerit vardır ve düzdür.

Habitatı

Açık alanlarda, tek ağaçlı yerlerde, seyrek ormanlarda yaşar.Ağaç üzerinde büyük bir yuva kurar.

Yayılışı ve Yerel Adlar
Fransızcada : Aigle imperiale , A. Noire , Aquila melanaetus
İngilizcede : İmperial eagle
Almancada : Kaiseradler
İtalyancada : Aquila imperiale

Türkiyede : İmparator Kartal - Uşak Kapan - karakuş - miski kartal

Miski Kartal : Evliya Çelebi ye göre çok büyük, isimine bakılırsa koyu renk üzerine az beyaz benekli bir kartal, imperial eagle olabilir.

Beslenme

Küçük ve orta büyüklükteki tüm memelileri ve yırtıcılar dışındaki kuşları avlar. Gelengileri , sincapları yediği belirlenmiştir

Biyolojisi

Gençleri : Bej renkli ve üzerleri lekelidir.Kanatları esmer-siyah, kuyruğun ucu açık renk şeritlidir. 3. ya da 4. yıldan sonra omuzlarındaki beyaz renk ortaya çıkar.
Gagası gözlerine kadar yarıktır ve mavimtrak renktedir.Burun deliği ovaldir, göz bebeği soluk sarıdır. Parmakları sarıdır ve orta parmak 6 cm uzunluğundadır. Tümüyle tüylü olan ayakları güçlü, kıvrık ve siyah tırnaklıdır.

Boyu erkekte 75-78 cm , dişide 82-75 cm arasındadır.kanat boyu erkekte 58 , dişide 65 cm , kanat genişliği erkekte 190 , dişide 210 cm dir. Şah kartalın ağırlığı erkekte 3 , dişide 5,5 kğ dolayındadır.

4-5 yılda olgunlaşan dişiler 7,5 x 5 cm boyutlarında küçük lekeli beyazımsı 2 yumurta yaparlar. Çıkan yavrularda iri olanı yaşar. Kuluçkadan 43 günde çıkan civcivler 60 gün sonra uçarlar.

Genelde Şah Kartalların sonradan çıkan zayıf yavrusu diğer güçlü yavru ve ebeveyn ler tarafından yenir .... yanlış okumadınız , anne , baba ve
güçlü yavru , zayıf yavruyu yerler ! ama her iki yavruda güçlüyse beraberce büyürler , ve uçarlar ( Akif Akyurt - raptorman)

Göçü

İspanya ,Balkanlar, Güney Rusya, Anadolu, Kıbrıs’ta bulunur.Kuzey Fas, Orta ve Batı Asya, Kuzey Batı Hindistan , doğu Afrika göç ettiği yerlerdir. Türkiye’deki Şah kartalların özellikle gençleri Doğu Afrika ile Kuzey batı Hindistan’a kışı geçirmeye giderler. Bu kuşun Polonya, İsveç Almanya, Fransa İtalya’da da görüldüğü saptanmıştır.

Popülasyonu

Genellikle ormanlık yerleri yeğ tutan Şah kartal çağımızın başında, Balkanlar ve Anadolu’dan Atlantik kıyılarına dek her yerde görülüyordu.Oysa bugün yalnızca Rusya ormanlarında ve az sayıda balkanlarda raslanmakatdır.Çok bol bulunduğu İspanya’da koleksiyoncuların kurbanı olan İmparator kartalın ünlü sayılan avcı-biyolog Chapman 1 yılda 10 tanesini öldürmekteydi. Bu şaşkın kişi sayesinde Avrupa müzeleri pek çok örneklerle doldu ama, şah kartalın canlıları doğada tükendi. Bıkmayan bir koruma ile İspanya’da bugün 20 dolayında Şah kartal bulunabilmektedir. (1982)

Türkiye ‘de görülen ırkı Aquila heliaca heliaca Savigny’dir.Literatürde Haruniye ,Osmaniye ,Nizip, Gaziantep, Seyhan, Orta Toroslar, Ulukışla , Niğde, Tuzgölü,Ankara , Mut, Ereğli, Manyas, Savaştepe, İstanbul Boğazında bulunduğu belirtilmektedir.KUMERLEOVE (1952-1962-1969) Şah Kartalı Bergama, Savaştepe, Van, Hakkari, Afyon, Amik gölünde saptamıştır. Ayrıca VİELLİARD (1968) ise Orta Anadolu’nun doğusunda Kırşehir, Çorum, Cihanbeyli, Mut,Bolu, Muş, Ağrı Mohan’da raslamıştır

Davranışları

Dönerek yükselirken kanatlarını düz tutar, ara sıra hafifçe yukarıya da kaldırabilir. Hızla süzülürken kanatlarını geriye büker, kanat çırparken bozkır kartalından biraz daha esnektir.

Şah kartal, gayet güzel planör uçuşu yapabildiği gibi, gerek alçaktan uçarak, gerekse de yükseklerden avının üzerine büyük bir hızla yüklenir. Gagası ve pençeleri orta büyüklükte hayvanları öldürecek güçtedir.Yerde ve havada çok gösterişli bir yırtıcı kuştur. Uçarken kuyruk ucunu düz tutar.

Yerel adlar bilgisi bulunamadı.
Ses-Ötüşü
Kaynak: 1)İmparator kartal (krau, krau) diye , bazen de (kock,kock) biçiminde değişik sesler çıkarır.
Kaynak 2 ) Sıkça, çok heceli, havlamaya benzer şekilde öter.
Kaynak 3 )Kur sırasında kalın bir ‘krau-krau-krau’ duyulur.