Ray Kroc Hayatı, Biyografisi ve Yaşamı Hakkındaki Yazılar

Amerikalı firma temsilcisi Kroc piyasada fast-food yemek sunan lokantaların eksikliğini fark eden ilk insandır. İnceden inceye tasarladığı lisans yöntemiyle 50'li yılların ortasından başlayarak McDonald's'ı başta gelen hamburger zinciri olarak geliştirdi.


Chicago'da dünyaya gelen Kroc, yoksul koşullar altında büyüdü. Liseye devam ederken bile bir kafe açmıştı. Birinci Dünya Savaşı Kroc'un gastronomik kariyerini kesintiye uğrattı. 15 yaşındaki Kroc cepheye gidip Kızılhaç örgütünde çalışmayı aklına koymuştu. Yaşını büyütüp ambulans şoförü olarak cepheye gönderilmesini sağladı. Savaştan sonra da firma temsilcisi olarak çalışmaya başladı.


Kroc 20'li yılların başında Lily Cup Corporation için kâğıt bardak satıp, akşamları değişik radyo istasyonlarında piyano çalıyordu. Emlâk sektöründe tutunmak için gösterdiği çabalar başarısızlıkla sonuçlandı. 1926'da Lily Cup'a döndü. Bu şirket, bu arada fast-food restoranlarına mal vermek konusunda uzmanlaşmıştı. Kâğıt bardak sanşını artırabilmek için durup dinlenmeden yeni yollar arayan Kroc, 30'lu yıllarda bir multi-mikser geliştirdi. Bu alet sayesinde karışık (mix) içki ve dolayısıyla da kâğıt bardak satışı artış gösterdi. Kroc 1939'da Malt-A-Mixer Co. adı altında kendi şirketini kurdu. Mikser aletlerini sıradışı servis hizmetleriyle piyasaya kabul ettirdi. Müşterilerine düzenli aralıklarla yeni içki tariflerini parasız olarak dağıtıyordu.


İkinci Dünya Savaşı yüzünden Kroc işletmesini büyütemedi. 50'li yılların başında da rakiplerinin giderek artan baskısı yüzünden parasal sıkıntılara düştü. Yeni satış olanakları araştıran Kroc'un, en iyi müşterileri arasında bulunan McDonald kardeşler dikkatini ve ilgisini çekti. Maurice ve Richard McDonald 1937'de Pasadena'nın doğusunda, müşterilerin arabalarından inmeden hizmet gördükleri bir drive-in restoran açmışlardı. Bundan oniki yıl sonra servisi kaldırıp Speedy Service System denilen hızlı hizmet sistemini kurdular. Buna göre müşteri kendi siparişini kendisi veriyor ve hemen tezgâh başında hizmet görüyordu. Bu sayede fiyatları düşük tutmak mümkün olabiliyordu.


Kroc bu tarzdaki lokantalar için piyasada devasa bir açık bulunduğunu anladı. Kardeşler yerel sınırlı piyasalarını bırakmak istemediklerinden Kroc kendilerine şöyle bir öneride bulundu: İlgililer McDonald's kavramını ve adını satın alabilmeli ve bunun karşılığında bir defalık bir lisans ücretiyle satış üzerinden önceden saptanacak bir miktar ödemeliydiler. McDonald kardeşlerden ilk lisansı alan Kroc, 1955'te Chicago yakınlarında Des Plaines/Illinos'de ilk McDonald's restoranını açtı.


Uzun süren görüşmelerden sonra Kroc ile 1960'da kurulan McDonald's Corporation (önceleri 1955'ten sonra McDonald's System Inc.), firmaya adlarını veren iki kardeşin haklarını 1961 sonunda 2.7 milyon dolar ödeyerek satın aldı. Şirketi buna karşılık McDonald adını ve kavramını kendi hesabına pazarlama hakkını elde etti. Ne var ki bu firma, ancak emlâk işine girdikten sonra verimli olabildi. McDonald's yeni restoranların inşa edilebilmesi için arsa kiralamayı, inşaat masraflarını karşılamayı ve ardından bu binaları satışa katılma koşulu karşılığında lisans alan firmalara kiralama işini üstlenen Franchise Realty Corporation (McDonald's Emlak Acentalığı) şirketini kurdu.


McDonald's 60'lı yıllarda rakiplerini arkasında bıraktı. Önceleri yalnız ABD'nin doğu kıyısına yoğunlaşan işletme, bundan böyle batı kıyısını da fethetti. 1965'te anonim şirkete dönüştü. Kroc 32 milyon dolar tutarındaki hisselerini muhafaza etti. 60'lı yılların sonunda kavramda bir değişiklik yaptı. Artık sloganları, sadece sokaktan yapılan satıştan müşterilerin oturduğu restorana dönüş biçimini almıştı. Bu yüzden daha büyük binalara gereksinim duyuldu ve McDonald's'ın sahipliğini üstlendiği restoranlar giderek çoğaldı.


Kroc tutucu ilkelerini de kısmen terkederek 1968'den sonra, birçok kısıtlamalarla birlikte kadınların da çalıştırılmasına izin verdi. Kroc aynı yıl içinde Joan Smith ile evlendi. Üçüncü evliliğini yaptığı Joan'la 1961'de evlenme plânı, kızın ailesinin karşı koyması yüzünden suya düşmüştü.


Kroc 1970'de kurduğu McDonald's International ile ülke dışındaki pazarlara atıldı. Önce yerel yemekler de sunmak hatasını yaptıktan sonra büyük parasal kayıpların ardından klasik McDonald's ürün yelpazesine yoğunlaşılması için talimat verdi. 1971'de Münih'te ilk Alman McDonald's restoranı açıldı. Aradan tam dört yıl bile geçmeden dış ülkelerdeki satışlar, toplam cirosunun onda biri tutarına ulaşmıştı. Kroc şirketini ölümüne kadar yönetti. İki kez beyin kanaması geçirdikten sonra 83 yaşında San Diego/Kaliforniya'da hayata gözlerini kapadı.