Maraş Cami ve Mescitleri


Ulu Cami (Merkez)

Kahramanmaraş Ekmekçi Mahallesi’nde, kalenin güneyindeki meydanda bulunan Ulu Cami’yi kitabesinden öğrenildiğine göre; Dulkadiroğulları’ndan Süleyman oğlu Alâ Üd-Devle Bey 1496 yılında yaptırmıştır.

Ulu Cami, 40x27 m. ölçüsünde dikdörtgen planlı olup, yapımında kesme taş kullanılmış, üzeri de ahşap hatıllarla örtülmüştür. Caminin kuzeyine sonradan ahşap çatılı yedi paye ve bir de duvar uzantısından meydana gelen bir son cemaat yeri eklenmiştir. Bu sütunlar birbirlerine yuvarlak kemerlerle bağlanmışlardır. Caminin doğu bölümünde arazi konumundan ötürü paye yerine kısa sütunlar kullanılmıştır. Caminin girişi güzel bir taş işçiliğini ortaya koymaktadır. Dört kademeli dikdörtgen bir korniş içerisine alınan giriş kapısı sekiz kademeli stalaktitlerle sonuçlanmaktadır. Bunların üzerine de dikdörtgen kitabesi yerleştirilmiştir.

İbadet mekanı mihraba paralel iki sıra halinde, altışar sütundan oluşmuş dikey olarak da yedi sahna ayrılmıştır. Bu sütunlar birbirlerine sivri kemerlerle bağlanmışlardır. Batı kenarındaki bölüm daha sonradan asma kat şekline dönüştürülerek kadınlar mahfeli yapılmıştır. Caminin içerisi ortadaki aydınlık feneri dışında doğu yönünde sekiz taş kaplama pencere, batı cephesinde altta altı, üstte de sonraki dönemde kadınlar mahfeli için açılan sekiz tane mihrap duvarında da değişik ölçülerde mihrap nişi şeklindeki pencerelerle aydınlatılmıştır.

Caminin üzeri içten düz bir tavanla, dıştan da iki kademeli bir çatı ile örtülüdür. Değişik zamanlarda yapılan onarımlar sonucu bu üst örtü orijinalliğinden uzaklaşmıştır.

Mihrap dikdörtgen bir pano içerisinde olup, çevresi çeşitli geometrik motiflerle bezelidir. Mihrap nişinin içerisinde üç küçük niş bulunmakta hepsinin üzeri de stalaktitlerle sonuçlanmaktadır. Minber gül ağacından yapılmış, sedef kakmalarla bezenmiş olup, üzerindeki yazıdan da 1317 yılında yapıldığı anlaşılmaktadır.

Son cemaat yerinde camiden 1.60 cm geride bulunan, 26.63 m. yüksekliğindeki minare, cami duvarından ayrı olarak yapılmıştır. Kare kaide üzerine silmelerle onikigene dönüşen silindirik gövdeli minare stalaktitlerle genişleyen beş bordürden sonra şerefeye ulaşılmaktadır. Şerefeye taş oymalı dişler ve küçük çini karolar yerleştirilmiştir. Şerefenin üzeri ahşap bir kafesle korunmuş ve bunun üzerine de önce büyük, sonra da küçük ahşap bir külah ile örtülmüştür.


Haznedarlı Camii (Duraklı Cami) (Merkez)

Kahramanmaraş’ın güneydoğusunda, Kara Maraş denilen yerde, Duraklı Mahallesi’nde bulunan Duraklı Camisi’nde onarım yazıtları bulunmasına rağmen yapımı ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. Bununla beraber caminin mimari yapısı ve bezemesinden XV.yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır. Cami Dulkadiroğulları’ndan Alâ Üd-Devle’nin hazinedarı tarafından yapılmıştır. Caminin 1732 yılında onarım geçirdiğini belirten kitabesi kaybolmuştur.

Cami kesme taştan yapılmıştır. Mihrabı da XV.yüzyıl üslubunda kesme taştan yapılmıştır. Cami, 1971 yılından sonra birkaç metre yükseklikteki duvarları üzerine eski plan özelliği korunmuş ve betonarme olarak yenilenmiştir. İbadet mekanı ortadaki iki payenin taşıdığı düz bir tavanla örtülüdür.

Caminin önünde bugün camekanla kaplı üç gözlü bir son cemaat yeri bulunmaktadır. Minaresi oldukça basit, kübik bir kaide üzerinde silindirik gövdeli ve tek şerefelidir.


Hatuniye (Şems Hatun) Camisi (Merkez)

Kahramanmaraş Kurtuluş mahallesi’nde bulunan Hatuniye Camisi Yavuz Sultan Selim döneminde, XV.yüzyılda yapılmıştır. Giriş kapısı üzerinde bulunan kitabesi daha sonra avlu duvarına yerleştirilmiş ve bugün tamamen okunamayacak durumdadır. Bu nedenle de yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. XIX.yüzyıl başlarına ait onarım kitabesinde de caminin yapım tarihi belirtilmemiştir. Arif Paşa’ya göre bu camiyi, Şehit Rüstem Bey’in kızı Şems Hatun 1509 yılında yaptırmıştır.

Cami kesme taştan dikdörtgen planlıdır. İbadet mekanının üzeri ahşap bir çatı ile örtülüdür.Cami önündeki son cemaat yerinin solunda dikdörtgen planlı, son cemaat yeri ile birlikte üzeri tonozla örtülü Şems Hatun’un türbesi bulunmaktadır. Türbe günümüzde orijinalliğinden uzaklaşmış durumdadır.

Caminin sağ ön kısmında bulunan ve camiden ayrı olan minaresi Ulu Cami minaresi ile benzerlik göstermekte olup, kare kaide üzerine yuvarlak gövdeli ve şerefe üstü çatılı olarak yapılmıştır. Bu tür minareler Maraş minarelerinin ortak özelliğidir.


İklime Hatun (Üdürgücü) Mescidi (Merkez)

Kahramanmaraş Kurtuluş mahallesi’nde bulunan bu caminin günümüzde tamamen silinmiş bulunan kitabesini Arifi Paşa okumuş ve caminin, Alâ Üd-Devle’nin kızı İklime Hatun adına 1547’de yaptırıldığını belirtmiştir.

Cami kare planlı olup, kesme ve moloz taştan yapılmıştır. Caminin önünde iki yan duvarların uzantısı ve iki sivri kemerden oluşan tonoz örtülü bir son cemaat yeri bulunmaktadır. Caminin kubbesi yıkılmıştır. Mihrap nişi ise silindirik sütunların taşıdığı yarım bir kubbe ile örtülüdür.

Mihrap duvarının solunda bir türbe bulunmaktadır. Türbe ile birlikte camiyi oluşturan bu yapı topluluğunda minare bulunmamaktadır.


İsa Divanlı Camisi (Merkez)

Kahramanmaraş İsa Divanlı Mahallesi’nde bulunan bu cami, Sultan II.Selim tarafından Hacı Osman isimli bir duvarcı ustasına 1570 tarihinde yaptırılmıştır. Bu cami Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde Ese Divane Camisi olarak geçmektedir. Camideki kitabelerden 1723 ve 1823 yıllarında onarıldığı anlaşılmaktadır. Son olarak Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1961 yılında onarılmıştır.

Eski camiden günümüze yalnızca minaresi gelebilmiştir. İlk yapımında dikdörtgen planlı olduğu anlaşılan caminin üzeri doğu ve batı yönündeki birer payenin taşıdığı betonarme kubbe ile yenilenmiştir.


Şekerli Camisi (Yukarı Oba Camisi) (Merkez)

Kahramanmaraş Divanlı Mahallesi’nde bulunan Şekerli Camisi XVI.yüzyıl sonlarında yapılmıştır. Halk arasında Yukarı Oba Camisi ismi ile tanınan bu caminin son cemaat yerinde 1204 ve 1696 tarihli iki kitabesi bulunmaktadır. Ancak 1204 tarihli kitabenin bu yapı ile bir ilgisi bulunmamaktadır.

Cami dikdörtgen planlı olup, mihrap bölümü dikdörtgen olarak dışa çıkıntılıdır. İbadet mekanını merkezi bir kubbe örtmektedir. Mihrap üzerinde de yarım bir kubbe bulunmaktadır. Caminin önündeki kare kaideli minaresi burmalı gövdeli ve tek şerefelidir.


Şeyh Camisi (Merkez)

Kahramanmaraş Divanlı Mahallesi’nde bulunan bu cami XVI.yüzyılın sonlarında yapılmıştır. Minare üzerindeki kitabeden öğrenildiğine göre, minare 1797 yılında onarılmıştır.

Caminin planı Şekerli Cami’nin planının aynen tekrarıdır. Cami dikdörtgen planlı olup, mihrap bölümü dikdörtgen olarak dışa çıkıntılıdır. İbadet mekanını merkezi bir kubbe örtmektedir. Mihrap üzerinde de yarım bir kubbe bulunmaktadır.

Caminin minaresi dışında orijinalliği tamamı ile yok olmuştur. Minare alçak boyda bir kaide üzerine yuvarlak gövdeli olup, üzerinde kısa bir petek bulunmaktadır. Üzeri çatılı Kahramanmaraş minarelerinin bir tekrarıdır.


Şazi Bey Camisi (Merkez)

Kahramanmaraş Dumlupınar mahallesi’nde Şazi Bey Camisi’ni Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferi sırasında oradan getirdiği Müftü Ali Efendi yaptırmıştır. Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde Sâdiye Camisi olarak ismi geçen bu cami XVI.yüzyılın ikinci yarısında yapılmıştır.

Cami kare planlı 13.20x13.20 m. ölçüsünde olup, kesme taş ve moloz taştan yapılmıştır. Üzeri ahşap piramidal bir çatı ile örtülüdür.


Restebaiye (Küçük Çavuşlu) Camisi (Merkez)

Kahramanmaraş’ta bulunan bu cami 1702 yılında Osman Ağa tarafından yaptırılmıştır. Halk arasında yanlışlıkla Küçük Çavuşlu olarak tanınmaktadır.

Moloz taştan yapılan çatılı, basit bir cami olup, özelliğini yitirmiştir.


Nuh Camisi (Merkez)

Kahramanmaraş Turan Mahallesi’nde bulunan Nuh Camisi’nin kitabesinden öğrenildiğine göre yapımına 1721 yılında başlanmış, uzun bir süre sonra da 1766 yılında tamamlanmıştır.

Kesme taş ve moloz taştan yapılan bu cami özelliğini yitirmiştir.


Eshab-ı Kehf Camisi (Afşin)

Kahramanmaraş Afşin ilçesinde, Eshab-ı Kehf Külliyesi’nin bir bölümünü oluşturan bu cami, bir Bizans kilisesinden camiye dönüştürülmüş, Selçuklular zamanında 1232 yılında da onarılmıştır.

Caminin önünde biri küçük kubbeli, diğeri tonozlu bir son cemaat yeri bulunmaktadır. Yapılan onarımlarla cami orijinal durumundan oldukça uzaklaşmıştır. Bununla birlikte orijinalliğini koruyan mihrap ve mihrap önü kubbesi tuğladan kemer tonozlarla birleştirilmiş ve böylece Selçuklu Ulu Cami geleneği burada da sürdürülmüştür.


Ulu Cami (Elbistan)

Kahramanmaraş Elbistan ilçesinin Güneşli Mahallesi’nde bulunan Elbistan Ulu Camisi’nin giriş kapısı üzerinde kitabesi bulunmamaktadır. Bununla beraber, Osmanlıların Elbistan’ı ele geçirdikten sonra, XVI.yüzyılda yaptırıldığı sanılmaktadır.

Camide bulunan 1239-1240 tarihli sülüs yazılı bir kitabede Selçuklu Sultanı II.Gıyaseddin Keyhüsrev’in ve Emir Mübarizeddin Cavlı’nın isimleri geçmektedir. Araştırmacılara göre bu kitabeler bir başka yapıdan buraya getirilmiştir. Cami üzerindeki kitabelerden 1520-1566, 1815-1816, 1922 ve 1932 yıllarında onarıldığı anlaşılmaktadır.

Elbistan Ulu Camisi mimari yönden klasik merkezi plan şemasını yansıtan bir örneğidir. Bu bakımdan merkezi plan tipinin daha sonra geliştirilecek, klasik hale dönüştürülecek erken uygulamalarından örnektir.

Cami kuzey-güney doğrultusunda, kesme taş, mermer, tuğladan yapılmıştır. Cami, son cemaat yeri ile birlikte 21.95x28.12 m. ölçüsünde dikdörtgen planlı bir yapıdır. Caminin önünde, doğu batı yönünde dikdörtgen planlı bir son cemaat yeri bulunmaktadır. İbadet mekanı birbirlerine kemerlerle bağlanmış dört paye ile üç bölüme ayrılmıştır. İbadet mekanı 17.97x18.04 m. ölçüsündedir. Üzeri sekiz köşeli kasnak üzerine oturan merkezi bir kubbe ile örtülüdür. Bu kubbe mihrap ve iki yan kenardaki altı köşeli kasnaklı kubbelerle desteklenmiştir. Merkezi kubbenin her yüzünde yuvarlak kemerli birer pencere bulunmaktadır.

Güney duvarının ortasında bulunan mihrap yedi cepheli olup, beş sıralı mukarnasla sonuçlanır. Mihrapta kullanılan çift renkli taşlarla renkli bir görünüm sağlanmıştır. Minber mermerdendir. Mihrabın iki yanında birer, uzun kenarlarda da alt sırada birer pencere ile aydınlatılmıştır. Üst sırada simetrik olmayan bir şekilde ikişer pencere bulunmaktadır. Caminin içerisi XIX.-XX.yüzyıl onarımlarında kalem işleri, bitkisel bezemeler ve yazı frizleri ile doldurulmuştur.

Caminin kuzeybatı köşesinde kübik bir kaide üzerine, pahlı, pabuçluklu, silindirik gövdeli, tek şerefeli, konik külahlı, bodur bir minaresi bulunmaktadır. Erken devir özellikleri gösteren minare 1834 yılında halk tarafından onarılmıştır.

Çarşı Atik Camisi (Elbistan)
Kahramanmaraş Elbistan ilçesinde, çarşı içerisinde bulunan Çarşı Atik Camisi Alaüddevle zamanında, XVI.yüzyılın başlarında yapılmıştır. Caminin mimarı bilinmemektedir.
Cami kesme taş ve yer yer tuğladan dikdörtgen planlı olarak yapılmıştır. İbadet mekanı sütunlarla üç sahna ayrılmış, bunlar üst örtü olan tavanı desteklemektedir. Mihrap yuvarlak bir niş şeklinde olup, orijinalliğinden uzaklaşmıştır. Üst örtü ahşap kırma çatı ile kapatılmıştır.
Camiye bitişik olan minare orijinalliğini korumuştur. Dikdörtgen bir kaide üzerine Türk üçgenlerinin yardımı ile taştan yuvarlak gövdeli ve tek şerefeli gövdeye geçilmektedir. Kahramanmaraş camilerinde olduğu gibi bu caminin de şerefesi balkon şeklindedir. Minare ve cami Hatay Vakıflar Bölge Müdürlüğü'nce 1997-2005 yılları arasında yapılan onarımla yenilenmiştir.


Himmet Baba Camisi (Elbistan)

Kahramanmaraş Elbistan ilçesinde bulunan Himmet Baba Camisi’nin kitabesi bulunmadığından ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. Yapı üslubundan kesin olmamakla beraber XIV.yüzyılın sonlarına tarihlendirilmektedir. Burada öncelikle Himmet Baba’nın türbesi yapılmış, daha sonra bu cami eklenmiştir.

Cami moloz taştan yapılmış, kareye yakın dikdörtgen planlı olup üzeri içten kubbe, dıştan da konik bir çatı ile örtülmüştür.


Ardıl Köyü Camisi (Pazarcık)

Kahramanmaraş Pazarcık ilçesi Ardıl Köyü’nde bulunan bu caminin kitabesinden öğrenildiğine göre; Molla Ali bin-il Haç tarafından 1574 yılında yaptırılmıştır.

Kesme taştan dikdörtgen planlı cami, içerisindeki sütunlarla dört nefe bölünmüş, üzeri de ahşap bir çatı ile örtülmüştür. Kahramanmaraş minarelerinin bir benzeri olan minaresi caminin güneydoğusunda, kare tabanlı, silindirik gövdeli ve tek şerefelidir.