kanser sayısının artmasının nedenleri

Son yıllarda kanser vaklarının artmasının ardında sigara, alkol, doyasıya yiyip içmek, güneşlenme gibi sebepler yatıyor.

SİGARA: tüm kanser türlerinin yüzde 35’inin ana sebebi. Ancak akciğer kanserlerinde yüzde 85,baş- boyun, gırtlak ve ağız içi kanserlerinde yüzde 60, mesane kanserlerinde yüzde 40 ve mide kanserlerinde yüzde 20 kadar rol oynuyor.


ŞİŞMANLIK: tüm kanser türlerinin yüzde 30’u beslenme ve aşırı şişmanlıkla bağlantılı. Geniş çaplı bir araştırmaya göre kadınlarda 13, erkeklerde 19 kilo fazlalığı yemek borusu, tiroid, böbrek, rahim ağzı, safra kesesi, meme, prostat, pankreas, kolon kanseri ve lösemi riskini artırıyor. Şişmanlık özellikle kadınlarda kadınlık hormonu artırarak meme kanseri riskini artırıyor.


HAREKETSİZLİK: meme ve kalın bağırsak kanseri oluşumunda hareketsizlik etkili. Araştırmalara göre, fiziksel aktivite yapanların, fiziksel aktivite yapmayanlara oranla kolon ve meme kanserine yakalanma riski daha düşük.


GÜNEŞLENME: son 30 yılda cilt kanserlerinin artmasının nedeni tehlikeli güneş ışınları. Uzun sure korunmasız güneşlenmek cilt kanserlerine zemin hazırlıyor.


ALKOL: Alkolün miktarı ve uzun süreli düzenli içimi kanser riskini arttırır. Özellikle sigara ile alınıyorsa küçük bir ölçü bile bazen riski arttırmak için yeterli.

KANSER neden artıyor? (1)

Kanserin en önemli nedenleri yanlış beslenme ve sigara. Sadece bu koşullar düzeltildiğinde yüz binlerce insanın kansere yakalanması engellenebilir 04/03/2007 (5330 kişi okudu)


Kanser sözcüğünü artık günümüzde daha sık duyuyoruz. Neredeyse hepimizin ya kanserden yaşamını yitirmiş ya da kanser teşhisi konmuş bir yakını var. Günlük konuşmalarda bile artık 'kanserin patladığından' söz ediliyor, bunun yiyip içtiklerimizin değişmesiyle, dünyanın artık eskisi gibi olmadığıyla ilgili bağlantılarına değiniliyor. Yanı başımızda 20 yıl önce infilak eden Çernobil Santralı da faillerden biri olarak not defterimizde kayıtlı. Peki kanser gerçekten patladı mı, yoksa sağlığa olan ilgimizin artışı nedeniyle algıda seçicilik durumuyla karşı karşıya mıyız? Sorunun yanıtını patlama olarak değilse de çok ciddi bir artış olarak vermek mümkün. Kanser, geçmişe oranla arttı ve günden güne de rakamlar katlanıyor.
Kanserdeki bu dramatik artışta değişen hayat koşulları, beslenme, tütün ve obezitenin etkisi var. Hareketsiz yaşam tarzını getiren çalışma biçimi, bilgisayar kullanımı sadece şimdikiler için değil gelecek nesiller için de tehlike anlamına geliyor. Bu yazı dizisinde kanserin neden arttığı sorusuna cevap aranırken, kansere neden olan faktörlere de yer verilecek. Özellikle kanserler içinde en ölümcül olan akciğer kanserinin tedavisine yönelik tartışmalara da değinilecek.

Kanser, sağlıklı olduğu düşünülen bir hücrenin normal davranışlarını düzenleyen mekanizmaların bozulması sonucu oluşur. Günümüzde bu mekanizmanın bozulmasını sağlayan çok sayıda faktör (Çevre, kötü beslenme, sigara, obezite, güneş vs...) var. Bu nedenle günden güne kanser vakalarının sayısı artıyor. Dünya Kanser Raporu'na göre, 2030 yılında kanser birinci ölüm nedeni olacak. Kanser vakalarındaki artış yüzde 50'yi bulacak ve her yıl 15 milyon kişi kansere yakalanacak. İlk üç öldürücü kanser içinde akciğerin yüzde 17.8, midenin yüzde 10.4 ve karaciğerin yüzde 8.8 oranında görüldüğünü belirten Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Dairesi Başkanı Prof. Dr. Murat Tuncer, yaşlanmanın da kanser artışında etkili olduğunu söyledi.
En sık görülen kanserlerin nedeni ne?
Kanserlerin yüzde 30'u sigara, yüzde 35'i beslenme, yüzde 15'i genetik ve yüzde 15'i enfeksiyonlarla ilgili. Yüzde 5-10'u ise yanlış ve güvensiz cinsel ilişki nedeniyle ortaya çıkıyor.
Kanser neden artıyor?
Artıştaki üç büyük önemli risk faktörü sigara, yaşlı nüfus ve obezitedir. Sigara içenlerin sayısı 2010'da 1.4 milyar, 2020'de 1.6 milyar, 2030'da ise 1.8 milyar olacak. Kanser artışındaki bir diğer neden de giderek yaş-lanan nüfus. 60 yaşın üzerindeki yaş grubunun toplam nüfusa oranı 2010'da 0.8 milyar (yüzde 11.2), 2020'de 1 milyar (yüzde 13.6) ve 2030'da 1.4 milyar (yüzde 16.7) olacak. Sigara ve yaş dışında giderek daha fazla görmeye başladığımız obezite de kanser için önemli bir risk. Avrupa'da obez oranı 2010'da yüzde 15-28, 2020'de yüzde 19-35 ve 2030'da yüzde 23-43 olarak tahmin ediliyor.
Türkiye'de kanser oranı nedir?
Türkiye'de bu artışın üzerinde bir artış söz konusudur. Bunun nedeni son yıllarda kanseri aktif olarak toplamamızla ilgilidir. Kanser verileri sağlıklı tutuldukça sayısal bir artış da öne çıkıyor. Hemen her ülkede nüfusun yüzde 20 kadarı aktif kayıtçılıkla kanser kaydı yapılıp ülke geneli hakkında hız hesaplanmaktadır. Ülkemiz için beklenen hız 100 binde 160-180 kadardır. Oysa şu andaki hız 100 binde 140'tır. Sonuçta ülkemizdeki kanser artıyor. En önemli faktör de sigaradır.
Sigara hangi kanserleri yapar?
Başlıca akciğer, bronş, gırtlak, mesane, pankreas, kolon kanserlerinin nedenidir. Ancak son çalışmalar sigarayla riski artmayan kanser olmadığını göstermektedir. Sigara içimiyle hemen hemen her kanser türünde risk artmaktadır.
Sigara kaynaklı ölüm oranı ne?
2005 yılında 17 milyon yeni kanser vakası vardı. Bu sırada kanserle yaşayanların sayısı 25 milyondu. Hastalık nedeniyle ölenlerin sayısı ise 11 milyon. 2030'da 24 milyon yeni kanser vakası bekleniyor. Kanserle yaşayanların sayısı 75 milyon, kanserden ölenler ise 17 milyonu bulacak. 20. yüzyılda 0.1 milyar kişi hayatını kaybetmişti, 21.yüzyılda 1 milyar kişi sigara nedeniyle yaşamını yitirecek.
Ülkemizdeki özellikle sigarayla ilgili kanserler her yıl yüzde 6'lık artış gösteriyor. Amerika gibi sigarayı kontrol altına almış ülkelerde ise her yıl kanserler yüzde 2 azalıyor. Dünyadaki 0-14 yaş grubu arasındaki 1 milyar çocuk sigara ile pasif içici olarak karşılaşıyor. Türkiyede, evde sigarayla karşılaşan çocuk sayısı ise 12 milyon.
Kanserin yurda maliyeti nedir?
Yılda 5 milyar 263 milyon 240 paket sigara tüketiliyor. Bunun yüzde 90'ı yabancı tütün. Sigara nedeniyle yılda 60 milyar doları harcanıyor. Vergi gelirimiz ise 6.5 milyar dolar.
Ülkemizde sigara içimi nasıl?
17 milyon bağımlı var. 66 milyon nüfusun yüzde 44'ü sigara içiyor. Bağımlılığa başlama yaşı 9, ancak bağımlılıktan kurtulma oranı yüzde 10'un altında. Kanserli sayısı 150 bin. Önlenebilecek kanser sayısı ise 100 bin.
Kanser dağılımı nasıl?
Mide kanserine Doğu Anadolu'da arsenikle ilgili bazı kanserlere ise Ege'- nin batı kesiminde sık rastlanıyor.

* * * * * * * * * *

Sebze ve meyveden şaşma
Anadolu Sağlık Merkezi'nden Beslenme ve Diyet Uzmanı Çağatay Demir'in kansere karşı sağlıklı beslenme önerileri şöyle:

Besin çeşitliliğini sağlayın, değişik türde ve renkte meyve-sebze yiyin.
Günde üç ana üç ara öğünde beslenin. Bu acıkmanızı önler.
Şeker ve tatlı tüketimini mümkün olduğunca sınırlandırın, tatlı tercihiniz sütlü tatlı olsun.
Mevye, sebze, tam tahıl ürünleri ve baklagilleri tüketerek günlük posa alımını artırın.
Günde en az beş porsiyon taze sebze ve meyve tüketin.
Düşük yağlı ve düşük kolesterollü besinler tercih edin.
Yüksek kal siyumlu besinler tüketin.
Katı yağlardan uzak durun.
Tuz tüketimini azaltın.
İşlenmiş et ürünleri yemeyin.
Su tüketimini artırın.
Etli sebze yemeklerine yağ eklemeyin, et yeterince yağ içerir.
İçeriği bilinmeyen yüksek enerjili besinleri tüketmeyin.
Fiziksel aktivitenizi artırmaya özen gösterin.
Diş sağlığına dikkat edin.
Kesinlikle sigara içmeyin.
Alkol ve kafeini sınırlandırın.
Besinleri doğru hazırlayın ve doğru pişirin.

* * * * * * * * * *
Karadenizde kanser rantı!
Karadeniz Bölgesi'nde kanserde aşırı bir artış yok mu?
Çernobil konusunda geniş bilimsel bir çalışma gerçekleşmiştir. Bu çalışma soınucu Karadeniz'de diğer bölgelere göre farklı bir kanser artışı olmadığı ve radyoaktviteyle ilgili bir kanser riski olmadığı belirlenmiştr. Bugüne kadar yapılan çalışmalar hiçbir ülkede Çernobil'e ait bir kanser artışı göstermemiştir. Sadece Belarus un güneyinde Çernobil'in ilk 100 km. alanında kalan ve Çernobil'e yakın alanda, Ukrayna'da belirli kanserlerde artış gösterilebilmiştir. Karadeniz'le ilgili olayda ciddi rant söz konusudur. Hatta bu olayın altında hoşnutsuz bir grubu oluşturmayı hedefleyen ayrılıkçı bazı akımların sorumlu olduğundan şüphelenilmektedir. Kanserin artış gösterdiği bazı bölgelerde neden tespit edilmiş ve bazı köyler taşınmıştır. Karadeniz'de ise böyle bir durum söz konusu olsaydı bunu açıklamaktan hiç çekinmezdik. Kaldı ki siyasi bir karar olsaydı herhalde Karadeniz'de Çernobil in etkisi olduğunu ve geçmiş siyasi iktidarların sorumlu olduğunu söylemek bugünkğü siyasi iktidara rant sağlardı. Oysa olaya tarafsız bakılmış ve bilimsel veriler ortaya konmuıştur. Karadeniz'de kanser artışı diğer bölgelerimizin bile altında olup Çernobil ile hiçbir ilgisi yoktur.
Akraba evlilikleri kanser nedeni mi?
Ülkemizde akraba evlilikleri nedeniyle bazı kanserlere yakalanma riski artabilir. .
Kanserden korunmak için ne yapılabilir?
Fast-food'lar, gazlı içecekler, kanserojen içeren bazı gıdalar (yanmış yiyecekler, yüksek derecede fırınlanan yiyecekler gibi), pestisitlerle kirlenen yiyeceklerle beslenme risklidir. Akdeniz mutfağı kanseri engelleyen bir tarzdır. Bu konuda zeytinyağı kullanımı önem kazanmaktadır. Yanmış et ağırlıklı beslenme ve obezite ise kanser riskini artırmaktadır. Pestisitlerden (zirai ilaç) korunmak için yıkama önemlidir. Kabuğu soyulabilen gıdalar soyulmalı veya çok iyi yıkanmalıdır.