İktisada Giris Ders Notlari 4

Cady · 01-17-2012, 23:48

Makro iktisadın ilgi alanına giren temel konuları açıklayabilmek

• Makro iktisadın temel konuları bir ekonomide toplam üretim hacminin belirlenmesi ve değişmesi fiyatlar genel düzeyinin belirlenmesi ve değişmesi işsizlik düzeyinin belirlenmesi ve değişmesi şeklinde sıralanabilir.

• Ülkedeki üretim hacminde gözlenen dalgalanmalar konjonktür dalgalanmaları olarak adlandırılırken devlet tarafından izlenen politikalar bu dalgalanmaları n mümkün olduğunca yumuşatılmasını hedeflemektedir.

• Bu süreçte işsizlik oranını ve enflasyon oranını makul düzeylerde tutabilmek de hedefler arasında sayılmalıdır. Devletin izlediği politikalarla makro ekonomik performans arasındaki ilişkiyi açıklayabilmek

• Devletin makro ekonomiyi etkilemek amacı ile kullanabileceği araçlar; maliye politikası para politikası ve arz yönlü politikalar başlıkları altında toplanabilir.

• Bunlardan maliye politikası devletin vergi toplama ve harcama yapma kararları; para politikası merkez bankasının ülkedeki para miktarını kontrol etmeye dönük kararları; arz yönlü politikalar ise devletin temel olarak üretimi arttırmaya dönük kararları ile ilgilidir.

Bir ekonomide makro açıdan rol alan başrol oyuncuları ve bunların oynadıkları rolleri açıklayabilmek

• Makro ekonomik karar birimlerinin karşılıklı olarak birbirleriyle olan ilişkileri devresel akım diyagramı çerçevesinde incelenebilir.

• Hane halkları işletmeler devlet ve diğer ülkeler olarak sıralanan bu birimlerin gelir ve harcamaları karşılıklı olarak eşleşmektedir.

• Her grubun harcaması diğer grup veya grupların gelirini oluştururken bu durum ekonomik işlemlerin çift taraşı niteliğini yansıtmaktadır.

Milli Gelir Muhasebesi

Bir ekonomide üretilen mal ve hizmetlerin toplam değerinin belirlenmesi amacı ile geliştirilen GSMH kavramını tanımlamak ve temel özelliklerini açıklayabilmek

• Bir ülkede geliri oluşturan faaliyetlerin ölçülmesi milli gelir muhasebesi olarak bilinmektedir.

• Milli gelir hesapları ekonomik faaliyetlerin genel bir özetini sunmanın yanı sıra ülkedeki üretim gelirler ve harcamalar arasındaki karşılıklı ilişkileri de göstermektedir.

• Milli gelir muhasebesi kapsamında hesaplanan temel kavram ekonomide belirli bir dönemde üretilen tamamlanmış mal ve hizmetlerin piyasa değerini ifade eden gayrisafi milli hasıladır.

Üretimin değerinin hesaplamak için kullanılacak çeşitli yöntemleri açıklayabilmek

• Gayrisafi milli hasılanın hesaplanmasında yaratı-lan kazanılan ve harcanan gelir cephelerinden yararlanılabilir.

• Gayrisafi milli hasıla belirli bir dönemde yaratılan tüm mal ve hizmetlerin parasal değerini ifade ettiği gibi bu mal ve hizmetlerin üretimine katılan üretim faktörlerine ödenen ücret faiz kâr ve rant gelirleri toplamını da ifade eder.

• Öte yandan elde edilen gelirlerin bir şekilde harcandığı düşünülürse ekonomideki tüketim yatırım ve kamu harcamaları ile net ihracat toplamının da yaratılan üretimin değerine eşit olması gerekir.

Üretimin değeri ile ilgili alternatif kavramları açıklayabilmek

• Gayrisafi milli hasıla üretim faaliyetleri sürecinde kullanılan makine teçhizat ve binalardaki aşınma ve yıpranmayı göz önüne almaz.

• Amortisman denilen söz konusu aşınma ve yıpranmalar toplamının gayrisafi milli hasıladan düşülmesi ile elde edilen kavram safi milli hasıladır ve ülkenin net üretim gücünü göstermektedir.

• Safi milli hasıladan mal ve hizmet alımları sırasında ödenen dolaylı vergilerin düşülmesi suretiyle milli gelir adı verilen gelir kavramına ulaşılır.

• Ülkedeki kişilerin ne kadarlık gayrisafi gelir elde ettiklerini gösteren kişisel gelir kavramı ise milli gelirden dağıtılmayan şirket karları ve sosyal güvenlik kurumlarına yapılan prim ödemelerinin düşülmesi kamu ve özel sektör tarafından yapılan transfer ödemelerinin eklenmesi ile hesaplanmaktadır.

• Kişilerin eline geçen net geliri gösteren ve kişisel gelirden dolaysız vergilerin düşülmesi ile hesaplanan gelir kavramı ise kullanılabilir gelir olarak adlandırılmaktadır.

Fiyat değişmelerinin üretimin değeri üzerinde nasıl etkili olduğunu ve bunun nasıl giderilebileceğini açıklayabilmek

• Gayrisafi milli hasıla piyasa fiyatları ile ölçüldüğü için üretim miktarındaki değişmelerin yanında fiyat değişmelerini de yansıtır.

• Nominal gayrisafi milli hasıla denilen cari fiyatlarla ölçülen bu değerden fiyat değişikliklerinin etkisini giderebilmek için oluşturulan fiyat indeksleri kullanılır. Böylece gayrisafi milli hasıla baz olarak kabul edilen belirli bir yılın fiyatları ile ifade edilir ve zaman içerisinde fiyatlarda meydana gelen değişmelerin etkisi giderilmiş olur.

Belirli bir yılın fiyatları ile ifade edilmesi halinde elde edilen değer reel gayrisafi milli hasıla veya sabit fiyatlarla gayrisafi milli hasıla olarak bilinmektedir. Üretimin değerini ölçmek için günümüzde kullanılan yöntemlerin taşıdığı eksiklikleri açıklayabilmek

• Ülkedeki üretimin değerini göstermesinin yanında gayrisafi milli hasıla kavramının kullanımında bazı kısıtlar söz konusudur. Örneğin gayrisafi milli hası- la değeri bunun kaç kişilik bir nüfusla yaratıldığı konusunda bir bilgi vermemekte dinlenmeye ayrılan zamanı hesaba katmamakta üretilen malların kalitesindeki iyileşmeleri göz önüne almamakta üretim faaliyetleri sonucu çevreye verilen zararı göz ardı etmekte üretimin bileşimi ve dağılımı hakkında bir bilgi sunamamakta ve ülkedeki kayıt dışı ekonomik faaliyetleri kapsam dışında bırakmaktadır.

Milli Hasılanın Belirlenmesi

Tüketim harcamalarını ve tasarrufları belirleyen faktörleri açıklayabilmek

• Vergilerin olmadığı bir ortamda tüketim ve tasarruf harcamalarının toplamı gelire eşit olacaktır. Belirli bir dönemde yapılacak tüketim harcamalarını belirleyen temel faktör gelirdir.

• Gelirle tüketim harcamaları arasındaki bu ilişki tüketim fonksiyonu olarak bilinirken tasarruflarla gelir arasındaki ilişki de tasarruf fonksiyonu olarak adlandırılmaktadır.

• Gelir değişikliklerinin tüketim harcamaları üzerindeki etkisi marjinal tüketim eğilimi tasarruflar üzerindeki etkisi ise marjinal tasarruf eğilimi ile belirlenebilir.

• Tüketimi etkileyen temel faktörler arasında gelir servet bekleyişler ve demografik unsurlar sayılabilir.

Yatırım harcamalarını belirleyen faktörleri açıklayabilmek

• Yatırım harcamaları işletmelerin sermaye mallarına ve stoklara yaptıkları harcamalardır. Ele alınan modelde yatırımlar gelirden bağımsız yani otonom kabul edilmektedir.

• Yatırım harcamaları temel olarak faiz oranı beklenen kâr teknolojik değişim sermaye mallarının maliyeti ve kapasite kullanım oranı tarafından belirlenmektedir.

Kamu harcamalarının analize nasıl dahil edildiğini açıklayabilmek

• Kamu kesiminin mal ve hizmet alımı için yaptığı harcamalar kamu harcaması olarak adlandırılır. Ele alınan harcama modelinde kamu harcamaları gelirden bağımsız yani otonom bir bileşen olarak ele alınmıştır.

Net ihracatı belirleyen faktörleri açıklayabilmek

• Net ihracat ülkenin ihracatı ile ithalatı arasındaki farktır.

• İthalatı ve ihracatı belirleyen faktörler arasında hem yerli ülkenin hem de yabancı ülkelerin gelir düzeyleri zevk ve tercihleri ticarete getirdikleri kısıtlamalar ve döviz kurları sayılabilir.

• İthalat hacmi ülkedeki gelir düzeyi ile birlikte arttığı için gelir arttıkça net ihracat miktarı azalmaktadır.

Toplam harcama fonksiyonunu açıklayabilmek

• Toplam harcama fonksiyonu her bir harcama bile- şeninin topl******* oluşmaktadır.

• Toplam harcama fonksiyonunun eğimi tüketim fonksiyonunun eğiminden daha düşüktür zira toplam harcamalara dahil edilen net ihracat fonksiyonu negatif eğime sahiptir.

Makro Ekonomik Denge

T

Klasik iktisat yaklaşımının makro ekonomik dengeye bakış açısını açıklayabilmek

• Klasik iktisat yaklaşımı “Her arz kendi talebini yaratır” deyimi ile ifade edilen Say Kanununun işlemesi ile özetlenebilir.

• Bu işleyiş sonucunda toplam harcamaların tam istihdam üretim düzeyini sağlamada yetersiz kalması söz konusu olmamaktadır.

• Bu sonuç ekonomideki her türlü fiyatın (ücret faiz mal fiyatları gibi) artma ve azalma yönünde esnek olması varsayımına dayanmaktadır.

• Keynes Klasik iktisat yaklaşımının bu varsayımını eleştirerek özellikle ücretlerin düşme yönünde esnek olmadığını ileri sürmüş ve alternatif bir model geliştirmiştir. Denge kavramını ve ekonomik dengenin sağlanmasında toplam harcamaların önemini açıklayabilmek

• Stok değişmelerini de harcamalara dahil ettiğimiz zaman bir ekonomide gerçekleşen fiili harcamalar her zaman gelire eşit olmaktadır.

• Oysa ekonomide gerçekleştirilmesi “planlanan” toplam harcamalar her zaman gelire eşit olmayabilir. İşte planlanan toplam harcamaların gelire eşit olduğu GSMH düzeyi denge GSMH düzeyi olarak adlandırılmaktadır.

• Denge GSMH düzeyi bir diğer bakış açısıyla gelir harcama akımından gerçekleşen sızıntılar toplamının bu akıma yapılan enjeksiyonlar toplamına eşitlendi ği gelir düzeyi olarak da elde edilebilir. Söz konusu sızıntılar tasarruflar vergiler ve ithalat harcamalarından enjeksiyonlar ise yatırım harcamaları kamu harcamaları ve ihracat gelirinden oluşmaktadır.

• Otonom harcamalarda meydana gelecek bir değişme gelir düzeyine katlanarak yansımakta ve bu süreç çarpan olarak adlandırılmaktadır. Bir ekonomide belirlenen denge gelir düzeyindeki artış ve azalışların nedenini açıklayabilmek

• Otonom harcamalarda meydana gelecek bir değişiklik çarpan katsayısı kadar katlanarak gelire yansımaktadır.

• Çarpan katsayısı ise marjinal tasarruf ve marjinal ithal eğilimleri toplamının tersi olarak hesaplanmaktadır.

Maliye Politikası ve Toplam Harcamalar

Devletin en önemli gelir kaynağı olan vergilerin makro ekonomik modele dahil edilmesi durumunda meydana gelecek değişiklikleri açıklayabilmek

• Makro ekonomik etkileri açısından devletin direkt olarak kontrol edebildiği ve direkt olarak kontrol edemediği bazı değişkenler söz konusudur. Örneğin devlet gelirden alınacak vergi oranını direkt olarak belirlemekte ancak elde edilecek gelir vergisi hasılatını direkt olarak kontrol edememektedir.

• Kullanılabilir gelir kavramının tanımı gereği vergiler gelirden çıkarıldığı için vergilerin modele dahil edilmesinde önünde eksi işareti yer almakta ve denge gelir düzeyini azaltıcı etki yaratmaktadır. Devletin harcama yapma ve vergileme kararlarının denge gelir düzeyi üzerindeki etkisini açıklayabilmek

• Kamu harcamalarındaki değişmeler harcama çarpanı aracılığı ile gelire katlanarak yansımaktadır. Bu nedenle kamu harcamalarındaki artış geliri arttırırken harcamalardaki azalma geliri azaltıcı önde etki yaratmaktadır.

• Vergilerde meydana gelecek değişmeler vergi çarpanı aracılığı ile geliri ters yönde etkiler. Ancak vergilerin harcamalar üzerinde yaratacağı etki kullanılabilir gelir üzerindeki etkisi ile dolaylı olarak ortaya çıkmaktadır.

• Harcama çarpanı mutlak değer olarak vergi çarpanından büyüktür. Bunun nedeni toplam harcamalar üzerinde kamu harcamalarının doğrudan vergilerin dolaylı biçimde etkili olmasıdır.

• Devlet kamu harcamalarını arttırır ve bunun tamamını vergileri yükselterek finanse ederse denge gelir düzeyi kamu harcamalarına eşit miktarda artmaktadır. Böyle bir durumda ortaya çıkan net çarpan etkisi 1’e eşit olmakta ve denk bütçe çarpanı olarak adlandırılmaktadır.Ekonomik durgunluk ve enflasyon ortamlarında istikrarı sağlayabilmek için maliye politikasının nasıl kullanılması gerektiğini açıklayabilmek

• Ekonomide bir harcama yetersizliği olması halinde genişlemeci maliye politikası aracılığı ile toplam harcamaları arttırmak ve aşırı işsizliği ortadan kaldırmak mümkündür.

• Ekonomide bir harcama fazlası olması halinde ise daraltıcı maliye politikası aracılığı ile toplam harcamaları kısmak ve enflasyonist baskıları ortadan kaldırmak mümkündür. İzlenen maliye politikalarının ekonominin içinde

bulunduğu koşullardan nasıl etkilenebileceğini açıklayabilmek

• Devlet bütçesi devlete ait harcamaların yapılmasına gelirlerin toplanmasına yetki veren ve bunlar arasında dengenin nasıl sağlandığını gösteren belgedir.

• Kamu harcamalarının kamu gelirlerinden fazla olması durumunda ortaya çıkan bütçe açığı ancak devletin piyasalara borçlanması ile kapatılabilir.

• Bütçenin gelir ve harcama kalemleri arasında yer alan ve otomatik istikrar sağlayıcılar olarak adlandırılır.

Para ve Bankacılık

Parayı tanımlayabilmedeki güçlüklerin nedenini açıklayabilmek

• Parayı fiziki özelliklerini esas alarak tanımlamak hem mümkün de¤ildir hem de iktisadi anlamda doğru de¤ildir.

• İktisatta paranın kesin ve değişmez bir tanımını yapmak yerine paranın üstlendiği fonksiyonları sıralayarak bu fonksiyonları yerine getiren her şey para olarak kabul edilir. Bir ekonomide paranın üstlendiği fonksiyonların neler olduğunu açıklayabilmek

• Değişim aracı olarak para takasın dezavantajlarını ortadan kaldırarak mal ve hizmetlerin el değiştirmesi sürecini hızlandırmakta ekonomide etkinliğin sağlanmasına yardımcı olmaktadır.

• Hesap birimi olarak para mal ve hizmetlerin değerini ifade etmede kullanılan ortak ölçü birimidir.

• Değer muhafaza aracı olarak para satın alma gücünün elde tutulmasına olanak tanımaktadır. Paranı n bu fonksiyonu ülkedeki fiyat istikrarı ile yakından ilgilidir. Enflasyonist ortamlarda hızla de-ğer kaybeden paranın bu fonksiyonu da aşınmaya uğramaktadır.

Zaman içerisinde mal paradan itibari paraya geçişin altında yatan faktörleri ve paranın çeşitlerini açıklayabilmek

• Paranın evrimi mal para itibari para olarak iki temel kategoride incelenebilir.

• Modern bir ekonomide para bozukluk nakit ve vadesiz mevduat olmak üzere üç türden oluşmaktadır. • Nakit ve vadesiz mevduat kadar likit olmasa da likitidesi bunlara yaklaşan varlıklar para benzeri olarak adlandırılmaktadır.

• Paranın tanımlanmasındaki sorunlara bağlı olarak her ülkenin merkez bankası çeşitli para stoku tanımları yaparlar. Örneğin TC Merkez Bankası M1 M2 M2Y ve diğer bazı alternatif para stoku tanımlarına ilişkin verileri yayınlamaktadır. Bankaların temel fonksiyonlarını çalışma mantıklarını ve nasıl kaydi para yarattıklarını açıklayabilmek

• Bankalar genellikle halktan topladıkları mevduatı şirketlere ve kişilere kredi olarak veren menkul kıymetlere yatırım yapan kuruluşlardır. Bu nedenle bankalar fon transferi sürecinde para yaratan kurumlardır. Bankaların yarattığı söz konusu vadesiz mevduatlara kaydi para adı verilmektedir.

• Bankacılığın gelişimi mutlak rezerv bankacılığından kısmi rezerv bankacılığına geçiş olarak özetlenebilir. Kısmi rezerv bankacılığı yükümlülüklerden daha düşük bir miktarın rezerv olarak tutulduğu bankacılık uygulamasıdır.

• Kısmi rezerv bankacılığının bir sonucu olarak ortaya çıkan kaydi paranın miktarı zorunlu rezervler dışında bir sızıntının söz konusu olmadığı basitleş- tirilmiş bir modelde zorunlu rezerv oranının tersiyle rezervlerdeki değişim miktarının çarpılması ile belirlenmektedir.

Para Teorisi ve Politikası

Keynesyen iktisatçılara göre para miktarı ile ekonomik faaliyetler arasındaki ilişkileri açıklayabilmek

• Ekonomik birimler işlem ihtiyat ve spekülasyon amaçları ile ellerinde bir miktar para tutmak isterler. Ekonomik birimlerin bu amaçlarla ellerinde tutmak istedikleri para miktarını belirleyen faktörler nominal gelir ve faiz oranıdır. Nominal gelir ve para talebi arasında doğru yönlü bir ilişki söz konusu iken faiz oranı para talebini ters yönde etkilemektedir.

• Gelir ve fiyatların sabit olduğu varsayımı altında çizilecek para talebi fonksiyonu negatif eğimli bir eğri olur. Para talebinin para arzına eşitlendiği noktada para piyasası dengeye gelir ve denge faiz oranı belirlenir.

• Para miktarında meydana gelecek değişiklikler faiz oranı üzerindeki etkisi aracılığı ile yatırımları yatırımlarda meydana gelecek değişiklik ise nominal geliri etkiler.

Klasik ve monetarist iktisatçılarına göre para miktarı ile ekonomik faaliyetler arasındaki ilişkileri açıklayabilmek

• Para miktarının ekonomiyi direkt olarak etkilediğini savunan iktisatçılar bu görüşlerini değişim denklemine dayandırmaktadırlar. Değişim denklemi bir ekonomideki para miktarı ile dolaşım hızının çarpımının nominal gelire eşit olacağını gösteren bir özdeşliktir.

• Klasik iktisatçılar paranın dolaşım hızının ve üretim hacminin sabit olduğu varsayımı altında para miktarı değişikliklerinin aynı yönde ve aynı oranda fiyatlara yansıyacağını dolayısıyla paranın üretim miktarı üzerinde bir etkisinin olmayacağını savunmuşlardır.

• Monetaristler olarak adlandırılan bir grup iktisatçı ise ekonominin tam istihdamdan uzak olduğu bir ortamda paranın kısa dönemde fiyatlar ve üretim üzerinde etkili olabileceğini ancak uzun dönemde ara miktarı değişikliklerinin sadece Fiyatları etkileyeceğini öne sürmektedir.

Para miktarını kontrol etmekten sorumlu merkez bankasının bir ekonomide üstlendiği temel fonksiyonların neler olduğunu ve bunların ne anlama geldiğini açıklayabilmek

• Ekonomideki önemine karşın merkez bankacılığı 0’nci yüzyılın başlangıcında ortaya çıkmış nispeten eni bir gelişmedir.

• Merkez bankasının üstlendiği fonksiyonlar ülkeden ülkeye farklılık göstermesine karşın modern bir merkez bankasının üstlendiği üç temel fonksiyon öz konusudur: Para piyasalarında istikrarın sağlanması bankaların bankası ve likitidenin on kaynağı olma devletin bankacılığını yapma.

Merkez bankasının ülkedeki para miktarını kontrol edebilmek için kullanabileceği araçların neler olduğunu ve bunları asıl kullanabileceğini açıklayabilmek

• Merkez bankalarının ülkedeki para miktarını kontrol edebilmek amacıyla kullanabilecekleri üç adet genel araç söz konusudur: Zorunlu rezerv oranları reeskont oranı ve açık piyasa işlemleri.

Bu araçlar içerisinde en esnek olanı ve günümüz merkez bankalarının en etkin şekilde kullandıkları araç açık piyasa işlemleridir.

01-17-2012, 23:48	#1
Kullanıcı Adı Cady	İktisada Giris Ders Notlari 4 Makro iktisadın ilgi alanına giren temel konuları açıklayabilmek • Makro iktisadın temel konuları bir ekonomide toplam üretim hacminin belirlenmesi ve değişmesi fiyatlar genel düzeyinin belirlenmesi ve değişmesi işsizlik düzeyinin belirlenmesi ve değişmesi şeklinde sıralanabilir. • Ülkedeki üretim hacminde gözlenen dalgalanmalar konjonktür dalgalanmaları olarak adlandırılırken devlet tarafından izlenen politikalar bu dalgalanmaları n mümkün olduğunca yumuşatılmasını hedeflemektedir. • Bu süreçte işsizlik oranını ve enflasyon oranını makul düzeylerde tutabilmek de hedefler arasında sayılmalıdır. Devletin izlediği politikalarla makro ekonomik performans arasındaki ilişkiyi açıklayabilmek • Devletin makro ekonomiyi etkilemek amacı ile kullanabileceği araçlar; maliye politikası para politikası ve arz yönlü politikalar başlıkları altında toplanabilir. • Bunlardan maliye politikası devletin vergi toplama ve harcama yapma kararları; para politikası merkez bankasının ülkedeki para miktarını kontrol etmeye dönük kararları; arz yönlü politikalar ise devletin temel olarak üretimi arttırmaya dönük kararları ile ilgilidir. Bir ekonomide makro açıdan rol alan başrol oyuncuları ve bunların oynadıkları rolleri açıklayabilmek • Makro ekonomik karar birimlerinin karşılıklı olarak birbirleriyle olan ilişkileri devresel akım diyagramı çerçevesinde incelenebilir. • Hane halkları işletmeler devlet ve diğer ülkeler olarak sıralanan bu birimlerin gelir ve harcamaları karşılıklı olarak eşleşmektedir. • Her grubun harcaması diğer grup veya grupların gelirini oluştururken bu durum ekonomik işlemlerin çift taraşı niteliğini yansıtmaktadır. Milli Gelir Muhasebesi Bir ekonomide üretilen mal ve hizmetlerin toplam değerinin belirlenmesi amacı ile geliştirilen GSMH kavramını tanımlamak ve temel özelliklerini açıklayabilmek • Bir ülkede geliri oluşturan faaliyetlerin ölçülmesi milli gelir muhasebesi olarak bilinmektedir. • Milli gelir hesapları ekonomik faaliyetlerin genel bir özetini sunmanın yanı sıra ülkedeki üretim gelirler ve harcamalar arasındaki karşılıklı ilişkileri de göstermektedir. • Milli gelir muhasebesi kapsamında hesaplanan temel kavram ekonomide belirli bir dönemde üretilen tamamlanmış mal ve hizmetlerin piyasa değerini ifade eden gayrisafi milli hasıladır. Üretimin değerinin hesaplamak için kullanılacak çeşitli yöntemleri açıklayabilmek • Gayrisafi milli hasılanın hesaplanmasında yaratı-lan kazanılan ve harcanan gelir cephelerinden yararlanılabilir. • Gayrisafi milli hasıla belirli bir dönemde yaratılan tüm mal ve hizmetlerin parasal değerini ifade ettiği gibi bu mal ve hizmetlerin üretimine katılan üretim faktörlerine ödenen ücret faiz kâr ve rant gelirleri toplamını da ifade eder. • Öte yandan elde edilen gelirlerin bir şekilde harcandığı düşünülürse ekonomideki tüketim yatırım ve kamu harcamaları ile net ihracat toplamının da yaratılan üretimin değerine eşit olması gerekir. Üretimin değeri ile ilgili alternatif kavramları açıklayabilmek • Gayrisafi milli hasıla üretim faaliyetleri sürecinde kullanılan makine teçhizat ve binalardaki aşınma ve yıpranmayı göz önüne almaz. • Amortisman denilen söz konusu aşınma ve yıpranmalar toplamının gayrisafi milli hasıladan düşülmesi ile elde edilen kavram safi milli hasıladır ve ülkenin net üretim gücünü göstermektedir. • Safi milli hasıladan mal ve hizmet alımları sırasında ödenen dolaylı vergilerin düşülmesi suretiyle milli gelir adı verilen gelir kavramına ulaşılır. • Ülkedeki kişilerin ne kadarlık gayrisafi gelir elde ettiklerini gösteren kişisel gelir kavramı ise milli gelirden dağıtılmayan şirket karları ve sosyal güvenlik kurumlarına yapılan prim ödemelerinin düşülmesi kamu ve özel sektör tarafından yapılan transfer ödemelerinin eklenmesi ile hesaplanmaktadır. • Kişilerin eline geçen net geliri gösteren ve kişisel gelirden dolaysız vergilerin düşülmesi ile hesaplanan gelir kavramı ise kullanılabilir gelir olarak adlandırılmaktadır. Fiyat değişmelerinin üretimin değeri üzerinde nasıl etkili olduğunu ve bunun nasıl giderilebileceğini açıklayabilmek • Gayrisafi milli hasıla piyasa fiyatları ile ölçüldüğü için üretim miktarındaki değişmelerin yanında fiyat değişmelerini de yansıtır. • Nominal gayrisafi milli hasıla denilen cari fiyatlarla ölçülen bu değerden fiyat değişikliklerinin etkisini giderebilmek için oluşturulan fiyat indeksleri kullanılır. Böylece gayrisafi milli hasıla baz olarak kabul edilen belirli bir yılın fiyatları ile ifade edilir ve zaman içerisinde fiyatlarda meydana gelen değişmelerin etkisi giderilmiş olur. Belirli bir yılın fiyatları ile ifade edilmesi halinde elde edilen değer reel gayrisafi milli hasıla veya sabit fiyatlarla gayrisafi milli hasıla olarak bilinmektedir. Üretimin değerini ölçmek için günümüzde kullanılan yöntemlerin taşıdığı eksiklikleri açıklayabilmek • Ülkedeki üretimin değerini göstermesinin yanında gayrisafi milli hasıla kavramının kullanımında bazı kısıtlar söz konusudur. Örneğin gayrisafi milli hası- la değeri bunun kaç kişilik bir nüfusla yaratıldığı konusunda bir bilgi vermemekte dinlenmeye ayrılan zamanı hesaba katmamakta üretilen malların kalitesindeki iyileşmeleri göz önüne almamakta üretim faaliyetleri sonucu çevreye verilen zararı göz ardı etmekte üretimin bileşimi ve dağılımı hakkında bir bilgi sunamamakta ve ülkedeki kayıt dışı ekonomik faaliyetleri kapsam dışında bırakmaktadır. Milli Hasılanın Belirlenmesi Tüketim harcamalarını ve tasarrufları belirleyen faktörleri açıklayabilmek • Vergilerin olmadığı bir ortamda tüketim ve tasarruf harcamalarının toplamı gelire eşit olacaktır. Belirli bir dönemde yapılacak tüketim harcamalarını belirleyen temel faktör gelirdir. • Gelirle tüketim harcamaları arasındaki bu ilişki tüketim fonksiyonu olarak bilinirken tasarruflarla gelir arasındaki ilişki de tasarruf fonksiyonu olarak adlandırılmaktadır. • Gelir değişikliklerinin tüketim harcamaları üzerindeki etkisi marjinal tüketim eğilimi tasarruflar üzerindeki etkisi ise marjinal tasarruf eğilimi ile belirlenebilir. • Tüketimi etkileyen temel faktörler arasında gelir servet bekleyişler ve demografik unsurlar sayılabilir. Yatırım harcamalarını belirleyen faktörleri açıklayabilmek • Yatırım harcamaları işletmelerin sermaye mallarına ve stoklara yaptıkları harcamalardır. Ele alınan modelde yatırımlar gelirden bağımsız yani otonom kabul edilmektedir. • Yatırım harcamaları temel olarak faiz oranı beklenen kâr teknolojik değişim sermaye mallarının maliyeti ve kapasite kullanım oranı tarafından belirlenmektedir. Kamu harcamalarının analize nasıl dahil edildiğini açıklayabilmek • Kamu kesiminin mal ve hizmet alımı için yaptığı harcamalar kamu harcaması olarak adlandırılır. Ele alınan harcama modelinde kamu harcamaları gelirden bağımsız yani otonom bir bileşen olarak ele alınmıştır. Net ihracatı belirleyen faktörleri açıklayabilmek • Net ihracat ülkenin ihracatı ile ithalatı arasındaki farktır. • İthalatı ve ihracatı belirleyen faktörler arasında hem yerli ülkenin hem de yabancı ülkelerin gelir düzeyleri zevk ve tercihleri ticarete getirdikleri kısıtlamalar ve döviz kurları sayılabilir. • İthalat hacmi ülkedeki gelir düzeyi ile birlikte arttığı için gelir arttıkça net ihracat miktarı azalmaktadır. Toplam harcama fonksiyonunu açıklayabilmek • Toplam harcama fonksiyonu her bir harcama bile- şeninin topl******* oluşmaktadır. • Toplam harcama fonksiyonunun eğimi tüketim fonksiyonunun eğiminden daha düşüktür zira toplam harcamalara dahil edilen net ihracat fonksiyonu negatif eğime sahiptir. Makro Ekonomik Denge T Klasik iktisat yaklaşımının makro ekonomik dengeye bakış açısını açıklayabilmek • Klasik iktisat yaklaşımı “Her arz kendi talebini yaratır” deyimi ile ifade edilen Say Kanununun işlemesi ile özetlenebilir. • Bu işleyiş sonucunda toplam harcamaların tam istihdam üretim düzeyini sağlamada yetersiz kalması söz konusu olmamaktadır. • Bu sonuç ekonomideki her türlü fiyatın (ücret faiz mal fiyatları gibi) artma ve azalma yönünde esnek olması varsayımına dayanmaktadır. • Keynes Klasik iktisat yaklaşımının bu varsayımını eleştirerek özellikle ücretlerin düşme yönünde esnek olmadığını ileri sürmüş ve alternatif bir model geliştirmiştir. Denge kavramını ve ekonomik dengenin sağlanmasında toplam harcamaların önemini açıklayabilmek • Stok değişmelerini de harcamalara dahil ettiğimiz zaman bir ekonomide gerçekleşen fiili harcamalar her zaman gelire eşit olmaktadır. • Oysa ekonomide gerçekleştirilmesi “planlanan” toplam harcamalar her zaman gelire eşit olmayabilir. İşte planlanan toplam harcamaların gelire eşit olduğu GSMH düzeyi denge GSMH düzeyi olarak adlandırılmaktadır. • Denge GSMH düzeyi bir diğer bakış açısıyla gelir harcama akımından gerçekleşen sızıntılar toplamının bu akıma yapılan enjeksiyonlar toplamına eşitlendi ği gelir düzeyi olarak da elde edilebilir. Söz konusu sızıntılar tasarruflar vergiler ve ithalat harcamalarından enjeksiyonlar ise yatırım harcamaları kamu harcamaları ve ihracat gelirinden oluşmaktadır. • Otonom harcamalarda meydana gelecek bir değişme gelir düzeyine katlanarak yansımakta ve bu süreç çarpan olarak adlandırılmaktadır. Bir ekonomide belirlenen denge gelir düzeyindeki artış ve azalışların nedenini açıklayabilmek • Otonom harcamalarda meydana gelecek bir değişiklik çarpan katsayısı kadar katlanarak gelire yansımaktadır. • Çarpan katsayısı ise marjinal tasarruf ve marjinal ithal eğilimleri toplamının tersi olarak hesaplanmaktadır. Maliye Politikası ve Toplam Harcamalar Devletin en önemli gelir kaynağı olan vergilerin makro ekonomik modele dahil edilmesi durumunda meydana gelecek değişiklikleri açıklayabilmek • Makro ekonomik etkileri açısından devletin direkt olarak kontrol edebildiği ve direkt olarak kontrol edemediği bazı değişkenler söz konusudur. Örneğin devlet gelirden alınacak vergi oranını direkt olarak belirlemekte ancak elde edilecek gelir vergisi hasılatını direkt olarak kontrol edememektedir. • Kullanılabilir gelir kavramının tanımı gereği vergiler gelirden çıkarıldığı için vergilerin modele dahil edilmesinde önünde eksi işareti yer almakta ve denge gelir düzeyini azaltıcı etki yaratmaktadır. Devletin harcama yapma ve vergileme kararlarının denge gelir düzeyi üzerindeki etkisini açıklayabilmek • Kamu harcamalarındaki değişmeler harcama çarpanı aracılığı ile gelire katlanarak yansımaktadır. Bu nedenle kamu harcamalarındaki artış geliri arttırırken harcamalardaki azalma geliri azaltıcı önde etki yaratmaktadır. • Vergilerde meydana gelecek değişmeler vergi çarpanı aracılığı ile geliri ters yönde etkiler. Ancak vergilerin harcamalar üzerinde yaratacağı etki kullanılabilir gelir üzerindeki etkisi ile dolaylı olarak ortaya çıkmaktadır. • Harcama çarpanı mutlak değer olarak vergi çarpanından büyüktür. Bunun nedeni toplam harcamalar üzerinde kamu harcamalarının doğrudan vergilerin dolaylı biçimde etkili olmasıdır. • Devlet kamu harcamalarını arttırır ve bunun tamamını vergileri yükselterek finanse ederse denge gelir düzeyi kamu harcamalarına eşit miktarda artmaktadır. Böyle bir durumda ortaya çıkan net çarpan etkisi 1’e eşit olmakta ve denk bütçe çarpanı olarak adlandırılmaktadır.Ekonomik durgunluk ve enflasyon ortamlarında istikrarı sağlayabilmek için maliye politikasının nasıl kullanılması gerektiğini açıklayabilmek • Ekonomide bir harcama yetersizliği olması halinde genişlemeci maliye politikası aracılığı ile toplam harcamaları arttırmak ve aşırı işsizliği ortadan kaldırmak mümkündür. • Ekonomide bir harcama fazlası olması halinde ise daraltıcı maliye politikası aracılığı ile toplam harcamaları kısmak ve enflasyonist baskıları ortadan kaldırmak mümkündür. İzlenen maliye politikalarının ekonominin içinde bulunduğu koşullardan nasıl etkilenebileceğini açıklayabilmek • Devlet bütçesi devlete ait harcamaların yapılmasına gelirlerin toplanmasına yetki veren ve bunlar arasında dengenin nasıl sağlandığını gösteren belgedir. • Kamu harcamalarının kamu gelirlerinden fazla olması durumunda ortaya çıkan bütçe açığı ancak devletin piyasalara borçlanması ile kapatılabilir. • Bütçenin gelir ve harcama kalemleri arasında yer alan ve otomatik istikrar sağlayıcılar olarak adlandırılır. Para ve Bankacılık Parayı tanımlayabilmedeki güçlüklerin nedenini açıklayabilmek • Parayı fiziki özelliklerini esas alarak tanımlamak hem mümkün de¤ildir hem de iktisadi anlamda doğru de¤ildir. • İktisatta paranın kesin ve değişmez bir tanımını yapmak yerine paranın üstlendiği fonksiyonları sıralayarak bu fonksiyonları yerine getiren her şey para olarak kabul edilir. Bir ekonomide paranın üstlendiği fonksiyonların neler olduğunu açıklayabilmek • Değişim aracı olarak para takasın dezavantajlarını ortadan kaldırarak mal ve hizmetlerin el değiştirmesi sürecini hızlandırmakta ekonomide etkinliğin sağlanmasına yardımcı olmaktadır. • Hesap birimi olarak para mal ve hizmetlerin değerini ifade etmede kullanılan ortak ölçü birimidir. • Değer muhafaza aracı olarak para satın alma gücünün elde tutulmasına olanak tanımaktadır. Paranı n bu fonksiyonu ülkedeki fiyat istikrarı ile yakından ilgilidir. Enflasyonist ortamlarda hızla de-ğer kaybeden paranın bu fonksiyonu da aşınmaya uğramaktadır. Zaman içerisinde mal paradan itibari paraya geçişin altında yatan faktörleri ve paranın çeşitlerini açıklayabilmek • Paranın evrimi mal para itibari para olarak iki temel kategoride incelenebilir. • Modern bir ekonomide para bozukluk nakit ve vadesiz mevduat olmak üzere üç türden oluşmaktadır. • Nakit ve vadesiz mevduat kadar likit olmasa da likitidesi bunlara yaklaşan varlıklar para benzeri olarak adlandırılmaktadır. • Paranın tanımlanmasındaki sorunlara bağlı olarak her ülkenin merkez bankası çeşitli para stoku tanımları yaparlar. Örneğin TC Merkez Bankası M1 M2 M2Y ve diğer bazı alternatif para stoku tanımlarına ilişkin verileri yayınlamaktadır. Bankaların temel fonksiyonlarını çalışma mantıklarını ve nasıl kaydi para yarattıklarını açıklayabilmek • Bankalar genellikle halktan topladıkları mevduatı şirketlere ve kişilere kredi olarak veren menkul kıymetlere yatırım yapan kuruluşlardır. Bu nedenle bankalar fon transferi sürecinde para yaratan kurumlardır. Bankaların yarattığı söz konusu vadesiz mevduatlara kaydi para adı verilmektedir. • Bankacılığın gelişimi mutlak rezerv bankacılığından kısmi rezerv bankacılığına geçiş olarak özetlenebilir. Kısmi rezerv bankacılığı yükümlülüklerden daha düşük bir miktarın rezerv olarak tutulduğu bankacılık uygulamasıdır. • Kısmi rezerv bankacılığının bir sonucu olarak ortaya çıkan kaydi paranın miktarı zorunlu rezervler dışında bir sızıntının söz konusu olmadığı basitleş- tirilmiş bir modelde zorunlu rezerv oranının tersiyle rezervlerdeki değişim miktarının çarpılması ile belirlenmektedir. Para Teorisi ve Politikası Keynesyen iktisatçılara göre para miktarı ile ekonomik faaliyetler arasındaki ilişkileri açıklayabilmek • Ekonomik birimler işlem ihtiyat ve spekülasyon amaçları ile ellerinde bir miktar para tutmak isterler. Ekonomik birimlerin bu amaçlarla ellerinde tutmak istedikleri para miktarını belirleyen faktörler nominal gelir ve faiz oranıdır. Nominal gelir ve para talebi arasında doğru yönlü bir ilişki söz konusu iken faiz oranı para talebini ters yönde etkilemektedir. • Gelir ve fiyatların sabit olduğu varsayımı altında çizilecek para talebi fonksiyonu negatif eğimli bir eğri olur. Para talebinin para arzına eşitlendiği noktada para piyasası dengeye gelir ve denge faiz oranı belirlenir. • Para miktarında meydana gelecek değişiklikler faiz oranı üzerindeki etkisi aracılığı ile yatırımları yatırımlarda meydana gelecek değişiklik ise nominal geliri etkiler. Klasik ve monetarist iktisatçılarına göre para miktarı ile ekonomik faaliyetler arasındaki ilişkileri açıklayabilmek • Para miktarının ekonomiyi direkt olarak etkilediğini savunan iktisatçılar bu görüşlerini değişim denklemine dayandırmaktadırlar. Değişim denklemi bir ekonomideki para miktarı ile dolaşım hızının çarpımının nominal gelire eşit olacağını gösteren bir özdeşliktir. • Klasik iktisatçılar paranın dolaşım hızının ve üretim hacminin sabit olduğu varsayımı altında para miktarı değişikliklerinin aynı yönde ve aynı oranda fiyatlara yansıyacağını dolayısıyla paranın üretim miktarı üzerinde bir etkisinin olmayacağını savunmuşlardır. • Monetaristler olarak adlandırılan bir grup iktisatçı ise ekonominin tam istihdamdan uzak olduğu bir ortamda paranın kısa dönemde fiyatlar ve üretim üzerinde etkili olabileceğini ancak uzun dönemde ara miktarı değişikliklerinin sadece Fiyatları etkileyeceğini öne sürmektedir. Para miktarını kontrol etmekten sorumlu merkez bankasının bir ekonomide üstlendiği temel fonksiyonların neler olduğunu ve bunların ne anlama geldiğini açıklayabilmek • Ekonomideki önemine karşın merkez bankacılığı 0’nci yüzyılın başlangıcında ortaya çıkmış nispeten eni bir gelişmedir. • Merkez bankasının üstlendiği fonksiyonlar ülkeden ülkeye farklılık göstermesine karşın modern bir merkez bankasının üstlendiği üç temel fonksiyon öz konusudur: Para piyasalarında istikrarın sağlanması bankaların bankası ve likitidenin on kaynağı olma devletin bankacılığını yapma. Merkez bankasının ülkedeki para miktarını kontrol edebilmek için kullanabileceği araçların neler olduğunu ve bunları asıl kullanabileceğini açıklayabilmek • Merkez bankalarının ülkedeki para miktarını kontrol edebilmek amacıyla kullanabilecekleri üç adet genel araç söz konusudur: Zorunlu rezerv oranları reeskont oranı ve açık piyasa işlemleri. Bu araçlar içerisinde en esnek olanı ve günümüz merkez bankalarının en etkin şekilde kullandıkları araç açık piyasa işlemleridir.

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)

Kullanıcı ismi		Beni hatırla
Şifreniz