Hatay Sorunu ve Çözümü
Türkiye ile Fransa arasında 20 Ekim 1921'de imzalanan Ankara İtilafnamesi, Suriye sınırları içinde bırakılan İskenderun Sancağı'na özel bir yönetim şekli tanımıştı. Fransa, "manda" yönetimi altında bulunan Suriye'ye 1936 yılında bağımsızlık vermeyi kararlaştırınca İskenderun Sancağı'nın statüsünün ne olacağı konusu ortaya çıktı. Fransa, Sancak'ı Suriye'ye bırakmak isteyince, Türkiye buna karşı çıktı. Türkiye, Sancak'a bağımsızlık verilmesini 9 Ekim 1936'da Fransa'dan istedi. Fransa ise, 10 Kasım'da bunu kabule yetkisi olmadığını bildirdi ve konuyu Milletler Cemiyeti'ne havale etmeyi önerdi. Türkiye de bu teklifi kabul etti.
İskenderun Sancağı'nda olayların da çıktığı bir dönemde, Milletler Cemiyeti, 18 Aralık 1936'dan itibaren meseleyi ele aldı. Bu sırada Türkiye ile yakınlık içinde olan İngiltere'nin de gayretleriyle, Milletler Cemiyeti, İskenderun Sancağı'nın içişlerinde bağımsız, dışişlerinde Suriye'ye bağlı "ayrı bir varlık" olmasını kabul etti. Sancak, Milletler Cemiyeti'nin gözetimi altına konulacaktı. Türkiye ile Fransa, bir anlaşma yaparak Sancak'ın toprak bütünlüğünü ortak güvence altına alacaklardı. Bundan sonra Sancak, Hatay adını alacaktır. Fakat Hatay'daki anayasa çalışmaları sırasında Fransız yetkilileri bazı güçlükler çıkartıp tahrikler yapınca olaylar patlak verdi. Türk-Fransız ilişkileri yine bozuldu. Suriye'de de Hatay'ın ayrılmasına karşı gösteriler yapıldı.
Avrupa'da bunalımların yoğunlaşması ve özellikle Almanya'nın 1938 Mart'ında Avusturya'yı ilhakı, Fransa'nın Türkiye'ye ihtiyacını arttırıp tutumunu yumuşatmasını sağladı. 4 Temmuz 1938'de Türkiye ile Fransa arasında Dostluk Antlaşması imzalandıktan sonra Hatay sorununun çözümü kolaylaştı.
2 Eylül 1938'de Cumhuriyet olan Hatay'ın, 1939 Mart'ından sonra Avrupa'da savaşa giden olayların hızlandığı bir dönemde, 23 Haziran 1939'da Türkiye ile Fransa arasında yapılan anlaşmayla Türkiye'ye katılması kabul edildi ve Hatay Cumhuriyeti, Temmuz 1939'da Türkiye sınırları içine katıldı.
Dünya'nın, gittikçe artan sorun ve bunalımlarla yeniden ve hızla bir genel savaşa sürüklendiği bu günlerde, Türkiye'nin silah kullanmadan Hatay'ı tekrar Anavatan'a bağlaması örnek bir diplomasi başarısıdır. Bu başarı da en büyük pay ise her zaman olduğu gibi yine Mustafa Kemal Atatürk'e aittir.
HATAY SORUNUN ÇÖZÜMÜ (1939)
HATAY SORUNUN ÇÖZÜMÜ (1939)Fransa ile TBMM hükümeti arasında yapılan 1921 Ankara antlaşmasında İskenderun ve Antakya da özel bir yönetimin kurulması kararlaştırılmıştı. Fransa 1936 yılında Suriye ve Lübnan daki manda yönetimine son verince İskenderun ve Antakya nın Suriye ye katılma durumu ortaya çıktı. Türkiye 1921 Ankara antlaşmasına dayanarak Hatay ın Suriye ye katılmasına karşı çıktı. Sorun Milletler Cemiyetine götürüldü. Bunun sonunda Türkiye ve Fransa nın garantisinde içişlerinde bağımsız, dış işlerinde Suriye ye bağlı "İskenderun Sancağı" oluştu. Yapılan seçim sonucu Hatay Cumhuriyeti kuruldu. Bu süreçte Avrupa da II. Dünya Savaşına yol açan sorunlar ortaya çıktı. Bu sorunlar Fransa yı Hatay sorununda ılımlı politikaya yöneltti. Türkiye ve Fransa arasında yapılan anlaşmayla Hatay ın Türkiye ye katılması kabul edildi. Bundan sonra Hatay Cumhuriyeti 1939 yılında Türkiye ye katılma kararı aldı. Böylece Suriye sınırı kesin biçimde ortaya çıktı.Not: Mustafa Kemal Atatürk sağlığının kötü olmasına rağmen bu sorunla yakından ilgilenmiştir.