Kurt LEODOLTER , Haydar SUR

Giriş

Son onyılda yükselen maliyetler ve mali kısıtlılıklar sağlık hizmetleri alanında da kendisini göstermeye başlamıştır. Kaynaklar kısıtlıdır ve günümüzün hastane yöneticileri sorumlu oldukları kurumun verimli çalıştığını kanıtlamak zorundadır. Ekonomik verimliliği araştırmak için çeşitli yöntemler geliştirilmiştir ve bu yöntemler birbirleriyle yarışma halindedir. Bu yöneticilerin amaçladıkları -eğer imkansız değilse- çok zor bir iştir. Bu yazının birinci bölümünde açıkça tanımlanmış maliyet fonksiyonlarına rağmen konuyu kavramanın ne kadar zor olduğuna değinilecektir. Konunun ayrılmaz bir parçasını da ölçek ekonomisinin(economies of scale) hastanelerde ortaya çıkması gerektiği teorisi oluşturmaktadır. Ölçek ekonomisi, üretimin uzun vadedeki parasal maliyetini imlemektedir. Teoriye göre hastanelerin boyutu büyüdükçe sağlık hizmetini daha ucuza maleder. Bu yazının 2. kısmında bu teori ele alınmıştır. Başvurulan kaynaklarda belirtildiğine göre hastanelerin büyüdükçe hizmetin ucuzladığına dair kanıtlar yeterli değildir.

1. Bölüm

Maliyetlerden konuşuyorsak, ortalama, marjinal, kısa vade veya uzun vade, direkt veya indirekt, gerçek veya fırsat maliyetleri, özel veya sosyal maliyetlerden konuşuyoruz demektir.

Bütün bunların sahip olduğu ortak özellik hepsinin birtakım belirli çıktılara göre ölçülebiliyor olmasıdır(1,2). Hastane maliyetlerinden ve hastane maliyetlerinin değişen çıktı sınırlarına göre seyrinden bahsetmeye başlandığında çok büyük bir sorun karşımıza çıkmaktadır: Hastane maliyet fonksiyonu.

Değişik sağlık ekonomisi uzmanlarının önerdikleri çoklu maliyet fonksiyonlarının (multiple cost functions) geçerliliğine gölge düşüren yalnızca tanımlanan çıktı kümeleri değildir(3,4). Üretim fonksiyonu maliyet fonksiyonunu özgün olarak tanımlamalıdır. Bir üretim fonksiyonu belirli bir çıktıyı almak için gerekli olan girdileri ortaya koyar. Hastanelerin ekonomik seyrini tanımlamada üretim fonksiyonunu kullanmanın temel varsayımı hastanelerin bir ekonomik kuruluş , bir firma gibi işlediği düşüncesidir. Soru şudur: Hastaneler bir firma gibi görülebilir mi? Birinci bölümün sonunda bu soruya cevap verilmeye çalışılacaktır.

İdeal bir dünyada hastane hizmetlerinde son çıktılar hastane hizmetleri sayesinde sağlığın geliştirilmesi, süregen hastalıklılara verilen destek, ölenlere sağlanabilen rahatlıklar ve sağlık çalışanlarının hayat kalitesi gibi kavramlarla açıklanabilir. Bütün bunlar önemlidir ve tartışılabilir. Ama bir büyük dezavantaj vardır. Bunları gözlemek ve ölçmek çok zordur.