20. yüzyıl müziğinin en önemli yenilikçilerinden biri ve 12-ses yönteminin bulucusu olarak bilinen Arnold Schönberg, 13 Eylül 1874 tarihinde Viyana'da doğar. Babası bir ayakkabı dükkânı sahibidir. Macar-Çek kökeninden gelen ailesi, müziğe düşkündür. 9 yaşında keman çalmaya ve hiçbir eğitimi olmaksızın kendi kendine beste yapmaya başlar. Ardından viyola ve çello çalmayı öğrenir, arkadaşlarıyla oda müziği yapmaya başlar. 1890 yılında babası ölünce annesini ve kız kardeşini geçindirmek üzere bir bankada iş bulur. Hiç hoşnut olmadığı halde bu işi beş yıl sürdürür ve 1895'te koro şefliğine başlar.

Schönberg, yaşamı boyunca hiçbir ciddi müzik eğitimi görmemiş, müzik alanındaki tüm bilgilerini, yakın dostu Alexander von Zemlinsky'den öğrenmiştir. Kendisine yaşamı boyunca etkilendiği Wagner'in müziğini tanıtan da Zemlinsky'dir. 1897'de yazdığı ve ölümünden sonra yayınlanan Re Majör Yaylı Çalgılar Dörtlüsü, Dvorak etkisindedir.

Schönberg, 1898'd e ailesinin dini olan Yahudiliği bırakarak Protestan olur. 1899'da yaylı çalgılar altılısı için yazdığı Aydınlanan Gece Schönberg'in ilk önemli ürünüdür ve Brahms'ın orkestra geliştirmesini, Wagner'in Tristan'ındaki armoni dokusunu ve Richard Strauss'un renk paletini duyurur. Bu arada tiyatro ve kabare orkestralarını yöneterek, operetlere orkestra bölümü yazarak yaşamını kazanır. 1900'de Wagner etkisindeki Gurre Şarkıları'nı yazmaya başlar. Gurra, 14. yüzyıldan kalma bir şatodur. Danimarkalı şair Jacobsen'in dizilerine dayanan bu kantata, aynı zamanda sprechstimme (konuşan ses) uygulamasının ilk örneğidir. Geniş bir orkestra, solistler, konuşmacı ve koroları içerir.

1901'de Zemlinsky'nin kız kardeşi Mathilde ile Berlin'de evlenir. Aynı yıl Richard Strauss'un yardımı ile Liszt Bursu'nu kazanır. 1902'de Berlin'de Stern Konservatuvarı'na kompozisyon öğretmeni olur. Böylece yıllar süren öğretmenlik kariyerine başlar. Ardından Viyana'ya giderek Berg ve Webern gibi, görüşlerini paylaştığı ünlü bestecilere öğretmenlik yapar. Bu dönemde Mahler ile tanışır. Aynı zamanda resim yapmaya başlar ve Vasily Kandinski ile dostluk kurar. Her iki sanatçı da kendi dallarında teknik gereçleri ve geleneği bir yana bırakıp içlerinden geleni özgürce seslenebilmenin yollarım aramaktadır. Schönberg'in 1908-10 arasında 609 kadar yağlıboya ve karakalem tablo yaptığı söylenir.

Arnold Schönberg, özel yaşamında geçirdiği bir bunalımdan sonra ilk atonal yapıtını besteler. 1908'in yazında eşi Mathilde Schönberg, aile dostları ve bestecinin resim öğretmeni olan ressam Richard Gerstl ile sevişip evi terk eder. Birkaç gün içinde Gerstl de tüm tabloları ile birlikte kendini yakar. Schönberg'in o sıralarda yazdığı İkinci Yaylı Çalgılar Kuvarteti'nin. ikinci bölümü, atonal dünyaya girişinin başlangıcı olur. Buradaki bir başka yenilik de yaylı çalgılar kuvartetine eklenen insan sesi olmuştur: Tanrıya yakaran, içini döken bir soprano sesi. Atonalite, müziksel anlatımcılığın en geniş olanaklı ortamı haline gelir.

Bestecinin tümüyle dışavurumcu ilk yapıtı 1909'da ortaya çıkan, şair Stefan George'un dizelerine dayalı, Asmabahçeler Kitabı adlı şarkı döngüsüdür. Besteci, bu şarkılarla, o güne dek alışılagelmiş estetik anlayışı yıktığını açıklar. Atonaliteye geçişin ilk belirtileri her şarkıda yer alırken, özellikle 13. şarkı hiçbir tonalite taşımadığından atonal tanımına verilmiş ilk örnek olarak değerlenmiştir. İlginç bir rastlantıyla 13 Temmuz doğum günü, 13 Eylül ölüm günü olan bestecinin 13. şarkıda atonaliteyi yaratması, bu şarkının doğuşunun tona bağlı sistemin ölüm tarihi ve yeni bir anlayışın doğum tarihi olarak yorumlanmasına yol açmıştır.

19 Şubat 1909 tarihinde tamamladığı Op.11, no.1 sayılı piyano parçası baştan sona atonal olan ilk yapıtıdır. Piyano için Üç Parça ve Beş Orkestra Parçası, bestecinin bundan böyle tümüyle atonal yönteme ve dışavurumcu, dramatik anlatıma öncü olacağının habercisidir. Bu arada insan sesi de müzikte artık yalnız şarkı söyleyen ses değildir. Ağlayan, konuşma sesine yakın bir ritim içinde acılarını dile getiren, bağırıp çağırabilen bir sestir. Örneğin: Güne Şarkıları'nda olduğu gibi.

1909'da yazdığı Beklenti adlı sahne yapıtı, derin psikolojik özellikler taşır: Sevgilisini ormanın korkunç ortamında yitirmiş bir kadının kıskançlığı, ürpertisi, anıları bir arada sergilenir. Bu tek kişilik oyun başlı başına bir psikoanaliz yöntemi içinde, yazılmıştır. Besteci 1911'de yine Berlin'e, Stern Konservatuarına döner. Bu arada atonalite yönteminin o sıralar hep karabasanlarla, içedönük konularla özdeşleştiğini ileri sürenlere karşı, daha hafif, güleç ve hiciv dolu bir konuyu yine atonal yöntemde besteler: 1912'de yazdığı Pierrot Lıtnaire, konuşmalı-şarkı (sprechgesang) şeklindeki bir çeşit sesleniş yöntemini içerir. Böylece Schönberg, belli bir tona bağlı olmayışın daha geniş kapsamlı etkinliğini kanıtlar.

Müzik, resim, şiir ve tiyatronun iç içe gelişmesine en güzel örneklerden biri, bu dönemde Schönberg'in Şanslı El (Die glückliche Hand) (1913) adlı, özyaşamöyküsünü simgeleyen tek perdelik müzikli oyunudur. Schönberg'in sunduğu yeni anlayış, Berg, Webern, Wellesz ve Erwin Stein gibi kendini ona adamış öğrencileri ve dostları tarafından büyük bir coşkuyla karşılandığı halde her yapıtının ilk seslendirisi yeni bir olay yaratarak geleneksel müziği koruyanlar tarafından kınanır.

Schönberg, 1913'te Viyana'ya döner, gönüllü olarak orduya katılır ve 1916'ya dek hizmet eder. Bestecinin 1914'ten 1923'e dek derin bir suskunluk dönemine girdiği gözlenir. Bu dönemi müzikbilimciler yeni sunacağı kavrama bir hazırlık evresi olarak kabul ederler.

1921'de sunduğu yeni kavram, tüm müzik tarihinin çehresini değiştirecek bir atılımdır: 12 sesin yalnız birbiriyle ilişkide olduğu yöntem: Dizisellik. 1923'te ortaya çıkardığı Öp.23 piyano parçaları, ilk dizisel yöntemi içerir. Böylece belli bir tona bağlı olmayan müzik, bazı kalıplara yerleştirilmiş olur. 1923'te Mathilde Schönberg, bir hastanede tek başına ölür. Ve besteci bir yıl içinde Gertrude Kolisch ile evlenir.

1925'te Berlin'deki Prusya Sanat Akademisi'nin kompozisyon ustalık sınıfına direktör olarak atanır. Böylece verimli bir çalışma dönemine girer. Ancak zayıflayan sağlığı ve Nazilerin düşmanlığı, çalışmalarını engellemeye başlar. Bu arada Fransa'ya giderek yeniden Yahudiliğe döner.

1925-26 yıllarında yazdığı Yedi Çalgı için Süit, Öp.29, bestecinin Klasik biçim yapısını kullandığı çalışmalarından biridir. Üç klarinet, yaylı çalgılar triosu ve piyanoyu içeren yapıt, Uvertür, Dans Adımları, Langsam ve Gigue bölümlerinden oluşur. Böylece 18. yüzyıl biçimini kullanırken yeni müzik ilkesinde bir noktayı daha açıklığa kavuşturur: "Müzikte biçimin varlığı, tonaliteye bağlı değildir." Aynı uygulama 0/3.30, Üçüncü Yaylı Çalgılar Kuverteti'nde de belirgindir.

12-ton yöntemini büyük orkestrada uyguladığı ilk çalışma 1928 yılındaki 0/3.31, Çeşitlemeler'i olmuştur. Burada BACH (Si-La-Do-Si Bemol) motifini tema olarak kullanışı J. S. Bach'ın Füg Sanatı'm işlemesinin benzeridir. 1930'da yazmaya başladığı Musa ve Hanın operası, en çok övgü derleyen 12-ton çalışması olmuştur. Üçüncü sahnesi hiçbir zaman tamamlanmamış olsa da ilk iki sahnesi dünyanın pekçok operası tarafından temsil edilmiştir.

1933'te Prusya Sanat Akademisi'ndeki işine son verilince Schönberg, eşi ve bir yaşındaki kızım alarak Boston'a gider ve Amerikan vatandaşlığına girer. 1934'ten sonra Hollywood'a yerleşip özel öğrenciler yetiştirir. 1936'da Los Angeles, California Üniversitesi'nde profesör olur. Aynı yıl ünlü Keman Konçertosu ve Dördüncü Yaylı Çalgılar Kuvarteti ortaya çıkar. Bu üniversitedeki on yıllık öğretmenliği döneminde, şair Byron'ın dizelerinden kaynaklanan (konuşmacı, piyano ve yaylı çalgılar kuvarteti için) Napolyon'a Kaside, Piyano Konçertosu, Yaylı Çalgılar Triosu gibi yapıtları yazar.

Tamamlayamadığı en son çalışması Yeni Mezmunlafı, kendi yazdığı güfte üstüne koro ve orkestrayı içeren bir yapıttır. Schönberg 1931'deki bir yazısında tarih boyu müziğini etkileyen bestecileri şöyle açıklamıştır: "İlk yolumu açanlar Bach ve Mozart; daha sonra da Beethoven, Brahms ve Wagner olmuştur. Schubert, Maliler ve Max Reger'den de çok şey öğrendim." Arnold Schönberg, 13 Temmuz 1951 tarihinde Los Angeles'ta ölür.


SCHÖNBERG'İN BAŞLICA YAPITLARI

Operalar: Beklenti, Öp. 17 (Erwartung) (1909); Şanslı El, Öp.18 (Die glückliche Hand) (1913); Bir Günden Diğerine, Op.32 (Von Heute auf Morgen) (1929); Musa ve Harun (Moses und Aron) -tamamlanmamış-(1932-1951)

Koro ve Orkestra Müziği: Gurre Şarkıları (Gurrelieder) (5 solist, anlatıcı, koro ve orkestra için) (1901); Pierrot Lunaire, Op.21 (konuşmacı ve oda orkestrası) (1912); Die Jacobsleiter oratoryosu-tamamlanmamış-(1922), Kol Nidre, Op.39 (1938); Napolyon Bonapart'a Kaside, Op.41 (Ode to N.B.) (Anlatıcı, yaylı çalgılar dörtlüsü ve piyano) (1942); Sağ Kalan Son Varşovalı, Op.46 (A survivor from Warsaw) (Anlatıcı, erkekler korosu ve orkestra); (1947) Yeni Mezmurlar (New Psalms), Op.50c (karışık koro, konuşmacı ve orkestra)-tamamlanmamış-(1950).

Orkestra için: Aydınlanan Gece (Verklârte Nacht), Öp.4-yaylı çalgılar orkestrasına uyarlanmış şekli (1943); Pelleas ve Melisande, Op.5 (1903); Beş Parça, Op.16 (1909); Çeşitlemeler, Op.31 (1928); Yaylı Çalgılar için Süit (1934) Keman Konçertosu, Op.36 (1936); Piyano Konçertosu, Op.42 (1942); Oda Orkestrası için Senfoni No.1, Op.9 -büyük orkestra şekli (1922); Oda Orkestrası için Senfoni No.2, Op.38 (1939); Tema ve Çeşitlemeler, Op.43a, orkestra uyarlaması Op.43b (1943).

Oda Müziği: Re Majör Yaylı Çalgılar Kuvarteti (1896); Yaylı çalgılar altılısı için Aydınlanan Gece, Op.4(1989); Yaylı Çalgılar Kuvarteti, No.1, Op.7 (1905); no.2 (üçüncü bölümde soprano katılır) (1908); No. 3, Op.30 (1927); No.4, Op.37 (1936); Serenad, Op.24 (1923); Yaylı Çalgılar Triosu, Op.45 (1946); Fantezi, Öp.47 (keman ve piyano) (1949); Üfleme Çalgılar için Beşli, Op.26 (1924); Yedili için Süit, Op.29 (1926).

Ses ve piyano için: 2 Şarkı, Öp. 1(1897); 4 Şarkı, Öp.2 (1899); 6 Şarkı, Op.3 (1903); 8 Şarkı, Op.6 (1905); Baladlar, Öp.12 (1907); 2 Şarkı, Öp.14 (1908); Asmabahçeler Kitabı (Das Buch der hângenden Gârten), Öp.15 (soprano) (1909); Alman Halk Şarkıları (1930); 3 Şarkı, Op.48 (1933).

Piyano yapıtları: 3 Parça, Op.11 (1909); 6 Küçük Parça, Op.19 (1911); 5 Parça, Op.23 (1920-1923); Süit, Op.25 (1921); 2 Piyano Parçası Op.33a (1928); Op.33b (1931). Org için Çeşitlemeler, Op.40 (1941).

Eşliksiz koro için şarkılar

Kitapları: Armoni İlkeleri (1911); Armoninin Yapısı ve işlevi (1954).