Tüm Yönleriyle İsimler Konusu

**_SoN_** · 05-28-2009, 22:06

ADLAR (İSİMLER)

Adlar, evrendeki bütün canlı ve cansız varlıkları, duygu ve düşünceleri, durumları, bütün bunların birbirleriyle olan ilgilerini karşılayan sözcüklerdir

ÖR: kuş, ağaç, yastık, akıl, ağlama, yargı, gezegen.

1 a) Bildirdikleri Varlıkların Özelliklerine Göre Adlar

I- Özel Ad : Tek bir varlığa verilen ve yalnız o varlığı tanıtan adlar.Kişi, hayvan, yer, dil, din, mezhep, millet, ülke, kitap, gazete, kurum dernek, okul adları özel adlardır.

ÖR: Kerem, Aslı ; Karabaş, Tekir; İstanbul, İzmir ; Türkler, İngilizler, Araplar ; Türkiye, Azerbaycan ; Türkçe, İngilizce ; Müslümanlık, Hanefilik ; Milliyet, Yeni Hayat ; İstanbul Üniversitesi, Türk Hava Yolları .

II- Tür (Cins) Adı : Aynı türden varlıkları gösteren kelimelere tür adı denir.Vücudun organlarının adları, akrabalık, hayvan ve bitki adları, araç adları bu adlara girer.

ÖR: baş, gövde, ayak; ana, baba, dayı; kedi, ağaç; çekiç, tabak.

1 b) Varlıkların Oluşlarına Göre Adlar

I- Somut Ad : Duyularımızla algıladığımız varlıklara verilen adlardır.

ÖR: çiçek, kalem, bardak, iğne.

II- Soyut Ad : Duyularla algılanamayan ancak akıl yoluyla idrak edilen kavramları gösteren adlardır.

ÖR: sevgi, insanlık, mutluluk, hak, neşe.

III- İş ve Eylem Gösteren Adlar : Fiil kök ve gövdelerine getirilen -mak; -me ve -ş ekleriyle türetilen adlardır.

ÖR: uçuş, okuma, konuşmak

1 c) Niceliklerine Göre Adlar

I- Tekil Ad: Aynı türden varlıkların tek olan adıdır.

ÖR: oda, öğrenci, Ankara, Ali

II- Çoğul Ad: Türkçede adın birden çok olduğunu göstermek için -lar(-ler) çoğul eki kullanılır. Tekil adlara gelerek onları çoğul yapar.

ÖR: Ayşeler, teyzemler (aile ve grup adı);

Fatih'ler, Kanuni'ler (belirtilen kişilere benzeyenler);

kemirgenler, sürüngenler (birçok özelliği ortak olan topluluklar);

insanlar, gökler (çoğul anlamı taşıyan tekil adların anlamını güçlendirmek için);

yalvarmalar, yakarmalar (abartı);

Beyfendi gelmediler mi? (saygı)

III- Topluluk Adı : Biçim bakımından tekil olan ancak çoğul bir topluluğu adlandıran sözcüklerdir.

ÖR: ordu, sürü, takım, bölük, sınıf.

1 ç) Ad Durumları

I- Yalın Durum : Çekim eklerinden hiçbirini almamış durumudur. Genel olarak cümlede özne görevini yüklenirler.

ÖR: "Vapur, kayalık sahilimize uğramaya cesaret edemedi."

"Davranış, insanın aynasıdır."

II- Yükleme(Belirtme) Durumu: -ı(/-i, -u/-ü ) ekiyle adın taşıdığı kavramın etkilendiği belirtilir.Bu durum eki, geçişli fiili tümleyerek cümlede nesne görevinde kullanılır.

ÖR: "Kitabı sonuna kadar zevkle okudum."

" Uzaktan evi gördüm."

II- Yönelme Durumu: Yönelme durumunda adın belirttiği kavrama yöneliş, dönüş söz konusudur. Bu durum, ada -a(/-e) ekinin getirilmesiyle sağlanır.

ÖR: Üç yüz bin liraya pantolon aldım. (karşılığında)

Perşembeye görüşürüz. (zaman)

Bu kitapları masaya bırakın. (yer bildirir.)

Bu şiiri sana yazacağım. (için, amaç)

Zamanla büyüdü, çoluk çocuğa karıştı. (ikileme yapar)

Evine bağlı bir adam olarak biliniyordu. (sıfat)

IV- Bulunma(Kalma) Durumu: -da(/-de, -ta/-te) ekinin getirilmesiyle "kalma, içinde olma" durumu oluşturulur. Diğer kullanımları ise:

ÖR: Bayramda görüşürüz. (zaman)

Bu konuda hiç endişe duymadı. (dolaylı tümleç)

Türkiye'de nüfus her yıl % 2 artıyor. (yer ve içinde olma)

Üretimin onda dokuzu dışarı ihraç ediliyor.(kesir sayı sıfatında )

Orda burda başıboş dolaşmaktan usanmadı. (ikileme)

V- Çıkma Durumu: -dan(/-den, -tan/-ten) ekinin getirilmesiyle "çıkma, ayrılma" durumu oluşturulur. Diğer kullanımları ise:

ÖR: Balı camdan kavanoza aktardılar. (sıfat)

Pamuktan yumuşak bir ele sahipti. (benzetmeli karşılaştırma)

Pastadan tabağınıza alır mısınız ? (bütünün parçası)

Öğrencilerden kimisi daha sıkı çalışıyor. (tamlayan eki durumunda)

1 d) Ad Tamlamaları

Bir adın başka bir adla kurduğu gruba ad tamlaması adı verilir.Birinci unsura tamlayan ikinci unsura tamlanan denir. Tamlanan unsur daima iyelik üçüncü şahıs eki alır.

I- Belirtili Ad Tamlaması: Tamlayan unsurun -nın(/-nin; -ın/-in) tamlayan eki almış durumudur. Tamlanan iyelik eki almıştır.

ÖR: oda-nın kapı-s-ı, su-y-un ses-i, ne-y-in ne-s-i, İstanbul-un bahar-ı

II- Belirtisiz Ad Tamlaması: Tamlayan unsurun ek almaması durumudur. Sadece tamlananda iyelik eki vardır.

ÖR: okul çanta-s-ı, yolcu tren-i, yemek masa-s-ı (tür adı)

ayva reçel-i, üzüm su-y-u, yaprak dolma-s-ı (yiyeceklerin neden yapıldığı)

Ankara bal-ı, Pisagor teorem-i, Amasya elma-s-ı (çıkış yeri bildirir.)

Adapazar-ı, Konya ova-s-ı, Kuşada-s-ı (yer adı)

93 harb-i, 1988 bahar-ı, 1453 yıl-ı (zaman)

mısır püskül-ü, kestane reng-i (gibi, benzer anlamında)

yumurtasarı-s-ı, limonküf-ü, ayvaçürüğ-ü (renk bildirir)

Milliyet gazete-s-i, Göl İnsan-ları,Türk Dil Kurum-u, Halk Banka-s-ı, Kadıköy Belediye-s-i, Cuma gün-ü, Aralık ay-ı

(gazete,kitap, kurum, gün, ay bildiren adlar kurar)

edebiyat öğretmen-i, evkadın-ı, cumhurbaşkan-ı (meslek ve ünvan)

Türk misafirperverliğ-i, Hollanda lâle-s-i, Fransız mutfağ-ı (milletle ilgili özelllikleri bildirir)[1]

III- Takısız Ad Tamlaması: Hem tamlayanın hem de tamlananın ek almadan anlamca bütünleşmesiyle oluşan tamlamadır. Tamlayan tamlananın neden yapıldığını bildirir.

Bu terim, dilciler arasında tartışma konusudur. Genel kanı, takısız tamlamaların sıfat tamlaması olduğu yönündedir.

ÖR: demir çivi, altın bilezik, tahta masa (tamlayanın yapıldığı maddeyi bildirir)

yufka yürek, elma yanak, kiraz dudak (tamlananın neye benzediği)

Çanakkale, Galatasaray, Pamukkale (yer adı)

erkek kardeş, kız kardeş, Doktor Ahmet (akrabalık ve san adları)

kepçekulak, karga burun, armut kafa (deyim)

[arka kapı, sağ el, ön balkon ( yer ve yön bildirir) (sıfat)

on beş, iki bin, elli yedi kuruş, üç litre (sıra sayıları) (sıfat)][2]

IV- Zincirleme Ad Tamlaması: Tamlayanı, tamlananı ya da her ikisi de tamlama olan tamlamalardır.

ÖR: taş duvar-ın kalıntı-s-ı,

Ali-nin demir cetvel-i,

tahta masa ayağ-ı-nın renkli cila-s-ı

2 e) Yapılarına göre sıfatlar:

I- Basit Adlar: Ek almamış adlardır.

ÖR: yol, deniz, masa, çocuk, ağaç, vapur.

II- Türemiş Adlar: En az bir türetme eki almış adlardır.

ÖR: çaydan-lık, akı-n, sav-cı, uğra-ş, kes-ki

III- Birleşik Adlar: İki sözcüğün biraraya gelmesiyle oluşan adlarıdır.

ÖR: dedikodu, yüzbaşı, gecekondu; ateşkes, basımevi, gülhane, kaptıkaçtı

05-28-2009, 22:06	#1
Kullanıcı Adı _SoN_	Tüm Yönleriyle İsimler Konusu ADLAR (İSİMLER) Adlar, evrendeki bütün canlı ve cansız varlıkları, duygu ve düşünceleri, durumları, bütün bunların birbirleriyle olan ilgilerini karşılayan sözcüklerdir ÖR: kuş, ağaç, yastık, akıl, ağlama, yargı, gezegen. 1 a) Bildirdikleri Varlıkların Özelliklerine Göre Adlar I- Özel Ad : Tek bir varlığa verilen ve yalnız o varlığı tanıtan adlar.Kişi, hayvan, yer, dil, din, mezhep, millet, ülke, kitap, gazete, kurum dernek, okul adları özel adlardır. ÖR: Kerem, Aslı ; Karabaş, Tekir; İstanbul, İzmir ; Türkler, İngilizler, Araplar ; Türkiye, Azerbaycan ; Türkçe, İngilizce ; Müslümanlık, Hanefilik ; Milliyet, Yeni Hayat ; İstanbul Üniversitesi, Türk Hava Yolları . II- Tür (Cins) Adı : Aynı türden varlıkları gösteren kelimelere tür adı denir.Vücudun organlarının adları, akrabalık, hayvan ve bitki adları, araç adları bu adlara girer. ÖR: baş, gövde, ayak; ana, baba, dayı; kedi, ağaç; çekiç, tabak. 1 b) Varlıkların Oluşlarına Göre Adlar I- Somut Ad : Duyularımızla algıladığımız varlıklara verilen adlardır. ÖR: çiçek, kalem, bardak, iğne. II- Soyut Ad : Duyularla algılanamayan ancak akıl yoluyla idrak edilen kavramları gösteren adlardır. ÖR: sevgi, insanlık, mutluluk, hak, neşe. III- İş ve Eylem Gösteren Adlar : Fiil kök ve gövdelerine getirilen -mak; -me ve -ş ekleriyle türetilen adlardır. ÖR: uçuş, okuma, konuşmak 1 c) Niceliklerine Göre Adlar I- Tekil Ad: Aynı türden varlıkların tek olan adıdır. ÖR: oda, öğrenci, Ankara, Ali II- Çoğul Ad: Türkçede adın birden çok olduğunu göstermek için -lar(-ler) çoğul eki kullanılır. Tekil adlara gelerek onları çoğul yapar. ÖR: Ayşeler, teyzemler (aile ve grup adı); Fatih'ler, Kanuni'ler (belirtilen kişilere benzeyenler); kemirgenler, sürüngenler (birçok özelliği ortak olan topluluklar); insanlar, gökler (çoğul anlamı taşıyan tekil adların anlamını güçlendirmek için); yalvarmalar, yakarmalar (abartı); Beyfendi gelmediler mi? (saygı) III- Topluluk Adı : Biçim bakımından tekil olan ancak çoğul bir topluluğu adlandıran sözcüklerdir. ÖR: ordu, sürü, takım, bölük, sınıf. 1 ç) Ad Durumları I- Yalın Durum : Çekim eklerinden hiçbirini almamış durumudur. Genel olarak cümlede özne görevini yüklenirler. ÖR: "Vapur, kayalık sahilimize uğramaya cesaret edemedi." "Davranış, insanın aynasıdır." II- Yükleme(Belirtme) Durumu: -ı(/-i, -u/-ü ) ekiyle adın taşıdığı kavramın etkilendiği belirtilir.Bu durum eki, geçişli fiili tümleyerek cümlede nesne görevinde kullanılır. ÖR: "Kitabı sonuna kadar zevkle okudum." " Uzaktan evi gördüm." II- Yönelme Durumu: Yönelme durumunda adın belirttiği kavrama yöneliş, dönüş söz konusudur. Bu durum, ada -a(/-e) ekinin getirilmesiyle sağlanır. ÖR: Üç yüz bin liraya pantolon aldım. (karşılığında) Perşembeye görüşürüz. (zaman) Bu kitapları masaya bırakın. (yer bildirir.) Bu şiiri sana yazacağım. (için, amaç) Zamanla büyüdü, çoluk çocuğa karıştı. (ikileme yapar) Evine bağlı bir adam olarak biliniyordu. (sıfat) IV- Bulunma(Kalma) Durumu: -da(/-de, -ta/-te) ekinin getirilmesiyle "kalma, içinde olma" durumu oluşturulur. Diğer kullanımları ise: ÖR: Bayramda görüşürüz. (zaman) Bu konuda hiç endişe duymadı. (dolaylı tümleç) Türkiye'de nüfus her yıl % 2 artıyor. (yer ve içinde olma) Üretimin onda dokuzu dışarı ihraç ediliyor.(kesir sayı sıfatında ) Orda burda başıboş dolaşmaktan usanmadı. (ikileme) V- Çıkma Durumu: -dan(/-den, -tan/-ten) ekinin getirilmesiyle "çıkma, ayrılma" durumu oluşturulur. Diğer kullanımları ise: ÖR: Balı camdan kavanoza aktardılar. (sıfat) Pamuktan yumuşak bir ele sahipti. (benzetmeli karşılaştırma) Pastadan tabağınıza alır mısınız ? (bütünün parçası) Öğrencilerden kimisi daha sıkı çalışıyor. (tamlayan eki durumunda) 1 d) Ad Tamlamaları Bir adın başka bir adla kurduğu gruba ad tamlaması adı verilir.Birinci unsura tamlayan ikinci unsura tamlanan denir. Tamlanan unsur daima iyelik üçüncü şahıs eki alır. I- Belirtili Ad Tamlaması: Tamlayan unsurun -nın(/-nin; -ın/-in) tamlayan eki almış durumudur. Tamlanan iyelik eki almıştır. ÖR: oda-nın kapı-s-ı, su-y-un ses-i, ne-y-in ne-s-i, İstanbul-un bahar-ı II- Belirtisiz Ad Tamlaması: Tamlayan unsurun ek almaması durumudur. Sadece tamlananda iyelik eki vardır. ÖR: okul çanta-s-ı, yolcu tren-i, yemek masa-s-ı (tür adı) ayva reçel-i, üzüm su-y-u, yaprak dolma-s-ı (yiyeceklerin neden yapıldığı) Ankara bal-ı, Pisagor teorem-i, Amasya elma-s-ı (çıkış yeri bildirir.) Adapazar-ı, Konya ova-s-ı, Kuşada-s-ı (yer adı) 93 harb-i, 1988 bahar-ı, 1453 yıl-ı (zaman) mısır püskül-ü, kestane reng-i (gibi, benzer anlamında) yumurtasarı-s-ı, limonküf-ü, ayvaçürüğ-ü (renk bildirir) Milliyet gazete-s-i, Göl İnsan-ları,Türk Dil Kurum-u, Halk Banka-s-ı, Kadıköy Belediye-s-i, Cuma gün-ü, Aralık ay-ı (gazete,kitap, kurum, gün, ay bildiren adlar kurar) edebiyat öğretmen-i, evkadın-ı, cumhurbaşkan-ı (meslek ve ünvan) Türk misafirperverliğ-i, Hollanda lâle-s-i, Fransız mutfağ-ı (milletle ilgili özelllikleri bildirir)[1] III- Takısız Ad Tamlaması: Hem tamlayanın hem de tamlananın ek almadan anlamca bütünleşmesiyle oluşan tamlamadır. Tamlayan tamlananın neden yapıldığını bildirir. Bu terim, dilciler arasında tartışma konusudur. Genel kanı, takısız tamlamaların sıfat tamlaması olduğu yönündedir. ÖR: demir çivi, altın bilezik, tahta masa (tamlayanın yapıldığı maddeyi bildirir) yufka yürek, elma yanak, kiraz dudak (tamlananın neye benzediği) Çanakkale, Galatasaray, Pamukkale (yer adı) erkek kardeş, kız kardeş, Doktor Ahmet (akrabalık ve san adları) kepçekulak, karga burun, armut kafa (deyim) [arka kapı, sağ el, ön balkon ( yer ve yön bildirir) (sıfat) on beş, iki bin, elli yedi kuruş, üç litre (sıra sayıları) (sıfat)][2] IV- Zincirleme Ad Tamlaması: Tamlayanı, tamlananı ya da her ikisi de tamlama olan tamlamalardır. ÖR: taş duvar-ın kalıntı-s-ı, Ali-nin demir cetvel-i, tahta masa ayağ-ı-nın renkli cila-s-ı 2 e) Yapılarına göre sıfatlar: I- Basit Adlar: Ek almamış adlardır. ÖR: yol, deniz, masa, çocuk, ağaç, vapur. II- Türemiş Adlar: En az bir türetme eki almış adlardır. ÖR: çaydan-lık, akı-n, sav-cı, uğra-ş, kes-ki III- Birleşik Adlar: İki sözcüğün biraraya gelmesiyle oluşan adlarıdır. ÖR: dedikodu, yüzbaşı, gecekondu; ateşkes, basımevi, gülhane, kaptıkaçtı

Seçenekler
Yazdırılabilir şekli göster Sayfayı E-Mail olarak gönder
Stil
Normal Hybrid-Şeklinde gösterime geç Ağaç şeklinde gösterime geç

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)

Kullanıcı ismi		Beni hatırla
Şifreniz