Tek Hücreden Canlıya
Doç. Dr. Tuba KORKMAZhttp://www.sizinti.com.tr/konular.php?KONUID=1648


Şekil 2. (A) Yaprak ayasından parça alınışı, (B)hücre yığını (= Kallus) (4-6 Hafta), (D) l cm 'ilk aya parçası Üzerinde genç, tam teşekküllü yeni bitkiciğin meydana gelişi (10-14 Hafta).
Bilindiği gibi bir canlıyı meydana getiren hücreler, farklı vazifeleri üstlenmek üzere bir araya gelip dokuları, dokular da yine belli bir vazifeyi İfa etmek üzere organları hasıl etmektedirler. Bu hücrelerin genetik yapıları ayni olsa bile, çeşitli vazifeleri yapabilecek şekilde farklılaşmaya uğramışlardır. Mesela; bitkilerde bir flöem hücresi (soymuk boru hücresi) organik madde taşınmasında rol oynarken, bol kloroplastlı mezofil hücreleri (yaprağın alt ve üst epidermisi arasında kalan hücreler) fotosentez hadisesinde iş görebilirler.

Şekil 1. de gördüğümüz bir bitki hücresindeki nukleus (çekirdek), sitop-lazmadan bir çekirdek zarı ile ayrılmıştır. Nukleus, nukleus öz suyu ( Karyolenfa), bir veya daha çok nukleolus (çekirdekçik) ve kromozomlardan ibarettir. Kromozomlar, kromonemaların meydana getirdiği yapılar olup, bunlar da esas olarak nukleo-proteinlerdir. Nukleoproteinlerin yapısında bulunan Nukleik Asitler ONA (Deoksiribonukleik asit) ve RNA (Ribonukleik asit) olmak üzere iki tipte bulunurlar. Bunlardan DNA nesilden nesile geçen genetik bilgileri taşır, RNA ise protein sentezinin yapıldığı merkezlerdir.

Yapılan araştırmalar tek bir hücrenin, tam bir organizmayı meydana getirebilecek kabiliyette olduğunu göstermektedir (Totipotensi). Yani tek bir hücrenin DNA'sı içinde saklanan mükemmel bir bitkinin bütün genetik malumatı, kuvveden fiile geçerek tam teşekküllü bir bitki hasıl edebilmektedir. Burada aklımıza şöyle bir soru gelebilir: Aynı genetik şifreyi saklayan hücrelerden nasıl oluyor da farklı farklı vazifeler ifa etmek üzere dokular ve organlar meydana gelebiliyor?. Bu soru korelasyon (karşılıklı alâka) vasıtası ile açıklığa kavuşturulabilir. Şöyle ki, tamamen farklılaşmış bir dokuyu meydana getiren hücrelerin bütün bitkiyi veya değişik dokuyu yapabilecek kapasitelerinin kaybolmadığını, o dokuyu meydana getiren hücrelerin bir bütünlük içerisinde karşılıklı münasebetler neticesinde, o hücrede bazı istidatların kendini göstermemekte, diğer bazı istidatlar ise kendini göstermekte ve bir doku bütünlüğü İçerisinde bulunmalarına izin vermektedir.

Bu noktadan hareketle tam teşekkül etmiş bir Afrika Menekşesinin (Saintpaulia lonautha Wendl) tamamen farklılaşmış hücreleri bünyesinde toplayan yaprak ayasının 1 cm.2'lik yaprak parçalarından, müsait besin vasatına alındığında, yeniden tam teşekküllü bir menekşe bitkisinin meydana gelebileceği yapılan araştırmalarda gösterilmiştir. Yapılan denemelerde anaç bitkinin yaprağı önce % 0,5 Tween 80 ihtiva eden % 70'lik alkolde ve % 2,75'lik Sodyum hipokloritte sırası ile 1 ve 2 dakika sterilizas-yon için muamele edilmiştir: Bu muameleden sonra da steril saf su ile yıkanmıştır.

Daha sonra steril bir odada steril aletlerle, bu yaprak ayasından 1 cm.2'lik parçalar alınıp, yine steril olarak hazırlanmış ve içerisinde çeşitli vitaminler ve tuzlar ile bitki hormonları bulunan Nurashige ve Skoog besin ortamına aktarılmıştır. Bu şekilde ağızlan kapatılan kaplar belirli sıcaklık ve ışık gibi ideal şartlan havi büyüme odasına (microbiotron) alınmıştır. Müteakiben büyüme ve gelişme durumları takip edilmiştir. Son olarak yaprak parçacığı üzerinde meydana gelen yeni bitki de şekil 2 de gösterilmiştir.

Bu araştırma neticesinde yaratıcı kuvvetin ilahî emrini iki bölümde görmek mümkündür. Birincisi Şekil 2 C de dokunun büyüme dolabına aktarılmasından 4–6 hafta sonra hiçbir gayeye hizmet etmez gibi gözüken karmakarışık hücre yığınlarının teşekkül etmesi ve "ol" emri ile bu şuursuz
Bitki hücresi genel yapısı: S—Sitoplâzma, V—Va-kuol. N—Nukleus, Nm—Nükleer membran, Pz— Plâzmodesm, Ol—Orta lamel, Pç—Primer çeper G—Golgi, Ld—Lipoid damla. M—Mitokondrium, Pp—Proplâstid, Kr—Kromatin iplik, No—Nukleo-lus, Er—Endoplâzmik retlkulum.
hücre yığını, yaprak, kök, ve gövdeyi meydana getirmesidir. İkincisi, yaprak parçacığını meydana getiren ve aralarındaki karşılıklı münasebet sonucu bir gayeye hizmet eden hücrelerin, bazı hususî durumlarda hayatiyetini muhafaza etme bakımından daha önce de bahsolunan bazı kabiliyetlerini baskı altında tutmasıdır. Tekrardan "çöz" ilahi" emri ile bir düzen içerisinde yalnız yaprakta vazife alan hücreler, bu defa da yeni bitkiciğin bütün yapılarını inşa etmekle vazifelendirilmektedirler.