Zamir (Adıl)

[Hasret]

ZAMİR (ADIL)

Zamir (Adıl) : Cümlede ismin yerini tutan, isim olmadığı halde isim gibi kullanılabilen kelimelere denir.
Zamirler, cümle içinde isimlerin yerlerini tuttukları için onların bulunduğu görevlerde bulunabilirler; özne, yüklem, nesne, zarf tümleci, dolaylı tümleç olabilirler.
Zamirler, isimlerin yerlerini tutma şekillerine ve yerlerini tuttukları isimlere göre gruplara ayrılır.
Zamir Çeşitleri

A. Kelime Halindeki Zamirler
B. Ek Halindeki Zamirler

Kelime Halindeki Zamirler

1. Kişi Zamirleri
2. İşaret Zamirleri
3. Belgisiz Zamirler
4. Soru Zamirleri

Kişi Zamirleri

Kişi isimlerinin yerine kullanılan zamirlerdir.



TEKİL ÇOĞUL


1. kişi ben 1. biz
2. kişi sen 2. siz
3. kişi o 3. onlar







Not: “Kendi” kelimesi de kişi zamirlerinden sayılmaktadır.

Kişi zamirlerinin özellikleri :

a. Kişi zamirleri, isimlere getirilen hal eklerini alabilirler.
ben, beni, bana, bende, benden
sen, seni, sana, sende, senden
o, onu, ona, onda, ondan

Birinci ve ikinci tekil kişi zamirleri, -e hal eki aldığında kök değişikliğe uğrar;İ bana, sana şekline girer.
ben - e > bana, sen - e > sana

b. Kişi zamirleriyle tamlama kurulabilir. Tamlayan görevinde kullanılırlar :

• Benim yurdum
• Onun evi
• Senin kitabın
• Onların sorunları

İşaret zamirleri

Varlıkların yerini belirtme için kullanılan zamirlere işaret zamiri denir.

Tekil olanlar : bu, şu, o
Çoğul olanlar : bunlar, şunlar, onlar
Diğer işaret zamirleri : öteki, beriki

ü Bu çok sağlam bir evdir.
ü Bunları kim götürecek ?
ü Onu kim kırdı?

İşaret zamirlerinin özellikleri :

a. Bu, şu, o kelimeleri, ismi belirttiğinde sıfat, ismin yerine kullanıldığında ise zamirdir.

b. İşaret zamirleri de isimler gibi hal eklerini alarak çekime girerler.

Hal ekleri Tekil Çoğul
-i hali bunu, şunu, onu bunları, şunları, onları
-e hali buna, şuna, ona bunlara, şunlara, onlara
-de hali bunda, şunda, onda bunlarda, şunlarda, onlarda
-den hali bundan, şundan, ondan bunlardan, şunlardan, onlardan

c. İşaret zamirleri iyelik ekleri almaz.
d. İşaret zamirleri, isim tamlamalarında tamlayan olabilirler.
ü Bunun kapısı açık.
ü Şunun temelleri daha sağlam.


Belgisiz Zamirler

Hangi isimlerin yerini tuttuğu açıkça bilinmeyen zamirlere denir.
ü Hepsini tekrar çözsünler.

Türkçe’de kullanılan başlıca belgisiz zamirler : “biri, birkaçı, çoğu, bazısı, pek azı, tümü, bütünü, bir kısmı, her biri, herkes, başkası, hiçbiri”
Belgisiz zamirlerin çoğu aslında belgisiz sıfattır. Belgisiz sıfatın sonundaki tamlanan durumundaki isim düşürülür ve kelimeye üçüncü tekil ya da üçüncü çoğul eki getirilir. Böylelikle belgisiz zamirler oluşturulur.
ü Birkaç öğrenci geldi ; birkaçı dışarıda kaldı.
ü Bazı sorular kolay ; bazıları zordu.

Belgisiz zamirler bazı iyelik eklerini alabilirler.
ü Birkaç-ı, birkaç-ı-mız, birkaç-ı-nız
ü Pek çoğ-u, pek çoğ-u-muz, pek çoğ-u-nuz

Soru Zamirleri

Soru yoluyla ismin yerini tutan zamirlere soru zamiri denir.
ü Bunlar kim getirdi ?
ü Yanında ne var ?
ü Hangisi sizinle gelecek ?
ü Buraya neden geldiniz ?

Dilimizdeki asıl soru zamirleri, “ne” ve “kim” dir. Diğer soru zamirleri çekim ekleleri alarak türemişlerdir: “neyi, kimi, nereye, kime, nerede, kimde...”

Soru zamirleri, aslında sıfat olan “hangi” ve “kaç” kelimelerinden de türeyebilir.
ü Hangi ev güzel ? (sıfat)
ü Hangisi güzel ? (zamir)

Ek halindeki Zamirler
İyelik Zamirleri

İsimlerin sonuna eklenerek, onların ait oldukları kişileri bildiren eklerdir.

Tekil Çoğul
Ders-i-m ders-i-miz
Ders-i-n ders-i-niz
Ders-i ders-leri


İlgi Zamiri

Bir cümlede aynı ismi tekrarlamamak için ilgi zamiri kullanırız. İlgi zamiri “-ki” kelimeyle bitişik yazılır ve ismin yerini tutar.
ü Onunkinden yaz.
ü Benimki durmuş senin saatin kaç ?