Türkçemize getirilen yabancı kelimeler

[_SoN_]

Türkçemize getirilen yabancı kelimeler

Disiplin

Dünya’daki tüm diller diğer dillerden alıntı yapmışlardır ve yapmaktadırlar. Yaşıyan dillerden hiçbirisi dışarıya, diğer dillerin etkisine kapalı değildir. Aradaki tek fark bazı diller diğerlerinden büyük ölçüde alıntı yaparak kendi öz benliklerini yavaş yavaş kaybederken, diğerlerinin mecbur olmadıkça alıntı yapmamaları ve öz benliklerini korumalarıdır.

Diğer dillerden alıntı yapmayı zorunlu kılan gerekçelerin başında teknik ve bilimsel kavramların ve yeni buluşlara ait adların alıntı yapan dilde olmayışı gelir. Bazı diller bu türden kavramları alırken ya okunuşu ve yazılışı ile alır, ya da yazılışını kendine adapte edip okunuşunu kaynak dildeki şekli ile bırakır. Bu konuyu fazla derinleştirmek istemiyorum.

Üzerinde durmak istediğim konu yapılan alıntıların o dille gerçekten kaynaşıp kaynaşmadıkları. Çoğu arapça kökenli olan ve Osmanlıca’dan günümüz Türkçesi’ne geçen kavram, ne yazık ki asıl kavram ailesinden ayrılmış ve yalnız başına kalmıştır. Kavram ailesi ile belirtmek istediğim aynı kökten gelen kelimeler topluluğudur. Kökünü, kaynağını bilmediğimiz için bazı kavramları yanlış olarak kullandığımız durumlar çoktur. Bilhassa ve bilakis kelimelerini karıştıran çok tanıdığım var. Bu durum sadece arapça kökenli kavramlar için değil, aynı zamanda diğer dillerden Türkçe’ye geçen kavramlar için de geçerlidir. Kelimenin tam anlamını, kökünü/kaynağını bilmediğimiz için, bilmemiz de çoğunlukla olanaksızdır etimolojik bir sözlüğe bakmadan, bazı yerlerde yanlış kullanırız.

Örnek: ‘disiplin’ kavramı. Nedir disiplin?
Karl Steuerwald’ın Almanca Türkçe sözlüğüne göre: Disiplinin Türkçe karşılığı: 1. disiplin, inzibat, zapturapt, sıkı düzen 2. (wissenschaftliche) ilim şubesi; disiplin 3. (sportliche) kayakçılık, eskrimcilik v.s. nin her nevi çeşidi.

Türk Dil Kurumu’nun İnternet Sözlüğü’ne göre: disiplin ( isim Fransızca discipline)
1. Sıkı düzen: "Bu belki de ordu için şart olan disiplin ruhunu bende bulamamış olmalarındandır."- R. N. Güntekin
2 . Kişilerin içinde yaşadıkları topluluğun genel düşünce ve davranışlarına uymalarını sağlamak amacıyla alınan önlemlerin bütünü: "Bazı kibar semtlerde ve Beyoğlu'nda bu disiplin biraz gevşerdi."- F. R. Atay.
3 . Öğretim konusu olan veya olabilecek bilgilerin bütünü, bilim dalı.

Burada ‘Disiplin’ kavramının sadece ‘bilim şubesi’ ve ‘bilim dalı’ anlamı üzerinde durmak istiyorum. Disiplin TDK’nın belirttiğinin tam tersine Fransızca’dan değil, Latince’den gelmektedir. Almanlar disiplinin bilimi ilgilendiren anlamını Almanca’ya ‘Einzelwissenschaft, ein Teilgebiet der Wissenschaft’ olarak çevirmiş. Einzelwissenschatın Türkçe’deki anlamı ‘Münferit(tekil,tek) Bilim’. Türkçe’deki tam karşılık ‘Bilim Dalı’ bence
Münferit Bilim nedir peki: Almanca’da: Einzelwissenschaft (auch: Disziplin, Fach, Fachwissenschaft) ist ein Teilbereich der Wissenschaft. Çeviri: Münferit Bilim ( ayrıca: disiplin, bölüm/kol/şube, ihtisas) Bilimin bir bölümüdür.
Wikipedia’nın Einzelwissenschaft sayfası 11 tane münferit bilim dalı sıralıyor. Hukuk: Rechtswissenschaften ve Doğal Bilimler: Naturwissenschaften bu bilim dallarından ikisi. Bu bağlamda incelediğimiz zaman hukuk (THS’nin başka bir alanında tartışıldığı gibi) bir ‘Disiplindir’ ama ne olduğu belli olmayan bir kavram olarak değil ‘Bilimdir’ anlamında. Bu açıdan değerlendirildiğinde hukukun bilim olarak, sosyolojiden, fizikten, kimyadan ve yüzlerce başka bilimden bir farkı yoktur.

Kısaca belitrmek gerekirse bilim dalı (disiplin) bilim kategorisinin bir alt kategorisidir ve bu alt kategorilerin hepsinin kendine göre diğer bir alt kategorisi vardır. Hukuk Ana Bilim Dalı’nın alt kategorileri veya disiplinleri(bilim dalları) şunlardır:

Hukuk Metodlojisi
Kriminoloji
Hukuk Doğmatiği
Hukuk Tarihi
Hukuk Felsefesi
Hukuk Sosyolojisi
Hukuk Teorisi
Karşılaştırmalı Hukuk


Almanca konuşan İsviçre ve Avusturya Einzelwissenschaft kavramının yerine disiplin kavramını kullanıyor.
Kimya: Disziplin Chemie
Fizik: Disziplin Physik
Biyoloji: Naturwissenschaftlıche Disziplin Biologie
Hukuk: Disziplin Recht v.s.