Orta Asya Türk Cumhuriyetleri Ile Ilgili Bilgiler

[denizci]

ORTA ASYA CUMHURİYETLERİBatı'da Hazar Denizi ve Ural Dağları, Kuzey'de Kazak bozkırları, Doğu'da Altay Dağları ve Çin sınırları içindeki Doğu Türkistan, Güney'de Tibet Platosu, Karakum, Hindikuş ve Kopet Dağları arasındaki sahaya ORTA ASYA denir.
Orta Asya tarih boyunca Türkler' in yaşadığı, yerleştiği ve anayurdu olan yerdir.
Dünya'da insanların ilk yaşadıkları, yerleştikleri yerlerden birininde Orta Asya olduğu araştırmalarla belirlenmiştir. Günümüzden 100 bin ila 40 bin yıl önce Semerkand yakınlarında insanların yaşadıkları araştırmalarla belirlenmiştir.
Orta Asya'nın yazılı tarihi MÖ. 6. yy' da Maveraünnehir'de yaşayan toplımlarda başlamıştır. Orta Asya' da ilk ve en büyük Türk Devleti MÖ. 3. yy' da kurulan Büyük Hun Devleti'dir. İkinci büyük Türk Devleti ise 6. yy' da kurulan Göktürk Devleti'dir. Her iki devlette Büyük Okyanus'tan Hazar'a kadar ki alanda egemenlik kurmuşlardır. Orta Asya' nın Kuzeydoğusu' nda bugünkü Doğu Türkistan' da 745 yılında kurulan Uygur Devleti de çağının önemli devletlerinden birisidir.
9. yy' da orta Asya'da kültürel faaliyetler önem kazanmış Buhara, Semerkand ve Kaşgar en önemli kültür merkezleri olmuştur.
11. yy'da B. Selçuklu Devleti egemenliğinde kalmıştır. 13. yy'da Moğol istilasına uğramıştır. 16. yy' dan 1991 yılına kadar yayılmacı politika izleyen Rusya' nın kontrolünde kalmıştır. Sovyetler Birliği' nin dağılmasıyla birlikte Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve Tacikistan bağımsızlıklarını kazanmışlardır. Bu ülkelerin toplam yüzölçümleri 5. 800. 000 km kare' dir. Doğu Türkistan ile birlikte 7, 5 milyon km. kare' yi bulur.
Orta Asya geniş düzlüklerin yer aldığı, yer yer geniş çöllerin ( Kızılkum, Taklamakan, Karakum ) bulunduğu yükseklikleri değişmekle beraber platoluk alanların yer aldığı, yükseklikleri 6000 m' yi aşan sıra dağların görüldüğü, bir bütün olan kapalı havzadır.
Dağlar ve platolarla birbirinden ayrılmış en büyük havzalarını; Hazar, Balkaş, Çungarya ve Tarım oluşturur.
Orta Asya' nın en önemli akarsularını; Seyhun, Ceyhun ve İrtiş nehri oluşturur.
En önemli göllerini ise; Hazar, Aral, Balkaş gölleri oluşturur.
Orta Asya'da Karasal iklimin Şiddetli Karasal tipi görülür.
Doğal bitki örtüsü Stepler' dir. Bitki örtüsünden yoksun alanlarda vardır.


ORTA ASYA CUMHURİYETLERİ' NİN BAZI FARKLI ÖZELLİKLERİ ŞUNLARDIR :  Yüzölçümü en büyük olan Kazakistan (2. 710. 000 km kare)
 Yüzölçümü en küçük olan Tacikistan (143 bin km kare)
 Yüzölçümü ikinci küçük olan Kırgızistan (199 bin km kare)
 Nüfusu en çok olan Özbekistan (22. 964. 000 )
 Nüfusu en az olan Kırgızistan ( 4. 405. 000 )
 Nüfus artış oranı en yüksek olan Özbekistan ( binde 28 )
 Nüfus artış oranı en düşük olan Kazakistan ( binde 9 )
 Kazakistan Türk nüfusunun en düşük olduğu ülkedir.
 Kişi başına düşen milli gelirin en yüksek olduğu ülke Türkmenistan'dır. (2120 $)
 Kişi başına düşen milli gelirin en az olduğu ülke Tacikistan' dır.
 Step alanlarının, meralık alanların toplam yüzölçüm içinde ülke yüzölçüm oranına göre en fazla olan ülke Kazakistan'dır.
 Çöllerin ülke yüzölçümüne göre en fazla olduğu ülke Türkmenistan'dır. ( % 80 )
 Ortalama yükseltisi en fazla olan ülke Kırgızistan 'dır.
 Dağlık alanların ülke yüzölçümüne göre en fazla alan kapladığı ülke Kırgızistan' dır. (Tyenşan ve Tanrı Dağları )