Jeolojide Uzaktan Algılama Yöntemleri

[Hasret]

JEOLOJİDE UZAKTAN ALGILAMA YÖNTEMLERİ

Uzaktan Algılama; yeryüzünden belirli uzaklıklara, atmosfer ya da uzaya yerleştirilen platformlara monte edilmiş ölçüm aletleriyle yeryüzünün doğal ve yapay objeleri konusunda bilgi alma ve değerlendirme tekniği olarak açıklanabilir. Bu açıklamada; objelere fiziksel değinimde bulunmaksızın herhangi bir uzaklıktan yapılan ölçümlerle objeler hakkında bilgi edinebildiği anlaşılmaktadır.
Doğal öğelerin türlerinin belirlenmesi ve dağılımlarının haritalamasında en başarılı teknik Uzaktan Algılama Tekniğidir. Cisimler doku ve konum özelliklerine göre güneş ışınlarını değişik dalga boylarında yansıtırlar yada absorbe ederler. Özel platformlarla (uydu,uçak)taşınabilen algılama düzenekleri ile yansıyan ışınlar algılanabilmektedirler. Bu yolla elde edilen verilerin bilgisayar ortamında değerlendirilmesi ile istenilen alan içerisindeki doğal öğelerin yerleri haritalanabilmektedir.
Yer kaynaklarının araştırılması ve haritacılık için önemli bir uydu da Avrupa Uzay Ajansı(ESA) tarafından 1985 yılında uzaya gönderilen Spot uydusudur.Yeryüzü koşullarına göre çok daha ucuza mal olmanın yanında bazen yerden görünmeyen yapısal özellikleri uzaydan görmek çok daha kolay olmaktadır. Ayrıca yer çalışması yapılamayan alanlar için çok önemli bir bilgi kaynağıdır.
Ek olarak,jeolojik haritalama ve araziye gitmeden arazi analizi,jeolojik birimleri haritalamada,sel baskınlarını haritalamada,buz tipi,yoğunluğu ve buz kütlelerinin hareketlerini,okyanus özellikleri,okyanus rengi ve birikintilerin yoğunluğu,petrol sızıntılarının tesbiti,kayaç tabakalarının uydular sayesinde görüntülenmesi gibi jeolojik uygulamalarda uzaktan algılama ile incelenir ,yorumlanır.Jeolojideki uygulamalara şöyle örnekler verebiliriz:
Diri faylarla ilgili son zamanlarda kullanılan ve çok büyük kolaylıklar sağlayan bir yöntemdir. Uzaya yerleştirilen çeşitli uydulardan alınan görüntü ve diğer verilerin kullanılması vasıtasıyla faylardaki bazı özellikler çok hassas bir şekilde takip edilir. Bu yolla, diri fay gidiş istikameti, faydaki kayma miktarı, hareket yönü veya anormal değişiklikler hassas bir şekilde saptanır.
Tarihsel deprem kayıtları: Diri faylar ve segmentleriyle ilgili geçmiş tarihsel dönem bilgileri ve aletsel kayıtlar depremsellik çalışmalarında çok önemlidir. Bu değerlendirmeler sonucu, diri fayların veya segmentlerinin bazı özellikleri örneğin, geçmiş yıllarda meydana gelmiş depremlerin yerleri (odak noktası), oluşum yılları, depremin büyüklüğü ve şiddeti ve sonuçta deprem üretme periyodları ortaya konabilir. Üzerinde en son meydana gelen depremden sonra günümüze kadar kaç yıl geçtiği, deprem üretme periyodunun zaman olarak dolup dolmadığı, veya bu zamanı normal zamanından daha öne çekebilecek diğer jeolojik olaylarla ilişkilendirilmesi gibi konularda değerlendirmeler yapılır.
Toprakların Spektral Yansıma Karakteristikleri: Toprak Etüt ve Haritalamada toprak terimi, özel bilimsel bir terimdir. Örneğin bazı mühendislik dalları ile toprak bilimcileri toprak kavramı ve toprağın kullanıma farklıdır. En önemli kaynak olarak bilinen ve tarımın en temel yapı taşı olan toprakların uydu görüntülerinde görünme özellikleri yada güneş ışınlarını yansıtma veya absorbe edebilme yetenekleri,toprakların mineral içeriklerine,rengine, içeriğine, bünyelerine, ana özdeğin çeşidine, organik madde içeriğine ve arazi eğimine bağımlı olarak farklılık gösterir. Bu özellikleri de uydu görüntüleri kullanılarak ayrımlı toprakların birbirlerinden ayırt edilebilmelerini, sınır çizgilerinin çizilmelerini yani haritalanmalarını sağlar. Toprak oluşum proseslerinin etki ve katkı derecelerine bağlı olarak özellikleri yönünden farklılıklar gösteren topraklar,yine bu özelliklerine bağlı olarak fotoğraflar ve görüntüler üzerinde çok farklı ve karmaşık yansıma vermektedir. Topraklar sahip oldukları bu özelliklerin fotoğraflar ve görüntüler üzerinde yorumlanmasıyla ayırt edilebilmektedir. Aynı zamanda bireysel toprak özelliklerinin yanı sıra majör arazi formlarının alt üniteleri olan yöresel rölyef, eğim,drenaj,vejetasyon,renk ve ton karakteristiğide topraklardan olan yansımayı ve bağlı olarak görüntü yorumlamalarını önemli derecede etkilemektedir. Topraklar ancak üzerinde bitki örtüsü yoksa bazı yansıma karakteristikleri göstermektedir. Her ne kadar topraklarda, bitkiler kadar seçicilik özelliği yok ise de yukarıda sözü edilen bireysel toprak özellikleri ve çeşitli foto elementleri,majör arazi formları ile birlikte yorumlamaların bazı bilgilerin üretilmesi olasıdır. Toprakların spektral karakteristikleri toprak rengi,toprak tekstürü,toprak strüktürü,toprağın kimyasal bileşimi organik madde ve su içeriği gibi kompleks bireysel toprak özelliklerine bağlıdır.
Ayrıca bu konularla ilgili çeşitli yayınlanan makaleler ve çalışmalar da şöyledir:

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE UZAKTAN ALGILAMA TEKNİKLERİ UYGULANARAK EROZYON RİSKİ TAŞIYAN ALANLARIN BELİRLENMESİ:
TÜRKİYE İÇİN BİR ÇALIŞMA
H. Ali GEMALMAZ, Hakan DEMİRBÜKEN, Hasan AZTOPAL, Necdet ÇALIŞ
T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü
Uzaktan Algılama – Coğrafi Bilgi Sistemleri Şubesi
ÖZET

Çalışmada, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama gibi yeni tekniklerin erozyon riski taşıyan alanların belirlenmesinde uygulanabilirliğinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Konya Karapınar bölgesi örnek alan olarak seçilmiş ve hesaplamalar için gerekli veriler toplanmıştır. Bu veriler Arc-Info yazılımı kullanılarak sayısal ortama aktarılmıştır. İnceleme alanının Nisan 1993 Landsat – TM görüntüsü Erdas görüntü işleme yazılımı ile işlenmiştir. Görüntü ve coğrafi verilerin entegrasyonuyla gerekli analizler yapılarak inceleme alanında erozyon riski taşıyan alanlar tespit edilmiştir. Bu yöntemle elde edilen bilgilerin kullanım potansiyeli ve karar verici için önemi vurgulanmıştır.
Araştırma Sempozyumu’93, Türk İstatistik Derneği, Türk Matematik Derneği ve T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, 22-24 Kasım 1993, ANKARA.
II Uzaktan Algılama ve Türkiye’deki Uygulamaları Semineri,15-17 Mayıs 1994, Uludağ-BURSA.

UZAKTAN ALGILAMAYA DAYALI ÖRNEKLEME ÇALIŞMALARI İÇİN BİR TÜRKİYE ARAZİ TABAKALAMASI ÇALIŞMASI
T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Uzaktan Algılama Şubesi
ÖZET


Ülke geneli için uzaktan algılama tekniklerinden yararlanılarak araştırılacak konularda tam sayım yaklaşımının kullanılması tüm ülkenin uydu görüntüleri ile kapsanmasını gerektirmektedir. Bu işlem, tüm ülkeyi kapsayacak görüntülerin temin ve işleme maliyetinin yüksek olmasına, sonuç alma sürecinin ise uzamasına sebep olacaktır. Dolayısıyla, özellikle dinamik yapı gösteren ve kısa sürede sonuç alınması gereken konularda örnekleme yönteminin kullanılması kaçınılmazdır. İstatistiksel olarak örnekleme yöntemi ile yapılan araştırmalarda yapılacak olan tahminlere ait varyansın küçültülmesi, araştırma konusu kitlenin kendi içinde homojen bir yapı gösteren tabakalara ayrılarak, örneklerin bu tabakalar temelinde seçilmesi ile mümkün olacaktır.
Buna bağlı olarak, Devlet İstatistik Enstitüsü bünyesinde yürütülen çalışmalar kapsamında, uzaktan algılama ile ekili alan örneklemesine çerçeve oluşturmak üzere ”Türkiye Arazi Tabakalaması” yapılmıştır. Bu çalışmada LANDSAT5-MSS uydu görüntülerine ait 1:250,000 ölçekli film çıktılar kullanılmıştır.
II Uzaktan Algılama ve Türkiye’deki Uygulamaları Semineri,15-17 Mayıs 1994, Uludağ-BURSA.

alıntı