yapay uydular

[_SoN_]

Yapay uydular
Bilim insanları yüzyıllardır gökyüzünü yeryüzünden gözlemlediler ve bilgiler edindiler. Günümüzdeyse gelişen uzay teknolojisi bize yeni ufuklar açtı. Roketlerin uzay mekiklerinde kullanılmasıyla gök cisimleri uzaydan incelenmeye başlandı. Aynı zamanda uzay içinde bilinmeyenlere doğru yolculuk yapabilme şansı elde edildi. Gök cisimlerini neden uzaydan gözlemlemeliyiz? Dünya'mızın doğal uydusu olan Ay'ı tanıyorsunuz. Güneş Sistemi'ndeki diğer gezegenlerin de doğal uydularının bulunduğunu biliyorsunuz. Herhangi bir gök cisminin çevresinde, belli bir yörüngede o gök cismine bağımlı olarak hareket eden doğal uydular vardır. Bunların dışında insan eliyle yapılarak belirlenen yörüngeye yerleştirilen cisimlereyse yapay uydular adı verilir. Dünyamız üzerindeki değişikleri gözlemlemek, uluslar arası iletişimi kolaylaştırmak ve uzay çalışmalarına yardımcı olmak amacıyla yapay uyduların istenilen yörüngeye nasıl yerleştirildiğini biliyor musunuz? Uzaya gönderilen uydunun istenilen yörüngeye yerleştirilmesi için bilim insanları çeşitli hesaplamalar yaparlar. Bu hesaplamalar yapılırken uydunun kütlesi ve dolanım hızı, uydunun yerleşeceği yörüngenin gök cismine uzaklığı gibi veriler dikkate alınır. Yapay uydular Dünya çevresine yerleştirilebildiği gibi ulaşılabilen diğer gök cisimlerine de gönderilir, ilk yapay uydu olan Sputnik 1 (Spatnik 1) Sovyetler Birliği tarafından Dün-ya'nın yörüngesine yerleştirildi (4 Ekim 1957). Yapay uydular araştırmalarda kullanılan balon ve roketlere göre daha pahalı araçlardır. Ancak bu uydulardan elde edilecek sonuçlara bakıldığında pahalı oluşları önemli değildir. Dünya'mızın çevresinde pek çok yapay uydu bulunur. Uzaktan görüntü algılama ve haberleşme uydularının sayıları bilimsel çalışmalar yapılan uydulardan daha çoktur. Dünya çevresindeki yapay uydular bir dönüşlerini, Dünya'nın günlük hareketinin süresinde yani 24 saatte tamamlar. Böylece hep aynı bölgedeki bilgiler elde edilir. Türkiye her zaman Türksat 1B, 1C, 2A, 3A uydularımızın görüş alanı içindedir. Yeryüzününün 1 m gibi küçük bir boyutunu bile görüntüleyebilen hatta sokakta yürüyen bir insanın elindeki elmanın fotoğrafını çekebilen uydular da bulunmaktadır. Bu tür uydular bulutlu havalarda ve karanlıkta bile görüntü alabilir. Yapay uydular topladığı bilgi ve verileri sürekli olarak yeryüzüne iletir. Bunlar yer istasyonları tarafından kaydedilir ve kullanıma sunulur. Bu nedenle yapay uydularla yer istasyonları sürekli iletişim halindedir. Günümüzde sayıları çoğalan bu tür uydulardan elde edilen veriler incelenerek kısa sürede, sağlıklı ve doğru bilgilere ulaşılmaktadır. Örneğin; doğal bir afete neden olabilecek hava hareketi belirlenerek insanlar erkenden uyarılabilmektedir. Ayrıca tarım, maden ve petrol alanlarıyla ilgili bilgilerin elde edilmesinde de yararlanılır.
Yapay uydular şu başlıklar altında toplanabilir:

Haberleşme uyduları

Haberleşme uydusu MILSTAR

TV, radyo, telefon gibi iletişim araçlarını kullanabilmek için uzaya gönderilmiş uydulardır. Modern haberleşme uyduları çoğunlukla "Molniya" veya "Alçak Dünya" yörüngelerini kullanırlar.

Meteoroloji uyduları
Bu uydular dünyadaki meteorolojik olayları gözlemlemek için kullanılırlar.

Anti-uydu silah sistemleri
"Katil uydular" olarak da bilinen bu uyduların amaçları düşman uydularını yok etmektir. Düşman uyduları vurmak için kinetik mermiler ya da enerji veya partikül silah sistemleri kullanırlar.

Astronomi uyduları
Uzaydaki diğer gökcisimlerini gözlemek amacıyla kullanılırlar.

Biyouydular (Biosatellites)
Bilimsel amaçlarla canlı organizmalar taşıyan uydulardır.

Minyatür uydular: Çok çeşitli amaçlarla kullanılabilen sıradışı şekilde ufak cüsseli uydulardır. 500-200 kg arasında olanlara "miniuydu", 200-10 kg arasında olanlara "mikrouydu", 10-1 kg olanlara "nanouydu", 1 kg'dan daha hafiflerine "pikouydu" denir.

Seyrüsefer uyduları
Radyo sinyalleri vasıtasıyla dünya üzerindeki mobil cihazların yerlerini tesbit etmeye yarayan uydulardır. Günümüzde uçaklarda, otomobillerde hatta elde kullanımı oldukça yaygınlaşmış olan bu sistem sayesinde dünya üzerindeki konum bir kaç metre hassasiyetiyle tesbit edilebilir.

Gözetleme uyduları (Reconnaissance satellites)
Daha çok askeri gözetleme ve keşif amaçlarıyla kullanılan bu uyduların gerçek kabiliyetleri konusunda detaylı bir bilgi mevcut değildir. Bunun nedeni, bu sistemlere dair bilgilerin "çok gizli" gizlilik derecesinde olmasıdır.

Gözlem uyduları (Earth observation satellites)
Bu uydular sivil gözlem amacıyla (çevre faciaları, harita yapımı vs.) kullanılan uydulardır.

Güneş enerjisi uyduları
Bu uydular güneş enerjisini dünya üzerindeki alıcılara yönlendirerek, alternatif enerji kaynağı olarak kullanılması planlanan uydulardır.

Uzay istasyonları
Uzay istasyonları, üzerinde insanların yaşaması için inşa edilmiş yapılardır. Günümüzde bilimsel amaçlarla kullanılan bu yapılar astronotların yıllarca barınmasına imkân verebilmektedir. Bu istasyonlar uzay taşıtı değillerdir ve iniş-kalkış kabiliyetleri yoktur. Bu istasyonlara gidiş geliş diğer uzay taşıtları vasıtasıyla sağlanır.