Ödemeler dengesindeki ilginçlikler


Döviz açığı büyümeye devam ediyor. Merkez Bankası (MB), mayıs ayına ilişkin ödemeler dengesi verilerini açıkladı. Buna göre, "cari işlemler açığı" yılın ilk beş ayında 21,5 milyar dolar oldu.
Son 12 aylık açıksa 43,1 milyar dolar. Rakamın 2008 sonunda 48 milyar doları bulacağı tahmin ediliyor. Son verilerde önceki dönemlerden farklı, dikkat çekici bazı noktalar var.

Hatırlanacağı gibi, AKP'ye kapatma davasının açıldığı mart ayından itibaren beklentiler bozulmuş, piyasalarda panik havası esmişti. Mart ayında portföy yatırımlarında net 1,9 milyar dolar, nisan ayında 2,1 milyar dolar çıkış yaşanmış. Mayıs ayında ise "sıcak para"nın geri dönmekte olduğu anlaşılıyor. Portföy yatırımlarında net 2,3 milyar dolarlık giriş var çünkü. Ancak hemen belirtelim, girişin "negatif" iken bir anda bu kadar büyük bir rakam oluvermesi, mayıs içinde Türk Telekom'un Hazine'ye ait yüzde 15'lik hissesinin halka arzında 1,9 milyar dolarlık satış yapılmasıyla alakalı. Talebin büyük bölümü yabancılardan gelmişti. Bununla birlikte, sadece hisse alımında değil, devlet borçlanma kağıtlarında da net giriş söz konusu. Oysa mart ve nisanda iki kalemde de önemli çıkış vardı. Anlaşılan MB'nin arka arkaya faiz artırması, gelişmeyi tersine çevirmiş.

Böyle olmakla birlikte, mart ve nisan aylarında portföy yatırımlarından dolayı net kâr transferi yok. İlk beş aydaki toplamda ise içerideki yatırımcılar yurtdışındaki operasyonlardan dolayı 2,1 milyar dolar getirirken, içeride işlem yapan yabancılar 1,7 milyar dolar götürmüş. Net 395 milyon dolarlık gelir söz konusu. Bu da işin bir başka yönü.

Ancak mevduat, kredi ve ticari kredilere ödenen faizler sebebiyle önemli giderler olduğunu da belirtelim. Bu kalemde geçen yılın ilk beş ayında yurtdışına giden net para 1,9 milyar dolar iken bu yılki tutar yüzde 23,3 artışla 2,3 milyar dolar.

Dikkat çeken bir diğer husus, doğrudan yatırımlardaki yavaşlama. Doğrudan yatırımların yüksek faizle değil, yatırım ortamı, istikrar ve huzurla ilgisi olduğu için gerileme sürüyor. Yani menkul kıymet piyasasına geri dönüş var ama reel yatırımlara ilgi, varlık satışı, özelleştirme eskisi gibi değil. Geçen yılın ilk beş ayında 9,6 milyar dolar olan net doğrudan yatırımlar, bu yılın aynı döneminde yüzde 54'lük azalışla 4,4 milyar dolara düşmüş.

Şunu da belirtmemizde fayda var. Gelen yatırımlar dolayısıyla gerçekleşen kar transferleri hız kazanmış. Geçen yılın ocak-mayıs döneminde net 923 milyon dolar çıkarken, bu yılki rakam yüzde 49,2 oranında artışla, 1 milyar 377 milyon dolara yükselmiş. Bizim yurtdışında yatırım yapan şirketlerimiz ülkeye 94 milyon dolar kâr getirirken, Türkiye'de yatırım yapan yabancılar 1 milyar 471 milyon dolarlık transfer gerçekleştirmiş.

Ayrıca turizm gelirleri yüzde 25 artmış, yabancıların gayrimenkul alımları ise yüzde 15,5 düşmüş.

Bir diğer çarpıcı gelişme de, taşımacılık giderlerimizin geçen yılın aynı dönemine göre yaklaşık 10 kat artması. 37 milyon dolar olan net taşımacılık gideri 381 milyona çıkmış.

Cari açıkla ilgili olarak, sürekli dile getirilen "bir müddet sonra aşağı ineceği" yönündeki tahminler tutmadı. Açık büyümeye devam ediyor. Artan enerji fiyatları, açığı körükleyen en önemli faktör.

Açığın finansmanında ise borçlanma daha fazla öne çıkmaya başladı. Önceki yazımızda bahsetmiştik, kamu yükünü azaltırken, özel sektör borçlarını artırmaya devam ediyor.

Verilere göre, geçen yılın ilk beş ayında 11,7 milyar dolarlık borçlanma gerçekleştirilirken bu yılki tutar 18,7 milyar dolar olmuş. Yani kapatma davası sonrasında oluşan belirsizliğin de katkısıyla cari açığın finansmanında doğrudan yatırımların payı azalmaya başlamış. Yerini bankacılık dışı kesim ve bankaların borçlanması alıyor. Oysa, pek çok kimse bugüne kadar doğrudan yatırımlardaki gelişmeye bakarak cari açığın finansman kalitesinin iyi olduğunu söylüyordu.

Görünen o ki, özel sektör borçlarını, doğrudan yatırımları ve kâr transferlerini önümüzdeki aylarda daha fazla konuşacağız.