El Nazar Kilisesi (Merkez)

Nevşehir merkez ilçeye bağlı Göreme’de El Nazar Vadisi’nde bulunan El Nazar Kilisesi X.yüzyılın sonlarına tarihlendirilmektedir.

Kilise bir peribacası içine oyulmuş olup, ’T ’ planlıdır. Buradaki haçın kollarının üzeri beşik tonozla örtülüdür. Apsis haç kollarının birleştiği naosa açılmıştır. Kilisenin zeminin tamamı ve apsisin bir kısmı zamanla tahrip olmuştur. Kilise duvarlarında kronolojik olarak birbirini izleyen İncil’den alınma sahnelere yer verilmiştir. Bunların başında; Müjde, Ziyaret, Doğum, Üç müneccimin tapınması, Mısır’a kaçış, İsa’nın mabede takdimi, Başkalaşım, Kudüs’e giriş, İsa çarmıhta, İsa’nın cehenneme inişi, İsa’nın göğe çıkışı ve madalyonlar içinde aziz portreleri gelmektedir. Bu sahneler duvarlara fresk olarak işlenmiştir.


Saklı Kilise (Merkez)

Nevşehir Merkez ilçeye bağlı Göreme’de bulunan Saklı Kilise El Nazar Kilisesi yakınındadır.
1957 yılında bulunduğundan dolayı “Saklı Kilise” adı verilmiştir. Kilise, XI.yüzyıllın ikinci yarısına tarihlenmektedir

Kilise enlemesine dikdörtgen planlı olup, naos (ana mekân) iki sütun ve üç kemerle iki nefe ayrılmıştır. Kilise üç apsislidir. Üst örtü haç ve geometrik süslemelerle bezenmiştir. Kiliseyi süsleyen resimler sıva üzerine değil, doğrudan ana kaya üzerine yapılmıştır. Kilisenin etrafında bulunan boyalı bez parçalarının yapılan analizler sonucunda kilisenin boyanmasında fırça yerine kullanıldığı anlaşılmıştır. Kilisenin mimarisi Mezopotamya kilise mimari geleneğine benzemektedir.

Kilisenin duvarlarında İncil’den alınma Desis, Müjde, Doğum, İsa’nın mabete takdimi, Vaftizci Yahya’nın görevlen dirilmesi, Vaftiz, Başkalaşım, İsa çarmıhta, Meryem’in ölümü ve aziz tasvirleri bulunmaktadır.


Meryem Ana ( Kılıçlar Kuşluk ) Kilisesi (Merkez)

Tokalı Kilise’nin arkasındaki sırtta, Göreme Açık Hava Müzesi’ne yaklaşık 250 m. uzaklıkta, Kılıçlar Kilisesi’nin güneyindeki dik yamaçta bulunan Meryem Ana Kilisesi XI.yüzyılın ilk yarısına tarihlendirilmektedir.

Kilise dikdörtgen planlı olup, üzeri yüksekliği ve genişliği birbirinden farklı iki beşik tonozla örtülmüştür. Kilise duvarlarına İncil’den alınma Deisis, Beytüllahim’e yolculuk, İsa’nın doğumu, İsa’nın çarmıha gerilmesi ve Meryem’in ölüm sahneleri resmedilmiştir. Ayrıca aziz tasvirleri de onları tamamlamıştır.


Kılıçlar Kilisesi (Merkez)

Nevşehir Merkez ilçesinde, Kılıçlar Vadisinde Göreme Açık Hava Müzesi’nin yaklaşık 600m. Kuzeydoğusunda bulunan Kılıçlar Kilisesi IX.yüzyılın sonu veya X.yüzyılın başlarına tarihlendirilmektedir.

Kilise haç planlı dört sütunlu, merkezi kubbeli, üç neflidir. Haçın kolları beşik tonozla, batısı ve köşe mekânları, düz tavanla örtülüdür. Kilisenin doğu mekânlarının üzeri kubbe ile örtülüdür.

Kilisenin içerisi oldukça zengin fresklerle bezenmiştir. Kilise içerisinde İncil’den alınma; Peygamberlerin görünümü, Müjde, Ziyaret, Bakireliğin ispatı, Yusuf ’un Meryem’i suçlaması, Doğum, Üç müneccimin tapınması, Yusuf ’un rüyası, Mısır’a kaçış, İsa’nın mabede takdimi, Vaftizci Yahya’nın görevlendirilmesi, Vaftizci Yahya ile İsa’nın buluşması, Vaftiz, İsa ve Zakkeus, Kör adamın iyileştirilmesi, Kudüs’e giriş Son akşam yemeği, Ayakların yıkanması, Havarilerin Kominyonu, ( Kutsal ekmek ve şaraplarla takdis edilmesi), İhanet, Petrus’un İsa’yı inkârı, İsa Golgoto Tepesine çıkışı, İsa çarmıha gerilişi, İsa’nın çarmıhtan indirilmesi, İsa’nın gömülmesi, İsa’nın cehenneme inişi, Kadınlar boş mezat başında, Havarilerin takdisi ve görevlendirilmesi, İsa’nın göğe çıkışı, Pantokrator İsa tasviri, Meryem’ in ölümü sahnelerini içeren freskler bulunmaktadır. Ayrıca aziz tasvirleri de onları tamamlamıştır.


Tokalı Kilise (Merkez)

Nevşehir Merkez ilçe, Göreme’de bulunan bu kilise bölgenin en eski kaya kiliselerinden olup, X.yüzyılın sonlarına veya XI.yüzyılın başlarına tarihlendirilmektedir.

Yeni Tokalı Kilisesi enlemesine dikdörtgen planlı olup, üzeri basit beşik tonozla örtülüdür. Doğu duvarında kemerlerle birbirine bağlı dört sütun, sütunların arkasında yükseltilmiş bir koridor, koridordan sonra ana apsis ile iki yan apsis yer almaktadır.

Kilise dört ayrı mekândan oluşmaktadır. Bunlardan tek nefli olanı Eski Kilisedir. Yeni Kilise, Eski Kilisenin altındadır. Yeni Kilisenin kuzeyinde Yan Şapel bulunmaktadır. Yeni Kilisenin giriş mekânı tek nefli olup, orijinal konumu ile günümüze gelmiştir. Eski Kilisenin doğusuna Yeni Kilisenin eklenmesi sırasında Eski Kilisenin Apsisi yıkılmıştır. Burada tonozların üzerine ve duvarlara İncil’den alınma sahneler resmedilmiştir. Tonozun ortasına aziz tasvirleri, sağ kanadına da; Müjde, Ziyaret, Bakireliğin ispatı, Beytüllahim’e yolculuk, Doğum sahneleri; sol kanattaki üst panelde; Elizabeth’in takip edilmesi, Vaftizci Yahya’nın görevlendirilmesi, Vaftizci Yahya’nın kehaneti, İsa’nın Vaftizci Yahya ile buluşması, Vaftiz sahnesi, Kana’nın düğünü; sol kanattaki orta panelde, Ekmeklerin ve balıkların çoğaltılması, Havarilerin görevlendirilmesi, Kör adamın iyileştirilmesi, Lazarus’un diriltilmesi; sağ kanattaki alt panelde; Kudüs’e giriş, Son Akşam yemeği, İhanet, İsa Platus önünde, sol kanattaki alt panelde; İsa Golgota yolunda, İsa’nın çarmıha gerilmesi, İsa’nın çarmıhtan indirilmesi, İsa’nın gömülmesi, Kadınlar boş mezar başında, İsa’nın cehenneme inişi, İsa’nın göğe yükseliş sahneleri bulunmaktadır. Bu panelin altında aziz tasvirleri; Girişin üstünde ise başkalaşım sahneleri yer almaktadır.

Kilisenin Beşik tonozlu nefinde İsa’nın yaşamı ile ilgili sahnelere kronolojik sıraya göre yer verilmiştir. Bu fresklerde daha çok kırmızı ve mavi renkler kullanılarak işlenmiştir. Lapis mavisi, Tokalı Kiliseyi diğer kiliselerden ayıran en önemli özelliğidir. Enlemesine nefle, Aziz Basil’in hayatı, çeşitli azizlerin tasviri ve çoğunluk İsa’nın mucizesine ait sahneler yer almaktadır. Tonozun kuzey kanadında Müjde, Ziyaret, Bakireliğin ispatı, Doğum ve üç müneccimin duası; tonozun kuzey duvarında Yusuf’un birinci rüyası, Beytüllahim’ e yolculuk, altında nişler içinde sekiz aziz tasviri, en altta ise Vaftizci Yahya’nın çağrılması, İsa’nın Vaftizci Yahya ile buluşması, Vaftiz, İsa’nın mabede takdimi, Matta’nın görevlendirilmesi, Havarilerin görevlendirilmesi; batı kanadında Mısır’a kaçış, İsa’nın denenmesi, Çocuk İsa, tonozun merkezinde İsa’nın göğe yükselişi ve havarilerin Tanrı yolunda görevlendirilmesi; tonozun güney kanadında ise; ilk Diakonlar, Pentakost ve Havarilerin Tanrı yolunda görevlendirilmesi; tonozun güney duvarında tanımlanamayan melekler, altında nişler içinde aziz tasvirleri, en altta ise Zengin adamın oğlunun iyileştirilmesi; Lazarus’un diriltilmesi, Kudüs’e giriş ve son akşam yemeği; batı kanadında Ayakların yıkanması; Ana apsiste Çarmıhta İsa, İsa’nın çarmıhtan indirilmesi, Kadınlar boş mezar başında, İsa’nın cehenneme inişi; ana apsisin ön cephesinde ilk Diakonlar, İsa ve Samarralı kadın, niş içinde Meryem ve çocuk İsa; kuzey apsiste ise Peygamberlerin görünümü ve melekler resmedilmiştir.


Rahibeler ve Rahipler Manastırı (Merkez)

Nevşehir Merkez ilçe, Göreme Açık Hava Müzesi’nin girişinin solunda yer alan 6-7 katlı kaya kütlesi “Rahibeler Manastırı” olarak isimlendirilmiştir.

Bu manastırın 1.katındaki yemekhanesi, mutfağı, birkaç odası; 2.katında yıkık şapeli gezilebilir durumdadır. Üçüncü kattaki kiliseye bir tünelle ulaşılmakta olup, kilise çapraz kubbeli, dört sütunlu üç apsislidir. Burada ana apsiste görülen templona Göreme’deki diğer kiliselerde pek rastlanmamaktadır. Kilisede doğrudan kaya üzerine yapılan İsa freskinin yanında kırmızı bezemeler görülür. Manastırda katlar arasındaki bağlantı tünellerle sağlanmıştır. Tehlike anında tünelleri kapatmak üzere yeraltı şehirlerinde olduğu gibi Sürgü Taşları kullanılmıştır. Sağdaki Rahipler Manastırı’nda ise erozyon nedeniyle katlar arasındaki geçişler kapandığından sadece giriş katında birkaç oda görülebilir.

Elmalı Kilise (Merkez)

Nevşehir ili Merkez ilçesi Göreme’de bulunan bu kilise XI.yüzyılın ortası, XII. yüzyılın başına tarihlenmektedir.

Kilise dokuz kubbeli, dört sütunlu, kapalı Yunan haçı planlı, üç apsislidir. Asıl girişi güney yönünden olan kiliseye, kuzeyden açılan bir tünel vasıtasıyla girilebilmektedir. Elmalı Kilisenin ilk süslemeleri Aziz Basil ve Azize Barbara Şapeli’nde olduğu gibi doğrudan duvara kırmızı boya ile yapılan haç ve geometrik motiflerdir. Kilise duvarlarında, Deesis, Doğum, Üç müneccimin tapınması, Vaftiz, Lazarus’un diriltilmesi, Başkalaşım, Kudüs’ e giriş, Son akşam yemeği, İhanet, İsa Golgota yolunda, İsa çar- mıhta, İsa’nın gömülmesi, İsa’nın cehenneme inişi, Kadınlar boş mezar başında, İsa’nın göğe çıkışı resmedilmiş, aziz tasvirleri de onları tamamlamıştır. Ayrıca Tevrat kaynaklı İbrahim Peygamber’ in misafirperverliği ve üç Yahudi gencin fırında yakılması sahnesine yer verilmiştir.

Vaftizci Yahya Kilisesi (Merkez)

Nevşehir Göreme ile Avanos arasındaki Çavuşin’de Vaftizci Yahya’nın kilisesi bulunmaktadır. Kilisenin ön cephesi 1980’li yıllarda tamamen çökmüştür. Yörenin en eski kilisesi olan bu yapı diğer kiliselerden farklı olarak dışarıdan bakıldığında kilise olduğunda anlaşılmaktadır.

Erken Bizans döneminde, V.yüzyılda yapıldığı sanılan kilisenin cephesinde dört veya beş sütun olduğu kalıntılardan anlaşılmaktadır. Cephe görünümündeki kemerli pencerelerde ve kapı çevrelerinde Suriye mimarisini yansıtan geometrik ve bitkisel motifler dikkati çekmektedir. Girişin arkasındaki mekân üç nefli bir bazilika plan şekli göstermektedir. Birbirlerinden farklı ölçüdeki bu neflerden biri tamamen yıkılmıştır. İç mekânı süsleyen fresklerden pek az kalıntı günümüze ulaşabilmiştir. Yalnızca bir meleği tasvir eden bir fresk iyi bir durumda günümüze gelebilmiştir.


Azize Barbara Şapeli (Merkez)

Nevşehir Merkez ilçesi, Göreme Elmalı Kilisesi’nin bulunduğu kaya bloğunun arkasındadır. Kilise XI. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenmektedir

Kilise haç planlı, iki sütunlu, batı, kuzey ve güney haç kolları beşik tonozlu, merkezi kubbeli, doğu haç kolu ve doğudaki iki köşe mekânı kubbelidir. Bir ana, iki yan apsisi bulunmaktadır. Motifler kırmızı boya ile doğrudan kaya üzerine uygulanmıştır. Duvarda ve kubbede zengin geometrik motifler, mitolojik hayvanlar ve askeri semboller resmedilmiştir. Ayrıca duvarda taş izlenimi veren motifler de yer almaktadır.

Kilisenin ana apsisinde İsa Pantokrator; kuzey haç kolunda at üzerinde ejderle savaşan Aziz George ve Aziz Theodore; batı haç kolunda ise Azize Barbara tasviri resmedilmiştir.



Yılanlı ( Aziz Onuphrius ) Kilise (Merkez)

Nevşehir ili Merkez ilçe, Göreme’de bulunan bu kilise XI.yüzyıla tarihlendirilmektedir.

MS.I.yüzyılda Mısır çöllerinde “Hermit” adı verilen kendilerini dine adayan, inzivaya çekilmiş, insanlar yaşamaktaydı. Son Hermit Aziz Paphnutius hermitlerin hayatını ve yaşam tarzlarını öğrenmek için MS.IV.yüzyılda Mısır çöllerine gitti ve kiliseye adını veren Aziz Onuphrius’la karşılaştı. Aziz Paphnutius, Aziz Onuphrius’a ölürken yardım etmiştir. Çünkü o faziletin, nefse hâkimiyetin en iyi örneğiydi. Kilisedeki fresklerde Aziz Onuphrius, çıplak, uzun saçlı, iri göğüslü, önünde palmiye ağacı ile tasvir edilmiştir.

Ana mekân enlemesine dikdörtgen planlı, beşik tonozlu, güneyde mezarların bulunduğu ek mekân ise düz tavanlıdır. Apsisi sol uzun duvara oyulmuş, kilise tamamlanmadan bırakılmıştır. Girişi kuzeydendir. Kilise tonozun her iki yanında Kapadokya’da saygın olan azizlerin tasvirleri bulunmaktadır. Girişin tam karşısında sol elinde İncil tutan İsa ve yanında kilisenin banisi, tonozun doğusunda Aziz Onesimus, ejderle savaşan Aziz George ve aziz Thedore, Gerçek Haç’ı tutan Helena ve oğlu Konstantin; tonozun batısında çıplak, uzun saçlı ve önünde palmiye ağacı bulunan Aziz Onuphrius, yanında takdis pozisyonunda Aziz Thomas ve elinde bir kitapla Aziz Basil resmedilmiştir.


Karanlık Kilise (Merkez)
Nevşehir Göreme’de bulunan bu kilisenin tarihi kesinlik kazanamamıştır. Bununla beraber XI. yüzyıl sonu XII.yüzyıl başında yapıldığı sanılmaktadır.

Kilise haç planlı olup, naos merkezi kubbeli, haçın kolları çapraz tonoz örtülüdür. Kuzeyden kavisli bir merdivenle inilen kilisenin ibadet mekânı dört sütunla üç nefe ayrılmıştır. Üç apsisi bulunan kilisenin Karanlık Kilise olarak isimlendirilmesinin nedeni de yalnızca narteksteki küçük bir pencere ile aydınlatılmış oluşudur.

Kilisenin içerisi fresklerle boş yer kalmamacasına bezenmiştir. Bu freskler oldukça canlı renklerle yapılmış olup İncil’den ve Tevrat’tan alınma sahneler narteksten itibaren kiliseyi kaplamıştır. Bunların dışında değişik bezemelere de yer verilmiştir. Kilise içerisindeki başlıca dini sahneler; Deisis, Müjde, Beytüllahim’e yolculuk, Doğum, Üç müneccimin duası, Vaftiz, Lazarus’un diriltilmesi, Başkalaşım, Kudüs’e giriş, Son akşam yemeği, İhanet, İsa çarmıhta, İsa’nın cehenneme inişi, Kadınlar boş mezar başında, Havarilerin takdisi ve görevlendirilmesi, İsa’nın göğe çıkışı, İbrahim Peygamber’in misafirperverliği, Üç Yahudi gencin yakılması ve aziz tasvirleridir. Ayrıca apsis önündeki kubbenin içerisinde de İsa’nın freski bulunmaktadır. Bu fresklerde kişilerin yüzleri, hareketleri ve yer yer de doğadan alınmış sahneler resmedilmiştir.

Kilise içerisindeki sütun başlıklarında ve frizlerdeki bezemeler günümüzde yapılan halı örneklerinde sık sık kullanılan motiflerdir.


Aziz Eustathius Şapeli (Merkez)

Nevşehir Göreme’de, Tokalı Kilise’nin arkasında bulunan bu şapel, IX.-X.yüzyıllara tarihlendirilmektedir.

Kilise iki nefli olup, üzeri beşik tonozla örtülmüştür. İçerisi İncil’den alınmış sahnelerle süslenmiş olup, başlıca freskleri arasında Elizabeth ile Vaftizci Yuhannes’i gösteren sahnelerdir. Bunun yanı sıra hayvan motifleri bezemeleri ile de Göreme’deki tek örnektir.


Azize Catherine Şapeli (Merkez)

Nevşehir Göreme’de bulunan ve Karanlık Kilise ile Çarıklı Kilise arasında yer alan Azize Catherine Şapeli, Anna isimli bir kadın tarafından yaptırılmıştır. Şapel, XI.yüzyıla tarihlendirilmektedir.

Şapelin hem narteksi, hem de naosu serbest haç planlı, merkezi kubbeli, haç kolları beşik tonozlu ve apsis önü de templonludur. Narteks zemininde dokuz mezar, duvarında ise iki nişli mezar (arkosolium) yer alır. Şapelin sadece naos kısmında bezeme bulunmaktadır. Kilisenin içerisi ve kubbe pandantifleri kabartma geometrik süslemelerle bezenmiştir. Kilise içerisinde İncil’den alınma sahnelere yer verilmiştir. Bunların başında templonlu apsiste Deesis, altında madalyonlar içinde Kilise Babaları, (Gregory, Basil, John Chrysostom) kuzey haç kolunun güney duvarında at üzerinde Aziz George, karşısında Aziz Theodore, Azize Catherine ve diğer aziz tasvirleri gelmektedir.


Çarıklı Kilise (Merkez)

Nevşehir Göreme’de bulunan Çarıklı Kilise, Hz.İsa’nın göğe yükseliş sahnesinin altında bulunan ayak izlerinden ötürü bu isimle anılmıştır. Kilise XII.yüzyılın sonu ile XIII.yüzyılın başlarına tarihlendirilmektedir.

Çarıklı Kilise iki sütun ve duvar köşelerine yerleştirilmiş payelerin yardımıyla üç nefe ayrılmıştır. Dört kubbeli ve çapraz tonozlu olan kilisenin üç apsisi vardır. Kilisenin duvarları ve üst örtüsü İncil ile Tevrat’tan alınma sahnelerle bezenmiştir. Bu sahneler arasındaki İsa’nın çarmıha gidişi ve çarmıhtan alınış sahneleri Elmalı ve Karanlık Kilisedeki fresklere benzerse de diğerlerinden farklı bir özellik taşımaktadır. Buradaki figürler daha büyük ve daha uzun olarak resmedilmiştir. Kilisenin ana kubbesine Pantakrator İsa resmedilmiş ayrıca madalyonlara melek tasvirleri işlenmiştir. Bunun dışında kilise içerisinde İsa’nın yaşamından alınan konulara, İbrahim Peygamberin konukseverliğini yansıtan Tevrat’tan alınma sahnelere, çeşitli azizlere yer verilmiştir. Bunun yanı sıra ana apsiste Deisis sahnesine, kuzey apsiste Meryem ve Çocuk İsa’ya, güney apsiste Aziz Michael tasvirine yer verilmiştir. Bunların dışında İsa’nın doğumu, Üç müneccim, Vaftiz, Lazarus’un diriltilmesi, Başkalaşım, Kudüs’e gidiş, İhanet, İsa’nın göğe çıkışı ve kadınların boş mezar başındaki durumları kilisenin başlıca dini içerikli freskleridir.


Çavuşin ( Nicephorus Phocas ) Kilisesi (Merkez)

Nevşehir Göreme-Avanos yolu kenarında, Göreme’ye 2,5 km. uzaklıkta bulunan bu kilise 964-965 yıllarına tarihlendirilmektedir.

Kilisenin ön kısmındaki asıl mekânlar erozyon nedeniyle yıkılmıştır. Ön cephesindeki kırmızı renkli freskleri ve demir merdivenleri ile dikkati çekmektedir. Oldukça yüksek tek nefli, beşik tonoz örtülü ve üç apsisli bir kilisedir. Yörenin freskleri yönünden en ilginç kiliselerinden birisidir. Girişte kapının sağ yanında Mikhail ve Cebrail’in freskleri bulunmaktadır.

Kilisenin içerisinde; Müjde, Ziyaret, Bakireliğin ispatı, Mısır’a kaçış, Yusuf’un ikinci rüyası, Havarilerin Tanrı yolunda görevlendirilmesi, Üç müneccim, Masum çocukların katliamı, Elizabeth’in takip edilişi, Zekeriya’nın öldürülmesi; batı duvarında Yusuf ve Meryem deney sonrası, Beytüllahim’e yolculuk, Doğum, Son yemek, İhanet, İsa’nın cehenneme inişi, Vaftiz; kuzey duvarında İsa platus önünde, İsa Golgota yolunda, İsa çarmıhta, İsa’nın ölümü; güney duvarında Kudüs’e giriş, Lazarus’un diriltilmesi, Kör adamın iyileştirilmesi, İsa’nın çarmıhtan indirilmesi, Kadınlar boş mezar başında; apsis duvarında Başkalaşım sahneleri resmedilmiştir.


Üzümlü Kilise (Avanos)

Nevşehir Avanos ilçesi, Zelve Vadisi’nin sol başlangıcında Üzümlü Kilise olarak isimlendirilen yapı kayalara oyulmuş ve derin bir yapıdır. Kilise X.yüzyıla tarihlendirilmektedir. İçerisinde İkonaklazm öncesinin fresklerinin bulunmasından ötürü ayrı bir önem taşımaktadır. Kilise erozyon sonucunda yer yer çökmüş ve kısmen de tahrip olmuştur. Bununla beraber yapının duvarlarında madalyonlar, haç ve iki yanında da balık simgeleri, palmiyeler, asmalardan oluşan motifler görülmektedir. Bu kiliseye içerisindeki üzüm salkımlarından dolayı Üzümlü Kilise ismi verilmiştir.

Kilise iki nefli olup, üzeri tonozla örtülüdür. Yapının bir başka önemi de içerisinde dini sembollerin bulunmasıdır. Özellikle balık sembolüne Göreme’de hiç karşılaşılmadığı halde burada görülmektedir. Hıristiyan inancında ve ikonografyasında balık en eski sembollerden birisidir. Nitekim İskenderiyeli Klemens Hz.İsa’yı kötülükler denizinde müminleri avlayan bir balıkçı olarak tanımlamıştır. Hıristiyanlığın diğer dinsel simgesi olan palmiye ile asma burada karşımıza çıkmaktadır. Palmiye yaz ve kış aylarında yeşil kalmasından ötürü ebedi hayatı ve Cenneti simgelemektedir. Asma kütüğü ise Hıristiyan inancında İsa’nın sembolü olup, ebedi mutluluğu tanımlamaktadır.

Kilisenin diğer freskleri arasında giriş kapısı üzerinde tahta oturan ve kucağında Çocuk İsa’yı taşıyan Meryem tasviri dikkat çekmektedir. Kısmen yıkılmış olan tonozlarda daire içerisinde Malta haçını taşıyan aziz Michael ve Gabriel tasvirleri görülmektedir. Girişin sağındaki tek nefli apsisli ve beşik tonozlu güney şapelin kenarlarında oturma platformları bulunmaktadır. Buradaki apsiste kırmızı çerçeve içinde ayakta duran, bir elinde kitap, diğer eliyle takdis eden İsa; apsis cephesi ise içi noktalı basit üçgen ve daire dizileriyle, tonozu ise çizilerek yapılmış Malta Haçı ve dairelerle süslenmiştir.


Paşabağları ve Aziz Simeon Hücresi (Avanos)

Nevşehir Avanos ilçesinde, Göreme-Avanos yolunun sağında, yoldan 1 km. içeride, Eskiden “Rahipler Vadisi” günümüzde de “Paşabağı” olarak adlandırılan bu alanda kendine özgü peribacaları bulunmaktadır. Çok gövdeli ve çok başlı olan bazı peribacalarının içlerine şapel ve oturma mekânları oyulmuştur. Üç başlı peribacalarının birinde Aziz Simeon adına yapılmış bir şapel ve inziva hücresi bulunmaktadır. Dar bir baca vasıtasıyla ulaşılabilen hücrenin girişini haç motifleri süslemektedir. Hücre içerisinde ocak, oturma ve yatma mekânları ile aydınlatmayı sağlayan pencere aralıkları bulunmaktadır. V. yüzyılda Halep yakınlarında münzevi bir hayat sürdüren Aziz Simeon, mucizeler yarattığı söylentileri çıkınca, halkın aşırı ilgisinden kaçarak önce iki metre yüksekliğinde bir sütun üzerinde yaşamaya başlamıştır. Aziz Simeon, aşağıya sadece müritlerinin getirdiği az miktarda yiyecek ve içeceği almak için inmiştir. Kapadokyalı münzevirler ise bir sütun yerine hazır buldukları peribacalarını oyarak dünyevi hayattan uzaklaşırlar. Peribacasını aşağıdan yukarı doğru oyarak 10 - 15 m. yükseklikte kaya odalarda yaşamış, kaya yataklarda yatmışlardır.


Aziz Theodore (Tağar) Kilisesi (Ürgüp)

Nevşehir ili Ürgüp ilçesi Yeşilöz Köyü’nde bulunan bu kilise, Aziz Theodore adına yapılmıştır. Kesin olmamakla birlikte XI.-XIII. Yüzyıllar arasında yapıldığı sanılmaktadır.

Kilise T plan şekli göstermekte olup, ortası merkezi bir kubbe ile örtülmüştür. Günümüzde bu kubbe çökmüş ve üzeri camla kapatılmıştır. Zeminden bir merdivenle üst kattaki galeriye çıkılmaktadır. Bu plan şekli ile Kapadokya kiliseleri arasında kendine özgü bir örnektir.

Kilise içerisindeki freskler iyi korunmuş olarak günümüze gelebilmiştir. Fresklerin üslup farkları göz önüne alındığında üç ayrı sanatçının belirli zamanlarda burada çalıştığı anlaşılmaktadır. Kilise içerisinde dikkati çeken İncil’den alınma sahnelerin başında; Deesis, Müjde, Doğum, Peygamberlerin görünümü, Havarilerin görünümü, İsa çarmıhta, Melekler Gabriel ve Michael, madalyonlar içinde aziz tasvirleri gelmektedir.


Pancarlık Kilisesi (Ürgüp)

Nevşehir ili Ürgüp ilçesi, Ortahisar’da Pancarlık Vadisinde bulunan bu kilise vadiden ötürü Pancarlık Kilisesi ismi ile tanınmıştır. Kilise XI.yüzyılın ilk yarısına tarihlendirilmektedir.

Kilise tek nefli, tek apsisli ve düz tavanlıdır. Duvar fresklerinde yeşil zeminin ağırlık kazandığı görülmektedir. Burada iki ayrı sanatçının farklı zamanlarda çalıştığı ileri sürülmüşse de İncil’den alınma sahneler ve yazılar incelendiğinde aynı sanatçı tarafından yapıldığı anlaşılmaktadır. Burada İncil’den alınma sahneler frizler halinde birbirlerini izlemektedir. Frizlerin her iki yanına da madalyonlar içerisine aziz tasvirleri yerleştirilmiştir. Böylece konuların birbirlerinden ayrılması sağlanmıştır.


Aziz Basil Şapeli (Ürgüp)

Nevşehir, Ürgüp ilçesi Mustafapaşa kasabasının yaklaşık 2 km.batısında, Göreme Vadisi’nin batı yakasında bulunan bu kilise İkonaklazm döneminden (726-843) sonra, X.-XI.yüzyıllara tarihlendirilmektedir.

Kilise dikdörtgen planlı, iki nefli, iki sütunlu ve iki apsisli olup, üzeri düz bir tavanla örtülmüştür. Kilisenin batı nefinin duvarlarında kırmızı aşı boyalı yarı kabartma sütunlar ve bunların aralarında da nişler bulunmaktadır. Doğu yönündeki nef daha zengin bezemeli olup, burada geometrik ve bitkisel motiflere geniş yer verilmiştir. Kilisenin Göreme Vadisine bakan kısmı yıkılmış, kapısı ve bu kapının yanında da büyük olasılıkla kiliseyi yaptırana ait bir mezar bulunmaktadır.

Doğu nefinin apsisinde üç Malta haçı görülmektedir. Bu haçların etrafı palmetlerle çevrilidir ve her birinin üzerinde de bir patriğin ismi yazılıdır. Bu Malta haçlarından ortadaki Abraham’ı, diğerleri de İsaac ve Yakub’u simgelemektedir. Bazı araştırmacılar ise bu haçların Cenneti veya Golgoto Tepesindeki üç haçı sembolize ettiğini de ileri sürmüşlerdir.

Kilisenin büyük ölçüdeki, etrafı geometrik ve bitkisel motiflerle boyanmış haçı ise kornişteki bir kitabeye dayanılarak Aziz Konstantin’i simgelediği sanılmaktadır.


Tatlarin Kilisesi (Acıgöl)

Nevşehir Acıgöl ilçesinin 10 km kuzeyindeki Tatlarin’de, tepe üzerinde yer alan bu kilisenin yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. X.-XI.yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır.

Kilise, iki nefli, iki apsisli ve üzeri beşik tonozla örtülüdür. Narteksi yıkılmış ve günümüze gelememiştir. Kilise içerisindeki freskler oldukça iyi durumda günümüze gelebilmiştir. Bu fresklerin zemininde koyu gri; tasvirlerde ise mor, hardal ve kırmızı renkler kullanılmıştır. İncil’den alınma sahneler birbirlerinden bantlarla ayrılmıştır. Burada; kilisenin apsisinde Meryem ve Çocuk İsa, Michael ve Gabriel; Konstantin ve Helena, Başkalaşım, İsa' nın cehenneme inişi, Kudüs'e giriş, İsa'nın çarmıha gerilişi resmedilmiştir. Ayrıca kilise içerisinde dokuz aziz ve kiliseyi yaptıran kişinin portresi de yer almaktadır.


Aziz Jean ( Karşı) Kilisesi (Gülşehir)

Nevşehir ili Gülşehir ilçesinin girişinde bulunan Aziz Jean Kilisesi, apsisinde yer alan bir kitabeye göre 1212 yılında yapılmıştır.

Kilise iki katlı bir yapı olup, alt katta ibadet mekânı, din adamlarına ait mekânlar, su kanalları, şarap mahzenleri ve mezarlar bulunmaktadır. Kilise tek apisli, haç planlı yapı olup, orta mekân kubbeli haçın kolları ise beşik tonozla örtülüdür. Orta mekânı örten kubbe yıkılmış ve günümüze gelememiştir. Kilisenin içerisindeki bezemelerde ana kaya üzerine kırmızı aşı boyası ile stilize edilmiş hayvan motifleri, geometrik bezemeler ve haç resimlerine yer verilmiştir.

Üst katta ise ikinci bir kilise vardır. Bu kilise tek apsisli ve beşik tonoz örtülüdür. Kilisenin restorasyonu 1995 yılında yapılmıştır. İçerisinde de İncil’den alınan sahneleri içeren dini motifler, frizler bantlar halinde duvarları kaplamıştır. Burada siyah zemin üzerine sarı ve kahve renkler kullanılmıştır. Nişlerin tonozlarında ve cephelerde bitkisel motifler ile geometrik motiflere yer verilmiştir. Batı ve güney duvarında ise, son yargı; apsiste Deisis kompozisyonu bulunmaktadır. Kilisenin ön cephesine kuş tasvirlerinin altında İsa’nın doğumunu müjdeleyen sahneler, tonozlarda madalyonlar içerisinde aziz tasvirleri ve bu tonozun güney kanadında da İhanet, Son Akşam Yemeği, Vaftiz ve bunların altında Meryem' in ölümü; kuzey kanadında İsa'nın çarmıhtan indirilmesi, Kadınlar boş mezar başında, İsa 'nın cehenneme inişi; batı ve güney duvarında ise Son Yargı resmedilmiştir.


Açık Saray (Gülşehir)

Nevşehir Gülşehir ilçesine 3 km. uzaklıktaki Açık Saray, tüf kayaları içerisine oyulmuş mekânları ve Roma dönemine ait kaya mezarları ve IX.-X. yüzyıla tarihlenen kiliseleri ile döneminin önemli bir piskoposluk merkezlerinden biridir.

Açık Saray içerisinde keşişlerin yaşadığı kayalara oyulmuş mekânlar bulunmaktadır. Bu mekânların içerisi kırmızı ağırlıklı fresklerle bezenmiştir. Freskler arasında birbirlerinden üslup özellikleri görülmektedir. Bazıları taşra üslubunda, bazıları da Suriye-Filistin üslubuna yakındır. Doğal kayalara oyularak elde edilen iç mekânlar dışarıda bir sarayın dış görünümünü yansıtacak biçimdedir. Birinci katın giriş açıklığı üzerine üçgen alınlıklar ve bunların ortasında yuvarlak kemerler içerisinde ikiz pencereler yerleştirilmiştir. Cephenin sağ bölümündeki kabartma kare panoya Bizans dönemine ait bir haç motifi işlenmiştir. İkinci kat ise sağır nişlerle hareketli bir görünümdedir.