Çürümeye, mayalanmaya veya hastalıklara yol açan, fazla küçük oldukları için ancak mikroskop yardımıyla görülebilen tek hücreli canlılardır.Tıp biliminde bakteri olarak adlandırılırlar. Bu küçük organizmalar toprak, hava ve suda yaşayabilirler. Bitki ve hayvanların üzerleri ya da içlerinde hayatlarını sürdürebilirler. İnsan vücudunda zararsız, hatta kimi zaman faydalı mikroplar vardır. Mikroplar farklı koşullarda yaşayabilirler. 80 derece sıcaklıktaki su kaynaklarında yaşayabilirken, güney kutbunun buzullarında da yaşayabilirler. Bazı mikroplar hastalıklara neden olurken, zararsız olan bazıları ise ölü organizmalarda yaşayıp, beslenirler.
Diğer küçük yapılı organizmalarla, mikropların incelenmesi, mikroskobun keşfinden sonra gerçekleşmiştir. Hastalıklara mikropların neden olduğu düşüncesi 16. yüzyılın sonunda ileri sürülmüş, mikroplar ise ancak 19. yüzyılda incelenebilmeye başlanmıştır. Günümüzde mikropları inceleme işiyle bakteriyoloji denen bilim dalı ilgilenmektedir.
Çok küçük canlılar onlası nedeniyle, uzun süre varlıkları bilinmemiştir. Mikroskop aracılığıyla görülebilen mikropların boyları 1 mikrondur. Her mikrop tek bir hücreden oluşur fakat bu hücrelerde, yaşam için ihtiyaç duyulan bütün yapılar vardır. Mikroplar solunum özelliklerine göre, oksijen solunumu yapanlar (havada yaşarlar), oksijen yokluğunda yaşayanlar (havasız yaşar) olarak ayrılır. Her iki solunum biçimiyle solunum yapabilen mikroplar da vardır.
Organik yaşamın en küçük, en basit canlıları olsalar da, önemli işlevleri vardır. Bazı mikroplar organik yaşamın devamlılığı için önemlidir. Kimi mikroplar bitkiler için gereklidir. Bitkilerin çoğu havadaki azotu mikroplar yardımıyla alırlar.
Bir mikrop, kendine uygun bir ortam bulduğunda, hücrelerin bölünmesiyle çoğalır, çoğalırken içinde yaşadıkları ortamı değiştirirler. Çoğalmaları için gerekli olan maddeleri oradan alıp, artık veya zehirlerini (toksin) bırakırlar. Bu durum vücutta organik bozukluklara, yüksek ateş gibi rahatsızlıklara neden olur. Bunun sonucunda bulaşıcı hastalıklar meydana gelir.
Sürekli çeşit çeşit hastalıklar bulaştırabilecek mikroplarla temas halindeyiz. Deri ve mukoza, bu mikropların vücuda girmesini engelleyen bir çeşit barikat görevi görür. Fakat bazı mikroplar bu engeli aşabilir. Örneğin, tetanoz basili küçük bir sıyrık sayesinde vücuttan içeri girebilir. Bu gibi durumlarda vücut farklı bir savunma şekliyle yanıt verir. Akyuvarlar mikrop kapan bölgeye yığılırlar ve mikropları yutarak sindirirler. Bir başka savunma şeklide, organizmanın gerektiğinde mikropların etkisini yok etmek için antikor üretmesidir.
Nilay AYDIN - Yazar Hakkında: