Has Bey Darülhüffazı

Konya Gazi Alemşah Mahallesi’nde bulunan Darülhüffaz’ı kitabesinden öğrenildiğine göre 1421 yılında Hatıplı Has Beyoğlu Mehmet Bey yaptırmıştır. Kitabesinde akıl hastanesi olduğu belirtilen bu yapının darülhüffaz olduğu yazılmış olmasına rağmen bazı yayınlarda buradan türbe olarak söz edilmiştir. Bazı araştırmacılar ise buraya Ayasofya Mescidi ismini de yakıştırmıştır.

Has Beyoğlu Mehmet Bey bu darülhüffaz için zengin vakıflar bırakmış, ayrıca Meram’da bir cami ve bir de hamam yaptırmıştır. Bu küçük yapı kare planlı, iki katlı olup, alt katı bodrum, üst katı da mescit olarak kullanılmıştır. Has Beyoğlu Mehmet Bey’in gömülü olduğu söylenen bodrum katına kuzey yönündeki bir kapıdan girilmektedir. Oldukça kalın duvarlar kireç taşından örülmüş, üzeri de dört köşeli bir kubbe ile örtülmüştür. Bodrumun dış yüzü üst kat duvarlarından silmeli bir korniş ile ayrılmaktadır. Üst katta mescit olarak kullanılan mekâna batı yönünden dört basamaklı bir merdivenle girilmektedir. Bu bölüm de kare planlı olup, tuğladan yapılmıştır. Yalnızca ön cephe mermerle kaplanmıştır. Girişin üzeri beş dilimli bir kemerle örtülmüş ve iki satırlı sülüs kitabe de burada bulunmaktadır. Kapının sağında dikdörtgen söveli bir pencere nişi vardır. Bu pencerenin üzerinde yuvarlak kemerli, küçük sağır bir pencere bulunmaktadır. Cephedeki silme kornişinin arasına Selçuklu üslubunda geometrik ve bitkisel motifli bir şerit ve zencerek motifleri peş peşe sıralanmıştır. Yapının üzerini örten kubbe yarım küreyi andırmaktadır. Üzerinde üç sıra halinde köprülerdeki selyaranları hatırlatan mahmuzlar bulunmaktadır. Kubbeye kare mekândan geçiş on altıgen kasnak ve üçgenlerle sağlanmıştır. Bu kasnağın ortasında sivri kemerli dört pencereye yer verilmiştir.

Yapının içerisindeki mihrap Selçuklu dönemi çinileri ile bezenmiştir. Bu çiniler lacivert ve firuze renkte olup, Selçuklu döneminde sık sık uygulanan çeşitli geometrik ve bitkisel motifler burada görülmektedir.

Yapının ahşap kapısı bugün Konya’daki Taş ve Ahşap Eserler Müzesi’nde bulunmaktadır.


Nasuh Bey Darülhüffazı (Meram)

Konya İl Halk Kütüphanesi’nin bir bölümünü oluşturan Nasuh Bey Darülhüffazı Karamanoğlu II. İbrahim Bey zamanında Kadıoğlu Nasuh Bey tarafından yaptırılmıştır. Kitabesi bulunmamakla beraber, yapı üslubundan Osmanlı mimari etkisinin açıkça belirgin olduğu görülmekte ve bu nedenle de XV. yüzyılda yapıldığı anlaşılmaktadır.

Yapı kesme taştan, kare planlı olup, üzeri sekiz köşeli kasnağa oturan bir kubbe ile örtülmüştür. Yapının ön tarafındaki üç kubbeli revak kısmı yıkılmış, yalnızca akantus frizleri ile kaplı kemer ayakları günümüze gelebilmiştir. Kubbe kasnağı ile duvarlardaki kemerli pencerelerin aralarına ayrıca yuvarlak pencereler yerleştirilmiştir.