Karaman Sivil Mimari Örnekleri


Karaman, Akdeniz ile İç Anadolu arasında bir geçit noktasında olduğundan iklim sivil mimariyi etkilemiştir. Eski Karaman evleri kerpiç ve ahşap malzemeden yapılmış olduklarından günümüze pek az örnek gelebilmiştir. Kent içerisinde yeni yapılanma da bir çok Karaman evinin ortadan kalkmasına neden olmuştur.

Karaman evleri genelde bir veya iki katlı olup, bunların çoğunda alt katlarda zeminler taşla döşeli ve çevresi mutfak, depo gibi yapılar bulunmaktadır. İkinci katlar sofa çevresinde sıralanmış odalardan meydana gelmiştir. İl merkezi dışında bulunan köylerdeki evler, moloz taş ve kerpiçten yapılmış, ortadaki küçük bir avlunun çevresinde bir iki odadan toprak damlı yapılardır. Karaman il merkezindeki evlerden Emin Ağa Evi, Hacı Ömer Ağa Evi, Hacı Kadir Ağa Evi, Nalıncılar Evi, Hacı Sami Tartan Evi Karaman sivil mimarisini yansıtan yapılardır. Bunlardan Ahi Osman Mahallesi’ndeki Emin Ağa evi 1980’li yıllarda yıkılmıştır. Bu eve ait ahşap dolaplar, pencereler bugün karaman Müzesinde bulunmaktadır.

Emin Ağa Evi küçük bir ev olup, iki oda ve bir aralıktan meydana gelmişti. Ancak temelleri bir metre genişliğinde, bunun üzerine kerpiç duvarla yapılmış, tavanlarda geometrik bezeme ön planda idi. Dolapları üzerinde dövme büyük çiviler ve kündekâri tekniğindeki ağaç parçaları üzerine çakılmıştı.

Koçak dede Mahallesi’nde bulunan Gülcanlar Evi ilk yapıldığında geniş bir arsa üzerinde idi. Bu yapıdan günümüze yalnızca selamlık ile Başkadın odası gelebilmiştir. Bu evde selamlık odasına küçük bir sekinin altından geçilerek girilirdi. Giriş kapısının evin içerisine yönelik olması da buraya özgü bir özelliktir. Odanın içerisinde mangal koymaya yarayan ve yumuşak taşlardan yapılmış, bitkisel bezemeli bir ocak bulunmaktadır. Pencereleri genellikle ikişer kepenkli olup, kilit sistemlerinin ahşap bir kolla sağlanması da yine yöreye özgüdür. Bu evdeki tavanlar, köşe süsleri ve çıtalarla üçgen biçiminde bezenmiştir. Evin en önemli bölümünü oluşturan Başkadın odasına yine kemerlerle bölünmüş bir sekinin altından geçilmektedir. Bu odanın da tavanı yöreye özgü olup, kıtıklı sıva ile tekne biçiminde yapılmış, kırmızı, sarı ve yeşil renklere boyanmış, üzeri de bitkisel motiflerle bezenmiştir.

Hisar Mahallesi’nde Nalıncılar Evi ise; Karaman sivil mimarisinin alışılagelen örnekleri dışında karışık bir plan göstermektedir. Taş temeller üzerine kerpiçle yapılmış olan bu evin duvar kalınlığı 90-100 cm. dir. Sokaktan evin bahçesine biri büyük, biri de küçük olmak üzere iki ayrı kapıdan girilmektedir. Üzeri kalın direklerle bölünmüş seki altından girilen evin solunda büyük bir oda, karşısında mutfak, sağında da Başkadın odasına çıkan ahşap merdiven bulunmaktadır. Bu odanın da tavanı tekne tavan şeklindedir ve üzeri çıtalarla geometrik ve baklava şeklinde bezelidir. Ayrıca ev içerisinde dolaplar, yüklükler ve gusülhane bulunmakta olup, bunların hepsi Barok üslupta bitkisel motiflerle bezenmiştir.

Orta Hisar Pazar Kapısı içerisinde olan Ömer Ağa Evi (Kavasın Evi) ilk yapıldığı zaman geniş bir arsa içerisinde olmasına rağmen, bugün küçülen arsanın kuzeyinde bulunmaktadır. Karaman sivil mimari geleneğine uygun olarak, karşılıklı iki oda ve bunların arasındaki bir seki altından meydana gelmiştir. Evin giriş kapısı tek kanatlı olup, üzeri çıtalarla güneşe benzer bir motifle süslenmiştir. Seki altından sağ ve soldaki odalara birer koridorla geçilir. Bu odalarda bitkisel ve Barok süslemeler olup, her birinde ayrı ayrı ocaklar vardır. Karaman evlerinin vazgeçilmez öğelerinden ahşap dolaplar burada da bulunmaktadır.
Tapucak Mahallesi’nde, tartan Sokak’ta bulunan Sami tartan Evi iki katlı olup, her iki kat da birbirinin benzeridir. Her köşesinde birer oda olan bu ev bir bakıma haç planını yansıtmaktadır. Evin girişteki taş çerçeveli taş kapısı Binbir Kiliseden getirilmiştir. Evin duvarları 1 m. genişliğinde olup, duvarları kerpiçtendir. Tavanlar ahşap çıtalarla bezenmiş, ortadaki tavan göbeği S biçiminde kıvrımlıdır. Sofada ise tavanın eteğinde resimler bulunmaktadır. Bunlar, İstanbul Kız Kulesi, Dolmabahçe Sarayı, yandan çarklı bir vapur ve yapıldığı XIX.yüzyıl silahlarını yansıtan resimlerdir. Evin içerisi ince samanın elenerek, sarı toprakla karıştırılarak elde edilen çamur ile sıvanmıştır.