iletişimsizliğin sorunu ve önleme yolları

İletişim Becerisi Yetersizliğinin Bazı Nedenleri
Çeşitli toplumlarda olduğu gibi Türk toplumunda da iletişim becerileri yetersiz bireyler bulunmaktadır. İnsanların bir grubu aşırı derecede çekingen bir kısmı ise fazlaca saldırgandır. Çekingenlik ve saldırganlık özelliklerinin tam ortasında ise sağlıklı iletişimi anlatan atılganlık iletişim özelliği bulunmaktadır.Atılganlık kişilik özelliği ise “başkalarını küçük görmeden onların haklarını yadsımadan kişinin kendi haklarını koruyabilme yolu olarak geliştirilen bir çeşit bireyler arası ilişkiler biçimi” olarak tanımlanır (6). Ülkemizde iletişim yetersizliğinin ya da atılganlık düzeyinin düşüklüğü ile ilgili çeşitli araştırmalar yapılmıştır.
Oskay (1981) ve Köknel’in (1986) çalışmalarında; çocuk eğitiminde ailenin ve çevrenin çocuğun yaşına ve gelişim çağına uygun olmayan beklentilerinin olması ailenin bu beklentilerinin gerçekleşmesi için aşırı baskı ve dayağa varan ceza ve şiddet yöntemlerine sıklıkla başvurması yetişkinler arasındaki iletişim bozukluğunun temel nedenlerinden birisi olarak açıklanmaktadır(7 8).
Toplumumuzdaki iletişim sorunlarından bir bölümü de kuşak çatışması ve kuşaklar arası anlayış farkının büyük boyutlara ulaşmasından kaynaklanmaktadır. Ülkemizdeki genç kuşak düşüncelerine saygı duyulmasını düşüncelerini anlatma tartışma fırsatının kendilerine tanınmasını toplumun kültür faaliyetlerine katılabilmeyi sorunlarıyla ilgilenmeyi toplumdan soyutlanmamayı kendi toplumuna yabancılaşmamayı ve sorunlarına sahip çıkmayı istemektedirler (9).
Köknel(1986) kuşak çatışmasının temel nedenini genç ve yetişkin kuşak arasındaki karşılıklı olarak gönderilen iletilerin çözülüp anlaşılamamasından yani iletişim kopukluğundan kaynaklandığını vurgulamaktadır. Köknel ailenin ve çevrenin gençle kurup sürdürdüğü iletişimde ve verilen iletilerde çelişmelerin olduğunu ortaya koyarak bunu şöyle açıklamaktadır. Aile bu yandan gence “büyüdüğünü” “kendi başına karar vermesinin sorumluluk yüklenmesinin gerekli olduğunu” anlatır öte yandan“aklın ermez” “sen daha çocuksun” denilerek tüm davranışları kısıtlanır. Bu çelişkiler gence de yansımakta ve onda da çelişkiler oluşturmaktadır.Genç istediği zaman kendini “koca adam” olarak görmekte bütün sorunlarını çözecek güçte olduğunu sanmaktadır.İstemediği durumlarda “ben daha çocuğum” aklım ermez düşüncesinden hareketle sorumluluktan kaçmaktadır (10).
Kasatura’ya (1991) göre; iki insanın birbirini anlamasını engelleyen en önemli etkenlerden biri de savunucu iletişimdir.Bu süreç bireyin benlik bilincini koruma ihtiyacından çıkmıştır.Bireyin kendini savunma özelliği arttıkça iletişimdeki verimin düştüğünü savunma azaldıkça iletinin anlamına ve yapısına daha çok dikkat edildiği gözlenmiştir.
Birbirinden çekinen ve aralarında olumsuz bir değerlendirme bulunan bireylerin etkili iletişim kurabilmeleri için öncelikle güven ortamının oluşturulmasının gerekli olduğu ifade edilmiştir. Çevresindeki insanlarla başarılı iletişim kuran yetişkinlerin kişilik özelliği incelendiğinde kendilerine güven duyan duygusal ve düşünsel yönden olgunlaşmış kişiler olduğu gözlenmiştir. Bu kişilerin bebekliklerinden itibaren güven ve sevgi dolu bir ortamda yaşadıkları görülmüştür. Ayrıca başarılı bir iletişimde duygudaşlık saydamlık ve etkin dinleme özelliklerinin bulunması gerektiği söylenmektedir. Duygudaşlık (empati) karşısındaki insanın duygularını anlama yeteneği; Saydamlık bir insanın rol yapmaması içi ile dışının bir olması; etkin dinleme ise karşısındaki bireyin söylediklerini de çözerek onun dünyasına girilebildiğini ve anlaşıldığının karşıya iletilmesini anlatır(11).
Tuncer (1979) ana-baba tutumlarıyla aile yapılarının çocuğun kişilik özellikleri geliştirmelerine etkisini incelediği çalışmasında farklı kültürel ögelerin egemen olduğu farklı toplumlarda aile yapıları ve benimsenmiş eğitim yöntemlerindeki farklılıkların toplumdan topluma değişen özgün kişilik çizgilerinin ortaya çıktığını açıklamaktadır.
Ülkemizin de içinde bulunduğu Doğulu ülkelerde girişken olmayan geleneklere bağlı kararsız ve aile bağları güçlü sınırlı davranışları etkin olan bireyler yetişirken; Amerika ve Batılı ülkelerde özgürlüğüne düşkün para ve başarıya önem veren gelenek ve soyluluğa bağlı olmayan davranışlarını belli kurallara göre düzenlemeyen aile bağları zayıf bireylerin toplumda genellikle çoğunlukta olduğu belirtilmektedir (12).
Geleneksel Türk eğitiminde; ailede çocuğun korunduğunu gözetildiğini girişkenlik ve merakın desteklenmediğini çocuğun içinden geçenleri açıkça söylemesinin engellendiği vurgulanarak; okul ortamında çocuğun sıkı bir denetime sokulduğu öğretmenin otoritesini benimseyen kurallara uyan çocukların ödüllendirildiği çok sayıdaki araştırmaların ortak bulgularıdır(13). Tuncer ülkemizdeki çocuk yetiştirme yöntemindeki önemli sorunun bireyler arası ilişkileri bozmadan aile bağlarını gevşetmeden; bağımsız kararlı ve girişken bireyler yetiştirmek olduğunu belirtmektedir.