İktisat ve İşletme

Cady · 01-18-2012, 00:08

A RESEARCH UPON STATISTICS EDUCATION IN MANAGEMENT AND ECONOMICS DEPARTMENTS OF UNIVERSITIES: EXAMPLE OF TURKEY UNIVERSITIES

ÜNİVERSİTELERİN İŞLETME VE İKTİSAT BÖLÜMLERİNDE İSTATİSTİK EĞİTİMİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA : TÜRKİYE ÜNİVERSİTELERİ ÖRNEĞİ
• Yrd.Doç.Dr. Esen GÜRBÜZ
• Arş.Gör. Okyay UÇAN

1-GİRİŞ
İstatistik eğitimi sonucunda yaygınlaşan ve öğrenilen istatistik; belirlenen geçerlilik ve güvenilirlik sınırları içerisinde, sınırlı bir örnek büyüklüğünden genel sonuçlar verebilmesi nedeniyle önemli olmaktadır. Elde edilen verilerin ne ölçüde geneli yansıtabileceği, iyi bir istatistiksel analizin sonucu olabilir. Verilerin amaca uygun olarak yorumlanıp, analiz edilebilmesi için; istatistiğin yaygın olarak öğretilebilmesi ve istatistik eğitimi alınması gereklidir. İstatistik yaşamın her alanında kullanılabilen önemli bir bilimdir. İstatistiğin yaygın olarak öğretildiği kurumlar ise üniversiteler olmaktadır.
İstatistik bir bilim dalı olarak diğer bilim dalları ile de ilişkilidir. Sadece sosyal bilimlerde değil; tıp, mühendislik, biyoloji gibi bir çok alanda da oldukça sık olarak kullanılmaktadır. İstatistiksel yöntemlerin uygulama alanı geniş olmasına rağmen, sosyal bilimlerde daha sık olarak kullanıldığı bilinmektedir (ÇAKIR, 2000: 6-9).
Üniversitelerin işletme programlarının hepsinde istatistik dersi vardır ve bu programların büyük çoğunluğunda da zorunlu derstir. İstatistik kavramlarının ve uygulama olanaklarının anlaşılması, günümüz yöneticisi için yaşamsal önem taşır. Sayısal bilgilerin derlenmesinin ve belirsiz bir ortamda karar verme aracı olarak akla uygun bir biçimde yorumlanmasının zorunlu olduğu iş yaşamında, istatistiksel yöntemler çok yaygın kullanılır (NEWBOLD, 2000; xiii). Özellikle işletmelerin ürettikleri ürünlerin özelliklerinin kontrol edilebilmesinde, örnek belirlenen ürünlerden yararlanılması ve genel sonuca ulaşılabilmesi için, istatistik gereklidir. İstatistik bilimi sayesinde kamuoyu araştırmaları gerçekleştirilebilir. Mikro ve makro düzeyde teorik pek çok konunun uygulanabilmesi, -talep ile faizdeki dalgalanmalar arasındaki ilgi veya işsizlikteki dalgalanmalar gibi- istatistik ile araştırılabilir.
Günümüzde insanların yaşam standardının yükseltilebilmesinin ve memnun edilebilmesinin anahtar noktası pazarlama araştırmalarıdır. Pazarlama araştırmaları ile istatistik uygulamaları bir arada ele alındığında, tüketicilerden bilgilerin toplanması, analiz edilmesi ve yorumlanmasının geçerliliği ve güvenilirliliği yükselebilecektir. İstatistik ile gerçek sonuçlara ulaşılabilmesi, istatistiğin iyi öğrenilebilmesi ve kullanılabilmesine bağlıdır.
Bu çalışmada istatistik eğitiminin önemi ve Türkiye Üniversiteleri işletme ve iktisat bölümlerinde, istatistik derslerini yürüten öğretim üyelerinin -istatistik eğitiminin bu bölümlerde kaç dönemde okutulması gerekliliği, ders öğretme yöntemleri ve istatistik ders içeriklerinin belirlenebilmesi amacına yönelik- görüşleri açıklanmaktadır.
2-İŞLETME VE İKTİSAT BÖLÜMLERİNDE İSTATİSTİK EĞİTİMİNİN ÖNEMİ
İşletme Bölümü öğretim üyeleri sürekli olarak değişen çalışma çevresine öğrencilerini hazırlayabilmek göreviyle karşı karşıya gelmişlerdir. İşletmeler ve eğitim kurumları karşılıklı olarak, -eğitim kalitesini geliştirme amaçlı- daha fazla işbirliğinde bulunmalıdırlar. Öğretim üyeleri ve iş dünyası işletme bölümlerinde şu anda okutulan istatistik derslerinde ne öğretildiğini değerlendirebilirler.
Son yıllarda araştırmacılar, üniversitelerde de tüketici memnuniyetini sağlayabilme amaçlı, genel teorik pazarlama ilkelerinin uygulanabilirliği ve diğer değişmelerin bir sonucu olarak, üniversitelere önerilerde bulunmuşlardır (PALIHAWADANA/ HOLMES, 1999: 41):
*Üniversitelerin yönetiminde, bütünleşmiş pazarlama çabalarını yoğunlaştırmak.
*Eğitimsel hizmetlerin tüketicileri olarak, öğrencileri görmek.
*Öğrencilerin eğitim gereksinmelerini öğrenmek.
*Öğrenci hoşnutluğu veya hoşnutsuzluğunu ölçmek.
*Öğrencilerin son değerlendirme süreçlerini belirlemek.
İstatistik eğitimi; genel olarak bilgi, yeteneklerin geliştirilmesi ve öğrencilerin ders konusuna ilişkin değer yaratabilmeleri üzerine odaklanmıştır. Amarican Statistician‘da yayınlanan makaleler (Bisgaard 1991; Hogg 1991; Khamis 1991; Kopas and McAllister 1992; Watts 1991) istatistik eğitiminde ciddi rahatsızlıklar olduğunu ve değişim yapılması gerektiğini vurgulamaktadırlar. Çünkü genelde insanlar istatistiksel düşünceyi anlamazlar ve kullanım alanlarını değerlendiremezler. İnsanlar anlamadıklarını değerlendiremezler. Anlamayı ve değer yaratmayı geliştirmek için, insanların nasıl öğrenebileceği önemli olmaktadır (SNEE, 1993: 150). Üniversitelerde de istatistik eğitiminin nasıl daha iyi öğretilebileceği konusuna teknik, araç ve diğer öğretim teknolojileri için gereken finansman desteği geliştirilebilmelidir.
Bilgisayar paket programlarının gelişmiş olması, istatistik eğitimini büyük ölçüde kolaylaştırmıştır. Ancak paket programlarda yer alan istatistiğin ne olduğu, ne işe yaradığı ve ne amaçla kullanıldığının öğretilebilmesi gereklidir.
Çalışmalar işletme mezunlarında temel bilgisayar kavramlarını keşfetme ve paket programların kullanılmasının geliştiğini ve yükseldiğini belirtmektedir. Jiang (1994) iş pazarındaki rekabet, yüksek öğretim kurumları ve işverenlerin yükselen ilgisinin bir sonucu olarak, mezun öğrenciler için bilgisayar kullanımının gerekliliğini vurgulamıştır. Sadece bilgisayarı etkili olarak kullanabilmek yeterli değildir, önemli olan aynı zamanda bilgisayarda verilen çıktıları yorumlayıp, analiz edebilmektir (TABATABANI/GAMBLE, 1997: 49).
The Amarican Assembly of Collegiate Schools of Business’e göre; (AACSB 1990-1991:32-33) “öğretim ve araştırma için kullanılan bilgisayar donanım, yazılım ve yardımcı kaynakları; -pedagojik gelişme amacıyla- işletme ünitelerinin amaçları ile tutarlı, çevresel etkenleri desteklemeli, ulaşılabilir ve bilgisayar tabanlı olmalıdır” (TABATABAI/ GAMBLE, 1997: 49).
Amerika İstatistik Derneği (ASA) iyi bir istatistik eğitimini sağlayabilme amaçlı; üniversitelerin çabalarını destekleyebilir, istatistik eğitimi konusunda gazete ve dergilerden yararlanabilir, öğrencilerin öğrenmesini destekleyici nitelikte ilgilendikleri atölye ve toplantılara katılmaya öğrencileri teşvik edebilir, ders programını öğretme ve programdaki değişiklikler için seminerler düzenleyebilir. (HOGG, 1991: 343)

İstatistik eğitiminde anahtar genel ilkeler, teknik ayrıntıdan daha fazla önemlidir. Bazı öğrenciler, spesifik tanımları tekrarlamaksızın, genel ilkeleri değerlendirebilirler (COX, 1998: 212). Öğretim üyelerinin bazıları, sınıflarında istatistiğin sonuç çıkarma olduğunu anlatırlar. İstatistik derslerinde öğrenciye, istatistik felsefesi ve istatistiğin konusu öğretilmelidir. Fakat konunun teknik yönlerinde yeterliliğe ulaşılamamıştır.. Öğrenciler istatistiğin konusunu ve farklı istatistiklerin günlük yaşamlarını nasıl etkilediğinin farkına varmalıdırlar (FEDERER, 1978: 117-119).
Endüstriyel bir istatistikçi için pasif bir danışmanlıktan aktif bir liderliğe yönelme ihtiyacı vardır. Bu durumda, istatistikçinin çok derin istatistik bilgisi yerine, kendi konusu ile ilgili, ya da ilgilendiği bilim dalı ile ilgili ( mühendislik, fizik, ya da biyoloji gibi) derin bilgisinin olması gerekmektedir. İstatistikçi, data analizlerine daha da yoğunlaşmalı ve görsel analizlere de gereken önemi vermelidir. İletişim yeteneği fazla olmalı, karar gerektiren konuya daha fazla odaklanabilmeli, model kurma ve kontrol sistemlerine, disiplinler arası çalışmalara ve problem formüllerine daha fazla önem verir olmalıdır. Bütün bunlara ilaveten, endüstriyel istatistikçi spesifik problem çözme metodolojisinden ziyade, organizasyon sistem ve süreçlerine daha fazla ilgi göstermelidir. Bilgisayar sistemlerinin iş sistemleri ile entegrasyonu sağlanmalı, veri tabanlarından en uygun şekilde faydalanılmalıdır (MCDONALD, 1999: 206).
Üniversite, sanayi ve kamuda çalışacak insanların istatistik düşünceyi kullanmaları önemlidir. İstatistik eğitimi; öğrencileri gerçek dünya sorunları ve problemlerine ilişkin istatistik düşünce ve yöntemleri kullanma deneyimini sağlayabilecek içerik ve sunumda geliştirilmelidir. Öğrencilere kazandırılabilecek bu anlayış onların daha fazla istek ve disiplin kazanma davranışı göstermelerini sağlayabilecektir. Deneyim sağlayan ve diğer doğru mantık öğrenme yöntemleri, öğrencilerin istatistiğin harika dünyasını keşfetmelerine yardım edebilir. Öğrenme deneyiminin sonucu olarak ilgilendikleri alanlarında gerçek sorunları çözme yeteneğine sahip olan öğrenciler; istatistik düşünce ve metodolojisinin önemini anlayacaklardır (SNEE, 1993: 153).
Amerika Birleşik Devletlerinde yüksek eğitimde 500 kurumun İşletme istatistik 1 ve 2 derslerinin incelendiği bir araştırma sonucuna göre, ders içeriği ve bilgisayar paket programlarında en yaygın konular; istatistik 1 derslerinde veri analizleri, olasılık, örnekleme, tahminler, ortalamalar ve hipotez testleri, en popüler yazılım programı Minitab olarak belirlenmiştir. İşletme bölümlerinin istatistik 2 derslerinde regresyon analizi, hipotez testleri, zaman serileri ve tahminler en önemli ders içerikleridir. Minitab, SAS ve Execustat önde gelen bilgisayar paket programları ve ASP de en çok kullanılan dildir. Bu araştırma sonucunda , İktisadi ve İdari Bilimler programlarında işletme istatistiği 1 ve 2 nin her ikisinin de öğrenciler için gerekli olduğu anlaşılmıştır (TABATABAI/GAMBLE, 1997: 48).
Etkili iletişim, bilimsel yazma, istatistik uygulamasının asıl unsurudur. İstatistikçiler ve istatistikçi olmayıp istatistiğin diğer kullanıcıları tanımlayarak, açıklayarak, sınıflayarak, yorumlayarak, ikna ederek ve tanıtarak yazarlar. Profesyonel ilerleme, sık sık başarılı yazmaya bağlanır. Bu nedenle daha fazla açık olarak ve ikna edici yazma gereklidir. Profesyonel alanda bilimsel yazma; fonlar, makaleler, teknik raporlar, serbest meslek için materyalleri kapsar. Yazma sonucunda; iletişim, yorum, bütünleşme, problem çözme kazanılabilir (SAMSA/ ODDONE, 1994: 117).
Değişkenlerin anlaşılmasının önemini bir kez değerlendiren öğrenciler, istatistiksel düşünceyi her gün yaşamlarında kullanabildiklerini kabul edeceklerdir. Olayların pek çoğu değişkenlerin anlaşılmasıyla açıklanabilir. Hepimizin bildiği gibi güçlü matematik geçmişi, profesyonel istatistikçilerin gelişmesinde önemlidir. Ancak başlangıçta matematiğin bir dalı olarak sunulmamalıdır. İyi istatistikçiler matematik dikkati veya saflığıyla eşit tutulmamışlardır, fakat dikkatli düşünceyle birleşmişlerdir. Öğrenciler istatistiğin bilimsel yöntemlerle birleşmesinin bir sonucu olarak, nasıl kullanıldığını da değerlendirmelidirler. Doğa ve sorularla elde ettiğimiz cevaplar, bu sorular ışığında toplanan veriler; analiz edilir, önceki düşüncenin sonuçlarıyla karşılaştırılır, yeni sorular eklenir...v.b. Akademisyenler; ürünler ve hizmetlerin kalitesini ve verimliliğini geliştirmede, işletmelerdeki kişilere, endüstriye veya devlete uygulamaya dayalı öneriler sağlayabilir ve onlara yardım edebilirler (HOGG, 1991: 343).
Araştırma ve geliştirmenin önem kazandığı günümüzde çoğunlukla bir tahminde bulunabilmek kararıyla karşı karşıya kalırız. Sınırlı bilgilerle doğru karar verebilmek, tahminde bulunabilmek ve bir yoruma gidebilmek istatistik bilgimizin ne kadar iyi olduğuna da bağlanılabilir. İşletme ve iktisat bölümlerinde önemli konularla ilgili karar alma ve uygulama, yorumda bulunabilme, geleceğe ilişkin tahminde bulunabilme yeteneğinin kazandırılmasında; istatistik eğitimi önemli bir destekleyici olarak görülebilir.
3- İŞLETME VE İKTİSAT BÖLÜMLERİNDE İSTATİSTİK DERSLERİNİN VERİLME DÜZEYİNE İLİŞKİN BİR ARAŞTIRMA
Geleceğe ilişkin planlar ve programların gerçekleştirilebilmesinde alınabilecek makro ve mikro kararlarda, istatistiksel verilerin kullanılması karar almayı kolaylaştırabilecektir. Ancak bunun için istatistiğin doğru kullanılabilmesi gereklidir. İstatistik bilimi her alanı etkilemekle birlikte, işletme ve iktisat konuları makro ekonomiyi ve toplumu etkilediği için, tek bir bireyi etkileyebilecek kararlara göre, daha önemli olabilmektedir. Bu nedenle işletme ve iktisat ile ilgili geleceğe yönelik karar alınıp, uygulanabilmesinde istatistik biliminden yararlanabilecek uzmanlara başvurulması kararların etkinliğini yükseltebilecektir.
Buna karşın istatistik biliminin işletme ve iktisat bölümleri için olan öneminin ne düzeyde fark edilebildiği konusu ise tartışılabilir. Bu çalışma; istatistik derslerinin işletme ve iktisat bölümlerinde verilmesiyle ilgili temel soruları, bu bölümlerde istatistik derslerini yürüten, öğretim üyelerinin görüşlerine göre değerlendirmektedir.
Araştırmanın Amacı :
Bu araştırmada; istatistik derslerinin işletme ve iktisat bölümlerinde verilme düzeyi ve nasıl verilmesi gerektiği ile ilgili oluşabilecek farklı görüşleri, -bu bölümlerde istatistik derslerini yürüten öğretim üyelerinin görüşlerine başvurarak-, değerlendirilebilmek ve ortak bir veri tabanı oluşturabilmek amaçlanmıştır.
Örnekleme:
Araştırmanın ana kütlesini Türkiye Üniversiteleri’nde yer alan İktisadi ve İdari Bilimler Fakülteleri oluşturmaktadır. 53 Devlet Üniversitesi içerisinde, 4 tane Üniversite de Fakülte Birimi olarak İşletme ve İktisat bölümlerinin bulunmadığı, bazı Üniversitelerde ise birden fazla bulunduğu belirlenmiştir. İktisadi ve İdari Bilimler Programlarında istatistik derslerini yürüten öğretim üyelerinin tamamına, tamsayım yöntemine göre anket gönderilmiştir.
Cevaplanıp, geri dönen anket sayısı ise 33 tane olmuştur. Geri dönüşüm oranının %45.2 olması, benzer çalışmalara göre iyi bir sonuç olarak görülebilir. Bu durum istatistik ders hocalarının, bu konuya duyarlılığını da temsil edebilir. Yabancı literatürde, posta ile gerçekleştirilen anket yönteminde, %30’un üzerinde cevaplama oranının çok az olduğu belirtilmektedir. Sıklıkla görülen geri dönüşüm oranı, %5 ile %10 arasında değişmektedir (REMINGTON vd., 2000: 190).

Araştırmanın Yöntemi:
Araştırma ile ilgili literatür çalışmasında, genellikle istatistik konusunu işletme ve iktisat bölümlerinde değerlendiren çalışmalar araştırılmıştır. Konunun uygulaması için geliştirilen anket formu, Yükseköğretim Kurulu - Ana Sayfa. adresinden İşletme ve İktisat bölümleri bulunan 49 Devlet ve 24 tanesi vakıf olmak üzere toplam 73 Fakülte‘ye - aynı dönemde istatistik derslerini yürüten öğretim üyelerine iletilmek üzere- posta ve e-mail adresi ile gönderilmiştir.
Önce, 73 Üniversitenin e-mail adresinden, fakültelerin işletme ve iktisat bölümlerinde istatistik derslerini yürüten öğretim üyelerinin isimleri ve e-mail adresleri istenilmiştir. Sınırlı sayıda cevap geldiği için, posta yöntemi ile anketin gönderilmesinde, Üniversitelerin web sayfalarından belirlenen Fakülte adreslerine, posta yöntemi ile istatistik derslerini yürüten öğretim üyelerine verilmek üzere anket formu gönderilmiştir.
Anket formu üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde anketi cevaplayan öğretim üyesinin unvanı, çalıştığı anabilim dalı ve yaşı gibi özelliklerini içeren sorular yer almaktadır. İkinci bölümde istatistik derslerinin işletme ve iktisat bölümlerinde kaç dönem okutulması gerektiği, dersin amacının ve öğretme tekniklerinin nasıl olduğu ve nasıl olması gerektiğini araştırabilecek sorular yer almaktadır. Üçüncü bölümde ise bir istatistik dersinde öğretilmesi gereken genel ders içeriklerinin öğretilme düzeyinin araştırılabilmesi için, 5’li likert ölçeği tekniğinden yararlanılmıştır.
Araştırmanın Hipotezleri
H1:İşletme ve iktisat bölümlerinde, istatistik eğitiminin kaç dönem okutulması gerektiğine ilişkin, öğretim üyelerinin görüşlerinin dağılımları arasında farklılık vardır.
H2:İşletme ve iktisat bölümlerinde, istatistik eğitiminin amacını değerlendiren, öğretim üyelerinin görüşleri arasında farklılık vardır.
Araştırmanın Sınırlılıkları
Konunun amacı gereği, ankete katılan öğretim üyeleri sadece işletme ve iktisat bölümlerinde istatistik dersi eğitimi veren öğretim üyeleri olarak belirlendiği için, araştırmanın ana kütlesi ve ankete katılma sayısı sınırlı olmuştur.
Araştırma Verilerinin Analizi ve Yorumu:
Tablo 1, anketin gerçekleştirildiği 2002-2003 Bahar yarıyılında , Türkiye Üniversiteleri, dört yıllık işletme ve iktisat programlarında istatistik derslerini yürüten ve ankete katılan öğretim üyelerinin demografik özelliklerini göstermektedir.
Tablo 1-Ankete Katılan Öğretim Üyelerinin Demografik Özellikleri
Demografik Özellikler Dağılımlar
Frekans Yüzde
Cinsiyet Kadın 13 39.4
Erkek 20 60.6
Yaş 20-30 2 6.1
31-40 14 42.4
41-50 7 21.2
51-60 10 30.3
Unvan

Prof.Dr. 9 27.3
Doç.Dr. 6 18.2
Yrd.Doç.Dr. 15 45.5
Dr.Arş.Gör. 1 3.0
Öğr. Gör. 2 6.1
Çalıştığı Anabilim Dalı İşletme 14 42.3
İktisat 6 18.4
İstatistik 7 21
Ekonometri 3 9.3
Matematik 3 9.3
Ankete katılan öğretim üyelerinin, %39.4’ü kadın, %60.6’sı erkeklerden oluşmaktadır. Bu sonuç; İstatistik dersleri eğitimi veren erkek öğretim üyelerinin ankete duyarlılığının fazla olduğu veya istatistik çalışma alanında erkek öğretim üyelerinin sayısının daha fazla olduğu şeklinde de yorumlanabilir. Ankete katılan öğretim üyelerinin %42.4 gibi büyük bir çoğunluğunu, 31-40 yaş aralığı ve %30.3’ünü 51-60 yaş aralığı grubu oluşturmaktadır. Unvanların ise %45.5’i Yrd.Doç.Dr., %27.3’ü ise Prof.Dr. düzeyindedir. Anketimize gösterilen ilgide 51-60 yaş grubu ve Prof.Dr. unvanlı öğretim üyelerinin oranının ikinci büyüklükte olması, kıdemli öğretim üyelerimizin çalışmamıza gösterdiği ilgiyi ve kıdemli öğretim üyelerinin anket çalışmalarını desteklemelerinin göstergesi olabilir. İktisat ve işletme bölümlerinde istatistik derslerini yürüten öğretim üyelerinin, %42.3 gibi büyük bir çoğunluğu işletme anabilim dalında, %21’i ise İstatistik anabilim dalında çalıştıklarını açıklamışlardır. Bu sonuç, Türkiye’de istatistik eğitimi veren Yüksek Öğretim Kurumu sayısının az olmasının da bir sonucu olarak görülebilir.
Tablo 2 anket uygulamasına katılan öğretim üyelerinin görüşlerini; istatistik derslerinin işletme ve iktisat bölümlerinde kaç dönem yer alması gerektiği, dersin amacı, ders öğretme yöntem ve araçlarının nasıl olması gerektiği konularında göstermektedir.
Tablo 2 Ankete Katılan Öğretim Üyelerinin İşletme ve İktisat Bölümlerinde İstatistik Eğitimi Özelliklerine İlişkin Yanıtları
İstatistik Eğitimi Özellikleri Dağılımlar
Frekans Yüzde Ortalama Standart Sapma
İstatistik Eğitimi Kesinlikle Okutulmalıdır 33 100 1.00 .00
Okutulmalıdır
Ne Okutulmalı Nede Okutulmamalıdır

Okutulmamalıdır
Hiç Okutulmamalıdır
İstatistik Eğitimi Dönemi Sayısı Bir Dönem 2.79
.89

İki Dönem 17 51.5
Üç Dönem 6 18.2
Dört Dönem 10 30.3
Beş ve +
İstatistik Eğitimi Amacı İstatistik Teorisi 1.Derecede Önemli 14 42.4 2.04 1.37
2.Derecede Önemli 1 3.0
3.Derecede Önemli 7 21.2
4.Derecede Önemli 2 6.1
SıralamayaDahil Edilmeyen 9 27.2
İstatistiğin ne olduğu 1.derecede önemli 6 18.2 2.04
0.72
2.derecede önemli 13 39.4
3.derecede önemli 7 21.2
Sıralamaya dahil edilmeyen 7 21.2
İstatistik Formülleri 2.derecede önemli 2 6.1 3.85 0.81
3.derecede önemli 2 6.1
4.derecede önemli 13 39.4
5.derecede önemli 3 9.1
Sıralamaya dahil edilmeyen 13 39.4
İstatistik Kullanımı 1.derecede önemli 13 39.4 2.09 1.07
2.derecede önemli 8 24.2
3.derecede önemli 8 24.2
4.derecede önemli 4 12.1

Ankete katılan öğretim üyeleri; İşletme ve iktisat bölümlerinde istatistik eğitiminin kesinlikle okutulması gerektiğine inanmaktadırlar. Standart sapmanın .00 olması ankete katılan öğretim üyelerinin tamamının aynı düşüncede olduğunu göstermektedir. İstatistik eğitimi konusunda en çok tartışılan konulardan bir tanesi de, işletme ve iktisat bölümlerinin ders programlarında kaç dönem yer alması gerektiği konusundadır. Ankete katılan öğretim üyelerinin hiçbirisi, istatistik eğitiminin bir dönemde yeterli olabileceğine inanmamaktadırlar. Oysa Türkiye Üniversiteleri, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültelerinin işletme ve iktisat bölümlerinin sınırlı sayıda da olsa bazılarında, istatistik eğitimi tek dönem olarak, ders programlarında yer alabilmektedir. Ankete katılan öğretim üyelerinin %51.5 ‘u dönem sayısının iki olmasını yeterli görürken, %30.3’ü dört dönem, %18.2’si ise üç dönem olmasını öngörmektedirler. Ortalama 2.79 olması dönem sayısının üç olabileceğinin, ortalama sonucunu göstermektedir.
İstatistik eğitimi oldukça geniş kapsamlı ve kullanımı zor olan bir bilim dalıdır. Bu nedenle istatistik eğitiminin sınırlarının belirlenmesinin önemi, işletme ve iktisat bölümleri için daha fazladır. Çünkü istatistik eğitimi bu bölümlerde sınırlı dönemlerde okutulmaktadır. Bu nedenle istatistik eğitiminin amacının da iyi belirlenmesi gereklidir. Bu konuda görüşlerine başvurduğumuz öğretim üyeleri içerisinde, konuya ilgi gösterenlerin belirttikleri önem derecesi sıralaması, Tablo 2’de açıklanmaktadır. Sadece yüzde olarak en yüksek yüzdeyi gösteren kriterler içerisinde; İstatistik teorisinin öğretilebilmesini 1. derecede önemli görenler %42.4’tür. Standart sapmanın 1.37 olarak hesaplanması bu konuda görüş belirten örnek kitlenin görüşlerinde ki homojenliğin az olduğunu göstermektedir. İstatistiğin ne olduğunu öğretebilmeyi 2.derecede önemli görenlerin çoğunluğu %39.4 ve standart sapma 0.72’dir. İstatistik formüllerinin öğretilebilmesi çok önemli olarak belirtilmemiştir. %39.4’ü bu kriteri hiç önemli görmeyip, sıralamaya dahil etmez iken, yine %39.4 ise 4.derecede önemli olabileceğini, belirtmişlerdir. Standart sapmanın 0.81 olması görüşlerdeki farklılığın çok fazla olmadığını göstermektedir. İstatistiğin kullanımını öğretebilmenin birinci derecede önemli olduğunu belirtenlerin oranı, %39.4 ile çoğunluğu temsil etmektedir. Ancak, standart sapmanın 1.07 olması bu konuda homojenliğin az olduğunu göstermektedir.
Aşağıda açıklanan Tablo 3, istatistik eğitiminde hangi tekniklerin kullanıldığını ve kullanılmasının önerildiğini açıklamaktadır.

Tablo 3- İstatistik Eğitiminde Kullanılan ve Kullanılması Önerilen Araçlar

İstatistik Eğitiminde Kullanılan Araçlar Tahta 1.Derecede Kullananlar 30 90.9 1.00 .00
Sıralamada Belirtmeyenler 3 9.1
İstatistik Programlar 1.Derecede Kullananlar 2 6.1 1.90 .30
2.Derecede Kullananlar 19 57.6
Sıralamada Belirtmeyenler 12 63.6
Video 3.Derecede Kullananlar 6 18.2 3.50 .93
5.Derecede Kullananlar 2 6.1
Sıralamada Belirtmeyenler 25 75.8
Araştırma Ödevleri 2.Derecede Önemli 7 21.2 2.45 .69
3.Derecede Önemli 3 9.1
4.Derecede Önemli 1 3.0
Sıralamada Belirtmeyenler 22 66.7
Örnek Olay Çalışması 2.Derecede Önemli 2 6.1 3.18 .73
3.Derecede Önemli 11 33.3
4.Derecede Önemli 3 9.1
5.Derecede Önemli 1 3.0
Sıralamada Belirtmeyenler 16 48.5
İstatistik Eğitiminde Kullanılması Önerilen Araçlar Tahta 1.Derecede Önemli 15 45.5 2.57 1.72
2.Derecede Önemli 1 3.0
3.Derecede Önemli 2 6.1
4.Derecede Önemli 6 18.2
5.Derecede Önemli 9 27.3
İstatistik Programlar 1.Derecede Önemli 10 30.3 1.77 0.62
2.Derecede Önemli 18 54.5
3.Derecede Önemli 3 9.1
Sıralamada Belirtmeyenler 2 6.1
Video 1.Derecede Önemli 1 3.0 3.94 1.43
2.Derecede Önemli 4 12.1
4.Derecede Önemli 3 9.1
5.Derecede Önemli 10 30.3
Sıralamada Belirtmeyenler 15 45.5
Araştırma Ödevleri 1.Derecede Önemli 1 3.0 3.17 0.80
2.Derecede Önemli 4 12.1
3.Derecede Önemli 13 39.4
4.Derecede Önemli 11 33.3
Sıralamada Belirtmeyenler 4 12.1
Örnek Olay Çalışması 1.Derecede Önemli 8 24.2 2.59 1.10
2.Derecede Önemli 4 12.1
3.Derecede Önemli 13 39.4
4.Derecede Önemli 7 21.2
Sıralamada Belirtmeyenler 1 3.0

Öğretim üyesi dersin işlenmesinde eğitim araç- gereç yeterliliğine bağlı olarak, ders öğretme tekniğini belirleyebilir. Buna göre derste kullandığı araçlar ile, kullanmak istediği araçlar farklı olabilir. Tablo 3’de açıklanan istatistik dağılımların, en yüksek % rakamları sonuçlarına göre; istatistik eğitiminde tahtayı 1.derecede kullananlar %91 gibi büyük bir çoğunluğu oluşturmaktadır. Tahtanın kullanılmasını 1. derecede önerenler ise %45.5 olarak belirlenmiştir. İstatistik programları hiç kullanmayanlar %63.6 ile çoğunluğu oluşturmaktadır. 2.derecede önemli olarak kullanılmasını önerenler ise, %54.5 şeklinde dağılım göstermiştir. Dersin işlenmesinde video gibi görsel aletleri hiç kullanmadığı için sıralamada belirtmeyenlerin yüzdesi 75.8 iken, kullanılmasını önermeyenlerin yüzdesi 45.5 olarak belirlenmiştir. İstatistik dersinin işlenmesinde araştırma ödevleri tekniğini kullananların çoğunluğu olan yüzde 66.7’si bu tekniği hiç kullanmadığı için sıralamada belirtmemiştir. Bu tekniğin kullanılmasını önerenler ise %39.4 çoğunluk ve 3.17 ortalama ile 3.derecede önemli olarak kullanılması gerektiği yönünde ortalamayı temsil etmektedir. %48.5 istatistik derslerinde örnek olay çalışması kullanmadığını açıklayan çoğunluktur. %39.4 ise örnek olay çalışmasının, 2.59 ortalama ile 3.derecede önemli olarak istatistik dersi işleme tekniği olarak kullanılmasını önermektedirler.
İstatistik ders içeriğinin verilme düzeyi konusunda, ankete katılan öğretim üyelerinin görüşleri, belirlenen 22 başlıkta araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, öğretim üyelerinin görüşlerinin ortalaması ve standart sapması, Şekil 1’de gösterilmektedir. Şeklin yorumlanmasında ; 1: Ayrıntılı verilmeli
2: Verilmeli
3: Ne verilmeli ne de verilmemeli
4: Verilmemeli
5: Hiç verilmemeli şeklinde ifade edilmiştir.

Şekil 1- İstatistik Ders İçeriğinin Verilme Düzeyine İlişkin Öğretim Üyelerinin Görüşleri

1 2 3 4 5

İstatistiğin Tanımı ve Önemi

İstatistiğin Temel Kavramları

Verilerin Toplanması

Veri Toplama Çeşitleri ve Araçları

Verilerin Sınıflandırılması

Toplanan Verilerin İstatistik Seriler Şeklinde İfadesi

İstatistik Serilerin Grafik Çizimi

Ortalamalar

Değişim Katsayısı

Standart Sapma

Olasılık

Binom, Poisson, Normal Dağılım

Normal Eğri Altında Kalan Alan Hesabı

Örnekleme Teorisi

İstatistiksel Tahminler

Ölçme ve Ölçek Türleri

Geçerlilik ve Güvenilirlik

Hipotez Testleri

Parametrik ve Nonparametrik Testler

Regresyon Analizi

Korelasyon Analizi

İstatistiksel Paket Programlar

1.27 s.s = 0.45
*
1.30 s.s = 0.47
*
1.36 s.s =0.60
*
1.67 s.s=0.65
*
1.69 s.s =0.74
*
1.70 s.s = 0.68
*
1.45 s.s =0.51
*
1.24 s.s =0.44
*
1.36 s.s = 0.49
*

1.24 s.s = 0.44
*
1.48 s.s =0.72
*
1.45 s.s = 0.51
*

1.12 s.s =0.33
*
1.21 s.s =0.55
*
1.32 s.s =0.48
*

1.74 s.s =0.73
*
1.45 s.s=0.62
*
1.21 s.s =0.42
*
2.12 s.s =0.99
*
1.36 s.s =0.49
*
1.36 s.s =0.49
*
1.45 s.s =0.71
*

01-18-2012, 00:08	#1
Kullanıcı Adı Cady	İktisat ve İşletme A RESEARCH UPON STATISTICS EDUCATION IN MANAGEMENT AND ECONOMICS DEPARTMENTS OF UNIVERSITIES: EXAMPLE OF TURKEY UNIVERSITIES ÜNİVERSİTELERİN İŞLETME VE İKTİSAT BÖLÜMLERİNDE İSTATİSTİK EĞİTİMİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA : TÜRKİYE ÜNİVERSİTELERİ ÖRNEĞİ • Yrd.Doç.Dr. Esen GÜRBÜZ • Arş.Gör. Okyay UÇAN 1-GİRİŞ İstatistik eğitimi sonucunda yaygınlaşan ve öğrenilen istatistik; belirlenen geçerlilik ve güvenilirlik sınırları içerisinde, sınırlı bir örnek büyüklüğünden genel sonuçlar verebilmesi nedeniyle önemli olmaktadır. Elde edilen verilerin ne ölçüde geneli yansıtabileceği, iyi bir istatistiksel analizin sonucu olabilir. Verilerin amaca uygun olarak yorumlanıp, analiz edilebilmesi için; istatistiğin yaygın olarak öğretilebilmesi ve istatistik eğitimi alınması gereklidir. İstatistik yaşamın her alanında kullanılabilen önemli bir bilimdir. İstatistiğin yaygın olarak öğretildiği kurumlar ise üniversiteler olmaktadır. İstatistik bir bilim dalı olarak diğer bilim dalları ile de ilişkilidir. Sadece sosyal bilimlerde değil; tıp, mühendislik, biyoloji gibi bir çok alanda da oldukça sık olarak kullanılmaktadır. İstatistiksel yöntemlerin uygulama alanı geniş olmasına rağmen, sosyal bilimlerde daha sık olarak kullanıldığı bilinmektedir (ÇAKIR, 2000: 6-9). Üniversitelerin işletme programlarının hepsinde istatistik dersi vardır ve bu programların büyük çoğunluğunda da zorunlu derstir. İstatistik kavramlarının ve uygulama olanaklarının anlaşılması, günümüz yöneticisi için yaşamsal önem taşır. Sayısal bilgilerin derlenmesinin ve belirsiz bir ortamda karar verme aracı olarak akla uygun bir biçimde yorumlanmasının zorunlu olduğu iş yaşamında, istatistiksel yöntemler çok yaygın kullanılır (NEWBOLD, 2000; xiii). Özellikle işletmelerin ürettikleri ürünlerin özelliklerinin kontrol edilebilmesinde, örnek belirlenen ürünlerden yararlanılması ve genel sonuca ulaşılabilmesi için, istatistik gereklidir. İstatistik bilimi sayesinde kamuoyu araştırmaları gerçekleştirilebilir. Mikro ve makro düzeyde teorik pek çok konunun uygulanabilmesi, -talep ile faizdeki dalgalanmalar arasındaki ilgi veya işsizlikteki dalgalanmalar gibi- istatistik ile araştırılabilir. Günümüzde insanların yaşam standardının yükseltilebilmesinin ve memnun edilebilmesinin anahtar noktası pazarlama araştırmalarıdır. Pazarlama araştırmaları ile istatistik uygulamaları bir arada ele alındığında, tüketicilerden bilgilerin toplanması, analiz edilmesi ve yorumlanmasının geçerliliği ve güvenilirliliği yükselebilecektir. İstatistik ile gerçek sonuçlara ulaşılabilmesi, istatistiğin iyi öğrenilebilmesi ve kullanılabilmesine bağlıdır. Bu çalışmada istatistik eğitiminin önemi ve Türkiye Üniversiteleri işletme ve iktisat bölümlerinde, istatistik derslerini yürüten öğretim üyelerinin -istatistik eğitiminin bu bölümlerde kaç dönemde okutulması gerekliliği, ders öğretme yöntemleri ve istatistik ders içeriklerinin belirlenebilmesi amacına yönelik- görüşleri açıklanmaktadır. 2-İŞLETME VE İKTİSAT BÖLÜMLERİNDE İSTATİSTİK EĞİTİMİNİN ÖNEMİ İşletme Bölümü öğretim üyeleri sürekli olarak değişen çalışma çevresine öğrencilerini hazırlayabilmek göreviyle karşı karşıya gelmişlerdir. İşletmeler ve eğitim kurumları karşılıklı olarak, -eğitim kalitesini geliştirme amaçlı- daha fazla işbirliğinde bulunmalıdırlar. Öğretim üyeleri ve iş dünyası işletme bölümlerinde şu anda okutulan istatistik derslerinde ne öğretildiğini değerlendirebilirler. Son yıllarda araştırmacılar, üniversitelerde de tüketici memnuniyetini sağlayabilme amaçlı, genel teorik pazarlama ilkelerinin uygulanabilirliği ve diğer değişmelerin bir sonucu olarak, üniversitelere önerilerde bulunmuşlardır (PALIHAWADANA/ HOLMES, 1999: 41): Üniversitelerin yönetiminde, bütünleşmiş pazarlama çabalarını yoğunlaştırmak. Eğitimsel hizmetlerin tüketicileri olarak, öğrencileri görmek. Öğrencilerin eğitim gereksinmelerini öğrenmek. Öğrenci hoşnutluğu veya hoşnutsuzluğunu ölçmek. Öğrencilerin son değerlendirme süreçlerini belirlemek. İstatistik eğitimi; genel olarak bilgi, yeteneklerin geliştirilmesi ve öğrencilerin ders konusuna ilişkin değer yaratabilmeleri üzerine odaklanmıştır. Amarican Statistician‘da yayınlanan makaleler (Bisgaard 1991; Hogg 1991; Khamis 1991; Kopas and McAllister 1992; Watts 1991) istatistik eğitiminde ciddi rahatsızlıklar olduğunu ve değişim yapılması gerektiğini vurgulamaktadırlar. Çünkü genelde insanlar istatistiksel düşünceyi anlamazlar ve kullanım alanlarını değerlendiremezler. İnsanlar anlamadıklarını değerlendiremezler. Anlamayı ve değer yaratmayı geliştirmek için, insanların nasıl öğrenebileceği önemli olmaktadır (SNEE, 1993: 150). Üniversitelerde de istatistik eğitiminin nasıl daha iyi öğretilebileceği konusuna teknik, araç ve diğer öğretim teknolojileri için gereken finansman desteği geliştirilebilmelidir. Bilgisayar paket programlarının gelişmiş olması, istatistik eğitimini büyük ölçüde kolaylaştırmıştır. Ancak paket programlarda yer alan istatistiğin ne olduğu, ne işe yaradığı ve ne amaçla kullanıldığının öğretilebilmesi gereklidir. Çalışmalar işletme mezunlarında temel bilgisayar kavramlarını keşfetme ve paket programların kullanılmasının geliştiğini ve yükseldiğini belirtmektedir. Jiang (1994) iş pazarındaki rekabet, yüksek öğretim kurumları ve işverenlerin yükselen ilgisinin bir sonucu olarak, mezun öğrenciler için bilgisayar kullanımının gerekliliğini vurgulamıştır. Sadece bilgisayarı etkili olarak kullanabilmek yeterli değildir, önemli olan aynı zamanda bilgisayarda verilen çıktıları yorumlayıp, analiz edebilmektir (TABATABANI/GAMBLE, 1997: 49). The Amarican Assembly of Collegiate Schools of Business’e göre; (AACSB 1990-1991:32-33) “öğretim ve araştırma için kullanılan bilgisayar donanım, yazılım ve yardımcı kaynakları; -pedagojik gelişme amacıyla- işletme ünitelerinin amaçları ile tutarlı, çevresel etkenleri desteklemeli, ulaşılabilir ve bilgisayar tabanlı olmalıdır” (TABATABAI/ GAMBLE, 1997: 49). Amerika İstatistik Derneği (ASA) iyi bir istatistik eğitimini sağlayabilme amaçlı; üniversitelerin çabalarını destekleyebilir, istatistik eğitimi konusunda gazete ve dergilerden yararlanabilir, öğrencilerin öğrenmesini destekleyici nitelikte ilgilendikleri atölye ve toplantılara katılmaya öğrencileri teşvik edebilir, ders programını öğretme ve programdaki değişiklikler için seminerler düzenleyebilir. (HOGG, 1991: 343) İstatistik eğitiminde anahtar genel ilkeler, teknik ayrıntıdan daha fazla önemlidir. Bazı öğrenciler, spesifik tanımları tekrarlamaksızın, genel ilkeleri değerlendirebilirler (COX, 1998: 212). Öğretim üyelerinin bazıları, sınıflarında istatistiğin sonuç çıkarma olduğunu anlatırlar. İstatistik derslerinde öğrenciye, istatistik felsefesi ve istatistiğin konusu öğretilmelidir. Fakat konunun teknik yönlerinde yeterliliğe ulaşılamamıştır.. Öğrenciler istatistiğin konusunu ve farklı istatistiklerin günlük yaşamlarını nasıl etkilediğinin farkına varmalıdırlar (FEDERER, 1978: 117-119). Endüstriyel bir istatistikçi için pasif bir danışmanlıktan aktif bir liderliğe yönelme ihtiyacı vardır. Bu durumda, istatistikçinin çok derin istatistik bilgisi yerine, kendi konusu ile ilgili, ya da ilgilendiği bilim dalı ile ilgili ( mühendislik, fizik, ya da biyoloji gibi) derin bilgisinin olması gerekmektedir. İstatistikçi, data analizlerine daha da yoğunlaşmalı ve görsel analizlere de gereken önemi vermelidir. İletişim yeteneği fazla olmalı, karar gerektiren konuya daha fazla odaklanabilmeli, model kurma ve kontrol sistemlerine, disiplinler arası çalışmalara ve problem formüllerine daha fazla önem verir olmalıdır. Bütün bunlara ilaveten, endüstriyel istatistikçi spesifik problem çözme metodolojisinden ziyade, organizasyon sistem ve süreçlerine daha fazla ilgi göstermelidir. Bilgisayar sistemlerinin iş sistemleri ile entegrasyonu sağlanmalı, veri tabanlarından en uygun şekilde faydalanılmalıdır (MCDONALD, 1999: 206). Üniversite, sanayi ve kamuda çalışacak insanların istatistik düşünceyi kullanmaları önemlidir. İstatistik eğitimi; öğrencileri gerçek dünya sorunları ve problemlerine ilişkin istatistik düşünce ve yöntemleri kullanma deneyimini sağlayabilecek içerik ve sunumda geliştirilmelidir. Öğrencilere kazandırılabilecek bu anlayış onların daha fazla istek ve disiplin kazanma davranışı göstermelerini sağlayabilecektir. Deneyim sağlayan ve diğer doğru mantık öğrenme yöntemleri, öğrencilerin istatistiğin harika dünyasını keşfetmelerine yardım edebilir. Öğrenme deneyiminin sonucu olarak ilgilendikleri alanlarında gerçek sorunları çözme yeteneğine sahip olan öğrenciler; istatistik düşünce ve metodolojisinin önemini anlayacaklardır (SNEE, 1993: 153). Amerika Birleşik Devletlerinde yüksek eğitimde 500 kurumun İşletme istatistik 1 ve 2 derslerinin incelendiği bir araştırma sonucuna göre, ders içeriği ve bilgisayar paket programlarında en yaygın konular; istatistik 1 derslerinde veri analizleri, olasılık, örnekleme, tahminler, ortalamalar ve hipotez testleri, en popüler yazılım programı Minitab olarak belirlenmiştir. İşletme bölümlerinin istatistik 2 derslerinde regresyon analizi, hipotez testleri, zaman serileri ve tahminler en önemli ders içerikleridir. Minitab, SAS ve Execustat önde gelen bilgisayar paket programları ve ASP de en çok kullanılan dildir. Bu araştırma sonucunda , İktisadi ve İdari Bilimler programlarında işletme istatistiği 1 ve 2 nin her ikisinin de öğrenciler için gerekli olduğu anlaşılmıştır (TABATABAI/GAMBLE, 1997: 48). Etkili iletişim, bilimsel yazma, istatistik uygulamasının asıl unsurudur. İstatistikçiler ve istatistikçi olmayıp istatistiğin diğer kullanıcıları tanımlayarak, açıklayarak, sınıflayarak, yorumlayarak, ikna ederek ve tanıtarak yazarlar. Profesyonel ilerleme, sık sık başarılı yazmaya bağlanır. Bu nedenle daha fazla açık olarak ve ikna edici yazma gereklidir. Profesyonel alanda bilimsel yazma; fonlar, makaleler, teknik raporlar, serbest meslek için materyalleri kapsar. Yazma sonucunda; iletişim, yorum, bütünleşme, problem çözme kazanılabilir (SAMSA/ ODDONE, 1994: 117). Değişkenlerin anlaşılmasının önemini bir kez değerlendiren öğrenciler, istatistiksel düşünceyi her gün yaşamlarında kullanabildiklerini kabul edeceklerdir. Olayların pek çoğu değişkenlerin anlaşılmasıyla açıklanabilir. Hepimizin bildiği gibi güçlü matematik geçmişi, profesyonel istatistikçilerin gelişmesinde önemlidir. Ancak başlangıçta matematiğin bir dalı olarak sunulmamalıdır. İyi istatistikçiler matematik dikkati veya saflığıyla eşit tutulmamışlardır, fakat dikkatli düşünceyle birleşmişlerdir. Öğrenciler istatistiğin bilimsel yöntemlerle birleşmesinin bir sonucu olarak, nasıl kullanıldığını da değerlendirmelidirler. Doğa ve sorularla elde ettiğimiz cevaplar, bu sorular ışığında toplanan veriler; analiz edilir, önceki düşüncenin sonuçlarıyla karşılaştırılır, yeni sorular eklenir...v.b. Akademisyenler; ürünler ve hizmetlerin kalitesini ve verimliliğini geliştirmede, işletmelerdeki kişilere, endüstriye veya devlete uygulamaya dayalı öneriler sağlayabilir ve onlara yardım edebilirler (HOGG, 1991: 343). Araştırma ve geliştirmenin önem kazandığı günümüzde çoğunlukla bir tahminde bulunabilmek kararıyla karşı karşıya kalırız. Sınırlı bilgilerle doğru karar verebilmek, tahminde bulunabilmek ve bir yoruma gidebilmek istatistik bilgimizin ne kadar iyi olduğuna da bağlanılabilir. İşletme ve iktisat bölümlerinde önemli konularla ilgili karar alma ve uygulama, yorumda bulunabilme, geleceğe ilişkin tahminde bulunabilme yeteneğinin kazandırılmasında; istatistik eğitimi önemli bir destekleyici olarak görülebilir. 3- İŞLETME VE İKTİSAT BÖLÜMLERİNDE İSTATİSTİK DERSLERİNİN VERİLME DÜZEYİNE İLİŞKİN BİR ARAŞTIRMA Geleceğe ilişkin planlar ve programların gerçekleştirilebilmesinde alınabilecek makro ve mikro kararlarda, istatistiksel verilerin kullanılması karar almayı kolaylaştırabilecektir. Ancak bunun için istatistiğin doğru kullanılabilmesi gereklidir. İstatistik bilimi her alanı etkilemekle birlikte, işletme ve iktisat konuları makro ekonomiyi ve toplumu etkilediği için, tek bir bireyi etkileyebilecek kararlara göre, daha önemli olabilmektedir. Bu nedenle işletme ve iktisat ile ilgili geleceğe yönelik karar alınıp, uygulanabilmesinde istatistik biliminden yararlanabilecek uzmanlara başvurulması kararların etkinliğini yükseltebilecektir. Buna karşın istatistik biliminin işletme ve iktisat bölümleri için olan öneminin ne düzeyde fark edilebildiği konusu ise tartışılabilir. Bu çalışma; istatistik derslerinin işletme ve iktisat bölümlerinde verilmesiyle ilgili temel soruları, bu bölümlerde istatistik derslerini yürüten, öğretim üyelerinin görüşlerine göre değerlendirmektedir. Araştırmanın Amacı : Bu araştırmada; istatistik derslerinin işletme ve iktisat bölümlerinde verilme düzeyi ve nasıl verilmesi gerektiği ile ilgili oluşabilecek farklı görüşleri, -bu bölümlerde istatistik derslerini yürüten öğretim üyelerinin görüşlerine başvurarak-, değerlendirilebilmek ve ortak bir veri tabanı oluşturabilmek amaçlanmıştır. Örnekleme: Araştırmanın ana kütlesini Türkiye Üniversiteleri’nde yer alan İktisadi ve İdari Bilimler Fakülteleri oluşturmaktadır. 53 Devlet Üniversitesi içerisinde, 4 tane Üniversite de Fakülte Birimi olarak İşletme ve İktisat bölümlerinin bulunmadığı, bazı Üniversitelerde ise birden fazla bulunduğu belirlenmiştir. İktisadi ve İdari Bilimler Programlarında istatistik derslerini yürüten öğretim üyelerinin tamamına, tamsayım yöntemine göre anket gönderilmiştir. Cevaplanıp, geri dönen anket sayısı ise 33 tane olmuştur. Geri dönüşüm oranının %45.2 olması, benzer çalışmalara göre iyi bir sonuç olarak görülebilir. Bu durum istatistik ders hocalarının, bu konuya duyarlılığını da temsil edebilir. Yabancı literatürde, posta ile gerçekleştirilen anket yönteminde, %30’un üzerinde cevaplama oranının çok az olduğu belirtilmektedir. Sıklıkla görülen geri dönüşüm oranı, %5 ile %10 arasında değişmektedir (REMINGTON vd., 2000: 190). Araştırmanın Yöntemi: Araştırma ile ilgili literatür çalışmasında, genellikle istatistik konusunu işletme ve iktisat bölümlerinde değerlendiren çalışmalar araştırılmıştır. Konunun uygulaması için geliştirilen anket formu, Yükseköğretim Kurulu - Ana Sayfa. adresinden İşletme ve İktisat bölümleri bulunan 49 Devlet ve 24 tanesi vakıf olmak üzere toplam 73 Fakülte‘ye - aynı dönemde istatistik derslerini yürüten öğretim üyelerine iletilmek üzere- posta ve e-mail adresi ile gönderilmiştir. Önce, 73 Üniversitenin e-mail adresinden, fakültelerin işletme ve iktisat bölümlerinde istatistik derslerini yürüten öğretim üyelerinin isimleri ve e-mail adresleri istenilmiştir. Sınırlı sayıda cevap geldiği için, posta yöntemi ile anketin gönderilmesinde, Üniversitelerin web sayfalarından belirlenen Fakülte adreslerine, posta yöntemi ile istatistik derslerini yürüten öğretim üyelerine verilmek üzere anket formu gönderilmiştir. Anket formu üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde anketi cevaplayan öğretim üyesinin unvanı, çalıştığı anabilim dalı ve yaşı gibi özelliklerini içeren sorular yer almaktadır. İkinci bölümde istatistik derslerinin işletme ve iktisat bölümlerinde kaç dönem okutulması gerektiği, dersin amacının ve öğretme tekniklerinin nasıl olduğu ve nasıl olması gerektiğini araştırabilecek sorular yer almaktadır. Üçüncü bölümde ise bir istatistik dersinde öğretilmesi gereken genel ders içeriklerinin öğretilme düzeyinin araştırılabilmesi için, 5’li likert ölçeği tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırmanın Hipotezleri H1:İşletme ve iktisat bölümlerinde, istatistik eğitiminin kaç dönem okutulması gerektiğine ilişkin, öğretim üyelerinin görüşlerinin dağılımları arasında farklılık vardır. H2:İşletme ve iktisat bölümlerinde, istatistik eğitiminin amacını değerlendiren, öğretim üyelerinin görüşleri arasında farklılık vardır. Araştırmanın Sınırlılıkları Konunun amacı gereği, ankete katılan öğretim üyeleri sadece işletme ve iktisat bölümlerinde istatistik dersi eğitimi veren öğretim üyeleri olarak belirlendiği için, araştırmanın ana kütlesi ve ankete katılma sayısı sınırlı olmuştur. Araştırma Verilerinin Analizi ve Yorumu: Tablo 1, anketin gerçekleştirildiği 2002-2003 Bahar yarıyılında , Türkiye Üniversiteleri, dört yıllık işletme ve iktisat programlarında istatistik derslerini yürüten ve ankete katılan öğretim üyelerinin demografik özelliklerini göstermektedir. Tablo 1-Ankete Katılan Öğretim Üyelerinin Demografik Özellikleri Demografik Özellikler Dağılımlar Frekans Yüzde Cinsiyet Kadın 13 39.4 Erkek 20 60.6 Yaş 20-30 2 6.1 31-40 14 42.4 41-50 7 21.2 51-60 10 30.3 Unvan Prof.Dr. 9 27.3 Doç.Dr. 6 18.2 Yrd.Doç.Dr. 15 45.5 Dr.Arş.Gör. 1 3.0 Öğr. Gör. 2 6.1 Çalıştığı Anabilim Dalı İşletme 14 42.3 İktisat 6 18.4 İstatistik 7 21 Ekonometri 3 9.3 Matematik 3 9.3 Ankete katılan öğretim üyelerinin, %39.4’ü kadın, %60.6’sı erkeklerden oluşmaktadır. Bu sonuç; İstatistik dersleri eğitimi veren erkek öğretim üyelerinin ankete duyarlılığının fazla olduğu veya istatistik çalışma alanında erkek öğretim üyelerinin sayısının daha fazla olduğu şeklinde de yorumlanabilir. Ankete katılan öğretim üyelerinin %42.4 gibi büyük bir çoğunluğunu, 31-40 yaş aralığı ve %30.3’ünü 51-60 yaş aralığı grubu oluşturmaktadır. Unvanların ise %45.5’i Yrd.Doç.Dr., %27.3’ü ise Prof.Dr. düzeyindedir. Anketimize gösterilen ilgide 51-60 yaş grubu ve Prof.Dr. unvanlı öğretim üyelerinin oranının ikinci büyüklükte olması, kıdemli öğretim üyelerimizin çalışmamıza gösterdiği ilgiyi ve kıdemli öğretim üyelerinin anket çalışmalarını desteklemelerinin göstergesi olabilir. İktisat ve işletme bölümlerinde istatistik derslerini yürüten öğretim üyelerinin, %42.3 gibi büyük bir çoğunluğu işletme anabilim dalında, %21’i ise İstatistik anabilim dalında çalıştıklarını açıklamışlardır. Bu sonuç, Türkiye’de istatistik eğitimi veren Yüksek Öğretim Kurumu sayısının az olmasının da bir sonucu olarak görülebilir. Tablo 2 anket uygulamasına katılan öğretim üyelerinin görüşlerini; istatistik derslerinin işletme ve iktisat bölümlerinde kaç dönem yer alması gerektiği, dersin amacı, ders öğretme yöntem ve araçlarının nasıl olması gerektiği konularında göstermektedir. Tablo 2 Ankete Katılan Öğretim Üyelerinin İşletme ve İktisat Bölümlerinde İstatistik Eğitimi Özelliklerine İlişkin Yanıtları İstatistik Eğitimi Özellikleri Dağılımlar Frekans Yüzde Ortalama Standart Sapma İstatistik Eğitimi Kesinlikle Okutulmalıdır 33 100 1.00 .00 Okutulmalıdır Ne Okutulmalı Nede Okutulmamalıdır Okutulmamalıdır Hiç Okutulmamalıdır İstatistik Eğitimi Dönemi Sayısı Bir Dönem 2.79 .89 İki Dönem 17 51.5 Üç Dönem 6 18.2 Dört Dönem 10 30.3 Beş ve + İstatistik Eğitimi Amacı İstatistik Teorisi 1.Derecede Önemli 14 42.4 2.04 1.37 2.Derecede Önemli 1 3.0 3.Derecede Önemli 7 21.2 4.Derecede Önemli 2 6.1 SıralamayaDahil Edilmeyen 9 27.2 İstatistiğin ne olduğu 1.derecede önemli 6 18.2 2.04 0.72 2.derecede önemli 13 39.4 3.derecede önemli 7 21.2 Sıralamaya dahil edilmeyen 7 21.2 İstatistik Formülleri 2.derecede önemli 2 6.1 3.85 0.81 3.derecede önemli 2 6.1 4.derecede önemli 13 39.4 5.derecede önemli 3 9.1 Sıralamaya dahil edilmeyen 13 39.4 İstatistik Kullanımı 1.derecede önemli 13 39.4 2.09 1.07 2.derecede önemli 8 24.2 3.derecede önemli 8 24.2 4.derecede önemli 4 12.1 Ankete katılan öğretim üyeleri; İşletme ve iktisat bölümlerinde istatistik eğitiminin kesinlikle okutulması gerektiğine inanmaktadırlar. Standart sapmanın .00 olması ankete katılan öğretim üyelerinin tamamının aynı düşüncede olduğunu göstermektedir. İstatistik eğitimi konusunda en çok tartışılan konulardan bir tanesi de, işletme ve iktisat bölümlerinin ders programlarında kaç dönem yer alması gerektiği konusundadır. Ankete katılan öğretim üyelerinin hiçbirisi, istatistik eğitiminin bir dönemde yeterli olabileceğine inanmamaktadırlar. Oysa Türkiye Üniversiteleri, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültelerinin işletme ve iktisat bölümlerinin sınırlı sayıda da olsa bazılarında, istatistik eğitimi tek dönem olarak, ders programlarında yer alabilmektedir. Ankete katılan öğretim üyelerinin %51.5 ‘u dönem sayısının iki olmasını yeterli görürken, %30.3’ü dört dönem, %18.2’si ise üç dönem olmasını öngörmektedirler. Ortalama 2.79 olması dönem sayısının üç olabileceğinin, ortalama sonucunu göstermektedir. İstatistik eğitimi oldukça geniş kapsamlı ve kullanımı zor olan bir bilim dalıdır. Bu nedenle istatistik eğitiminin sınırlarının belirlenmesinin önemi, işletme ve iktisat bölümleri için daha fazladır. Çünkü istatistik eğitimi bu bölümlerde sınırlı dönemlerde okutulmaktadır. Bu nedenle istatistik eğitiminin amacının da iyi belirlenmesi gereklidir. Bu konuda görüşlerine başvurduğumuz öğretim üyeleri içerisinde, konuya ilgi gösterenlerin belirttikleri önem derecesi sıralaması, Tablo 2’de açıklanmaktadır. Sadece yüzde olarak en yüksek yüzdeyi gösteren kriterler içerisinde; İstatistik teorisinin öğretilebilmesini 1. derecede önemli görenler %42.4’tür. Standart sapmanın 1.37 olarak hesaplanması bu konuda görüş belirten örnek kitlenin görüşlerinde ki homojenliğin az olduğunu göstermektedir. İstatistiğin ne olduğunu öğretebilmeyi 2.derecede önemli görenlerin çoğunluğu %39.4 ve standart sapma 0.72’dir. İstatistik formüllerinin öğretilebilmesi çok önemli olarak belirtilmemiştir. %39.4’ü bu kriteri hiç önemli görmeyip, sıralamaya dahil etmez iken, yine %39.4 ise 4.derecede önemli olabileceğini, belirtmişlerdir. Standart sapmanın 0.81 olması görüşlerdeki farklılığın çok fazla olmadığını göstermektedir. İstatistiğin kullanımını öğretebilmenin birinci derecede önemli olduğunu belirtenlerin oranı, %39.4 ile çoğunluğu temsil etmektedir. Ancak, standart sapmanın 1.07 olması bu konuda homojenliğin az olduğunu göstermektedir. Aşağıda açıklanan Tablo 3, istatistik eğitiminde hangi tekniklerin kullanıldığını ve kullanılmasının önerildiğini açıklamaktadır. Tablo 3- İstatistik Eğitiminde Kullanılan ve Kullanılması Önerilen Araçlar İstatistik Eğitiminde Kullanılan Araçlar Tahta 1.Derecede Kullananlar 30 90.9 1.00 .00 Sıralamada Belirtmeyenler 3 9.1 İstatistik Programlar 1.Derecede Kullananlar 2 6.1 1.90 .30 2.Derecede Kullananlar 19 57.6 Sıralamada Belirtmeyenler 12 63.6 Video 3.Derecede Kullananlar 6 18.2 3.50 .93 5.Derecede Kullananlar 2 6.1 Sıralamada Belirtmeyenler 25 75.8 Araştırma Ödevleri 2.Derecede Önemli 7 21.2 2.45 .69 3.Derecede Önemli 3 9.1 4.Derecede Önemli 1 3.0 Sıralamada Belirtmeyenler 22 66.7 Örnek Olay Çalışması 2.Derecede Önemli 2 6.1 3.18 .73 3.Derecede Önemli 11 33.3 4.Derecede Önemli 3 9.1 5.Derecede Önemli 1 3.0 Sıralamada Belirtmeyenler 16 48.5 İstatistik Eğitiminde Kullanılması Önerilen Araçlar Tahta 1.Derecede Önemli 15 45.5 2.57 1.72 2.Derecede Önemli 1 3.0 3.Derecede Önemli 2 6.1 4.Derecede Önemli 6 18.2 5.Derecede Önemli 9 27.3 İstatistik Programlar 1.Derecede Önemli 10 30.3 1.77 0.62 2.Derecede Önemli 18 54.5 3.Derecede Önemli 3 9.1 Sıralamada Belirtmeyenler 2 6.1 Video 1.Derecede Önemli 1 3.0 3.94 1.43 2.Derecede Önemli 4 12.1 4.Derecede Önemli 3 9.1 5.Derecede Önemli 10 30.3 Sıralamada Belirtmeyenler 15 45.5 Araştırma Ödevleri 1.Derecede Önemli 1 3.0 3.17 0.80 2.Derecede Önemli 4 12.1 3.Derecede Önemli 13 39.4 4.Derecede Önemli 11 33.3 Sıralamada Belirtmeyenler 4 12.1 Örnek Olay Çalışması 1.Derecede Önemli 8 24.2 2.59 1.10 2.Derecede Önemli 4 12.1 3.Derecede Önemli 13 39.4 4.Derecede Önemli 7 21.2 Sıralamada Belirtmeyenler 1 3.0 Öğretim üyesi dersin işlenmesinde eğitim araç- gereç yeterliliğine bağlı olarak, ders öğretme tekniğini belirleyebilir. Buna göre derste kullandığı araçlar ile, kullanmak istediği araçlar farklı olabilir. Tablo 3’de açıklanan istatistik dağılımların, en yüksek % rakamları sonuçlarına göre; istatistik eğitiminde tahtayı 1.derecede kullananlar %91 gibi büyük bir çoğunluğu oluşturmaktadır. Tahtanın kullanılmasını 1. derecede önerenler ise %45.5 olarak belirlenmiştir. İstatistik programları hiç kullanmayanlar %63.6 ile çoğunluğu oluşturmaktadır. 2.derecede önemli olarak kullanılmasını önerenler ise, %54.5 şeklinde dağılım göstermiştir. Dersin işlenmesinde video gibi görsel aletleri hiç kullanmadığı için sıralamada belirtmeyenlerin yüzdesi 75.8 iken, kullanılmasını önermeyenlerin yüzdesi 45.5 olarak belirlenmiştir. İstatistik dersinin işlenmesinde araştırma ödevleri tekniğini kullananların çoğunluğu olan yüzde 66.7’si bu tekniği hiç kullanmadığı için sıralamada belirtmemiştir. Bu tekniğin kullanılmasını önerenler ise %39.4 çoğunluk ve 3.17 ortalama ile 3.derecede önemli olarak kullanılması gerektiği yönünde ortalamayı temsil etmektedir. %48.5 istatistik derslerinde örnek olay çalışması kullanmadığını açıklayan çoğunluktur. %39.4 ise örnek olay çalışmasının, 2.59 ortalama ile 3.derecede önemli olarak istatistik dersi işleme tekniği olarak kullanılmasını önermektedirler. İstatistik ders içeriğinin verilme düzeyi konusunda, ankete katılan öğretim üyelerinin görüşleri, belirlenen 22 başlıkta araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, öğretim üyelerinin görüşlerinin ortalaması ve standart sapması, Şekil 1’de gösterilmektedir. Şeklin yorumlanmasında ; 1: Ayrıntılı verilmeli 2: Verilmeli 3: Ne verilmeli ne de verilmemeli 4: Verilmemeli 5: Hiç verilmemeli şeklinde ifade edilmiştir. Şekil 1- İstatistik Ders İçeriğinin Verilme Düzeyine İlişkin Öğretim Üyelerinin Görüşleri 1 2 3 4 5 İstatistiğin Tanımı ve Önemi İstatistiğin Temel Kavramları Verilerin Toplanması Veri Toplama Çeşitleri ve Araçları Verilerin Sınıflandırılması Toplanan Verilerin İstatistik Seriler Şeklinde İfadesi İstatistik Serilerin Grafik Çizimi Ortalamalar Değişim Katsayısı Standart Sapma Olasılık Binom, Poisson, Normal Dağılım Normal Eğri Altında Kalan Alan Hesabı Örnekleme Teorisi İstatistiksel Tahminler Ölçme ve Ölçek Türleri Geçerlilik ve Güvenilirlik Hipotez Testleri Parametrik ve Nonparametrik Testler Regresyon Analizi Korelasyon Analizi İstatistiksel Paket Programlar 1.27 s.s = 0.45 1.30 s.s = 0.47 * 1.36 s.s =0.60 * 1.67 s.s=0.65 * 1.69 s.s =0.74 * 1.70 s.s = 0.68 * 1.45 s.s =0.51 * 1.24 s.s =0.44 * 1.36 s.s = 0.49 * 1.24 s.s = 0.44 * 1.48 s.s =0.72 * 1.45 s.s = 0.51 * 1.12 s.s =0.33 * 1.21 s.s =0.55 * 1.32 s.s =0.48 * 1.74 s.s =0.73 * 1.45 s.s=0.62 * 1.21 s.s =0.42 * 2.12 s.s =0.99 * 1.36 s.s =0.49 * 1.36 s.s =0.49 * 1.45 s.s =0.71 *

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)

Kullanıcı ismi		Beni hatırla
Şifreniz