İklİm
Uzun bir zaman ağırlığı içinde belirli bir bölgede egemen olan atmosfer koşulları.Kısa bir zaman aralığında egemen olan hava durumunun(*) başlıca etmenleri ve değişkenleri uzun bir zaman aralığına yayılmış durumda bir araya geldiğinde iklimi oluştururlar.Bu etmenler güneş ışınımı ,sıcaklık,nemlilik,yağış(türü,sıklığı ve miktarı),atmosfer basıncı ve rüzgardır(hızı ve yönü).
Güneşten gelen enerji Yeri ısıttığı gibi rüzgarların esmesine ve okyanus akıntılarının oluşmasına da neden olur.Bir gök birimi(yer ile güneş arasındaki ortalama uzaklık)uzaklıkta ve güneş ışınlarına dik bir kuramsal yüzeyin santimetre karesine düşen güneş enerjisi miktarı dakikada yaklaşık 2 kaloriye eş değerdir.Bu değere güneş sabiti denir.Ölçümler,güneş sabitinin her 11 yılda bir oluşan güneş lekesi çevrimi sırasında iki kez yaklaşık yüzde 0,5 oranında ve düzensiz biçimde değiştiğini göstermiştir.Güneş sabitinin gelecekteki bin yıl içinde yüzde 1-2 oranında bir değişim gösterebileceği ve bunun da iklim değişikliklerine yol açacağı üzerine tartışmalar yapılmaktadır.
Yatay bir yüzeye yıl boyunca her gün düşen güneş ışınımı,Ekvator’da çoğunlukla sabit,kutuplarda ise aşırı derecede değişkendir.Bu nedenle,eğer yer atmosferle çevrili olmasaydı mevsimler sırasında ekvator ile kutuplar arsında çok büyük iklim farklılıkları bulunacaktı.Atmosfer ve onun bileşenlerinden biri olan su buharı,aşırı farklılıkların ortaya çıkmasını engeller.Güneş’ten gelen ışınımın bir bölümü atmosferdeki moleküllerce ya da parçacıklarca saçılıma uğratılarak yada bulut örtüsünden ve öteki yüzeylerden yansıyarak uzaya geri döner.Yansıma sonucu kaybolan enerji miktarı,Yer’e gelen güneş enerjisinin yaklaşık yarısı kadardır.Geriye kalan enerji soğurulur ve kinetik enerji gibi öteki enerji biçimlerine dönüştürülür.Atmosferdeki büyük enerji dönüşümleri,eşitlenme ve dağılma süreci biçiminde gelişen bir genel dolaşıma yol açar.Soğuk hava kutuplarından Ekvator’a doğru,sıcak hava ise ekvatordan kutuplara doğru taşınır.Genel dolaşım büyük rüzgar sistemlerine,rüzgar sistemleri de okyanus akıntılarına yol açar.Hava ve su akıntıları,Yer’in bir bölgesinden ötekine sürekli olarak ısı enerjisi taşır.Bu akıntılar düzgün değil çalkantılı(burgaçlı) akış biçimindedir.Karmaşık yollar izleyen geniş hava akımlarının içinde,alçak basınç sitemlerinden oluşan ve siklon denilen burgaçlar(girdap) yer alır.Bu siklonlar akıntının içindeki daha uzun dalgaların etkisi ile sürekli yer değiştirerek Yer’in çeşitli bölgelerine sürüklenir ve bulara bir biri ardına soğuk yada sıcak,kuru yada nemli hava kütleleri taşır.Bu değişikliklerin sıklığı bölgenin iklim özelliklerini belirler.Hava akımlarının akış yatağı kesin sınırlarla belirlenmiş değildir,ama gene de ısı kaynakları kara ve deniz dağılımları ve dağlar hava akımlarına belirli bir yönelim kazandırır ve böylece kaba hatlarıyla da olsa bir akış yatağı ortaya çıkar.Bu yüzden,belirli bir bölgenin içindeki değişik alanlarda hava durumu günden güne yada mevsime bağlı olarak değişse bile,bölgenin bir bütün olarak kendine özgü bir iklim türü vardır.
|
09-29-2010, 15:31
Normal
