19. yüzyıl İtalyan operasına Romantik dönemin özelliklerini yerleştiren ilk besteci, Gaetano Donizetti'dir. Yetmiş kadar opera besteleyen Donizetti, dramatik gerilimi, melodi ve armoni çizgisindeki bütünlüğü, orkestra ve insan sesi renklerini kullanımındaki ustalığı ile operanın büyük ismi Verdi'ye kapıları açmıştır. Ciddi opera ile gülünçlü opera türlerini başarıyla kaynaştıran ilk bestecidir.

29 Kasım 1797'de yoksul bir ailenin çocuğu olarak Kuzey İtalya'da, Bergamo'da dünyaya gelir. Ailesi müzikle ilgili kişilerdir. Ancak çocuklarının müziği meslek edinmesine karşı çıkarlar ve böylece Donizetti, Avusturya ordusuna katılır. Donizetti'nin müziksel yetenekleri, çalışmalarını o kentte sürdüren opera bestecisi Simon Mayr (1763-1845) sayesinde gelişir. İlk operalarını ordudayken izinde olduğu günlerde yazar. Mayr ile başlattığı müzik çalışmalarını Bologna'daki Liceo Filarmonica'da, Peder Stanislao Mattei ile sürdürür.

1816'da ilk operası, Il Pigmalione'yi tamamlar. 1818'de Enrico di Borgogna ortaya çıkar. 1822'de Roma'da Zoraide di Granata'nın sahnelenmesiyle büyük üne kavuşur. Napoli'den aldığı çağrı ile San Carlo Operası’nın şefi olur. Burada on yıl içinde 22 opera besteler. Ancak ilk kalıcı operası 1830'da Milano'da sahnelenen Anna Bolena'dır. Bundan önce yazdığı, opera dışındaki diğer yapıtları sonradan unutulmuştur. Kısa bir süre için Milano'da San Pietro a Maiella Konservatuvarı'nda öğretmenlik ve müdürlük yapar.

1835'te Paris'e gider ve bu kente yerleşir. Aynı yıl yazdığı Lucia di Lammermoor, Napoli'de büyük övgü alır. 1837'de çok sevdiği eşi, bir kolera salgınında ölür. Paris yapıtları genelde başarılı olmuştur: Gözde (La Favorite) 1840'ta büyük ilgi toplar. Hareketli ve sevimli operası Don Pasquale ise 1843 yılında Paris'teki İtalyan Operası'nda sahnelenir ve gülünçlü özellikleriyle büyük ilgi toplar. Bu arada Donizetti, Viyana sarayında yarı zamanlı bir iş bulur.

1845 yılında ortaya çıkan bir beyin tümörü, Donizetti'yi başarılarının doruğundayken alt eder. Önce bunalımlar geçirir, ardından felç ve ruhsal krizler. Paris'in dışında bir akıl hastanesinde tedavi görür. Bergamo'ya, doğduğu kente getirilir. Son iki yılını bilinçsiz geçirir ve 8 Nisan 1848'de elli yaşında ölür. Bazı kaynaklar, ölümüne yol açan hastalığın, frengi olduğunu söylerler.

Donizetti, opera kariyerine Rossini'nin doğal bir devamı olarak başlamıştır. Son derece verimli bir bestecidir. Yapıtlarında şancıların ses sınırlarını zorlayan bir etkinlik yaratır ve izleyicinin hoş zaman geçirmesini amaçlar. Zamanının yetenekli şancılarındaki özelliklere göre yazdığı zor şan partileri, sonradan kolaylaştırılmıştır. Örneğin: Don Pasquale'nin ünlü kuvartetini zamanın en parlak şancılarının kapasitesine göre bestelemiştir. Bestecinin bir özelliği de bariton sesinin ayrıcalığım ortaya çıkartmasıdır. Daha önce tüm erkek sesleri tenor ya da bas olarak ayrımsanırken Donizetti, Napoli yıllarında çok beğendiği bariton Gioigio Ronconi için roller yazar. Böylece baritonun ses rengi de diğer sesler kadar önem kazanmış olur.

Donizetti, Rossini'nin gülünçlü operalarına duygusal özellikler ekleyerek onları bir adım daha öteye taşımıştır. Örneğin: 1832'de Milano'da sahnelenen Aşk İksiri (L'Elisir d'Amore) gibi acıklı duyguları içeren bir konuyu gülünçlü bir ortamda anlatmıştır. Karmaşık dramatik sahneler yaratması da sonradan Verdi'ye yol gösteren yöntemlerindendir. Örneğin: Maria Stuarda (1835) adlı operasında ve Lucia di Lammermoor'daki ünlü altılıda yüzleştirme sahneleri, gerilim taşıyan karmaşık bir yapıdadır. Lucia'nın evlendiği gece kocasını öldürdükten sonraki ünlü cinnet sahnesi, sonraki Romantik bestecileri de etkilemiştir.

Hem trajik hem de komik-opera türünün parlak bir bestecisidir Donizetti. Çoğunlukla operalarına tarihsel konular seçer. Örneğin: Anna Bolena (Anne Boleyn, İngiltere Kralı 8. Henry'nin eşlerinden biridir), Lucrezia Borgia, Maria Stuarda, Belisario ve Çatarına Cornaro operalarında olduğu gibi. Aynı zamanda Romantik döneme esin veren yazarlardan Sir Walter Scott (1771-1832)'ın çok etkisinde kalmıştır. Lucia di Lammermoor gibi en ünlü operalarından biri, Scott'un Lammermoor Gelini başlıklı romanından kaynaklanır. Komik-opera dalındaki başyapıtları Aşk İksiri (L'Elisir d'Amore) ve Don Pasquale'dir. Birçok operasını İtalyanca dilinde yazdığı gibi, Paris için Fransızca metinler de kullanmıştır. Örneğin: Alayın Kızı ve Gözde gibi. Donizetti aynı zamanda çok nitelikli bir edebiyatçıdır. Don Pas-quale’nın libretto'suna büyük katkıda bulunduğu gibi üç gülünçlü operasının librettosunu da kendi yazmıştır.

Donizetti 70 opera yazmış ve bu verimli ürün demetinin arasına senfoniler, oda müzikleri, piyano çalışmaları, kantata ve oratoryolarla missalar da yerleştirmiştir. Bellini'nin ölümü üzerine bir de requiem bestelemiştir. 1984'te Donizetti'nin hiç bilinmeyen bir operası Londra'da keşfedilmiştir. Fransızca metinli operanın 1840'larda bestelendiği ve daha önce yayınlanmamış, İki Saat İçindeki Sekiz Ay (Otto mesi in due ore) (1827) adlı bir operasından kaynaklandığı sanılmaktadır.


DONİZETTI'NİN BAŞLICA OPERALARI

Anna Bolena(1830); Aşk İksiri (L'Elisir d'Amore) (1832); Lucrezia Borgia (1833); Rosmonda d'lnghilterra (1834); Lucia di Lammermoor (1835); Gözde (La Favorite); Alayın Kızı (La Fille du regiment) (1840); Linda di Chamounix (1842); Maria di Rohan, Don Pasguale, Dom Sebastien (1843); Catarina Cornaro (1844).