Bugüne dek şu ünlü Düğün Marşı ile kim bilir kaç kişi evlenmiştir? Taa 1826'dan bu yana! Alman Romantik bestecisi Mendelssohn'un bu görkemli marşı Shakespeare'in Bir Yaz Gecesi Rüyası adlı oyununa yazdığı müziğin içinde yer alır. Yöresel başlıklı senfonik yapıtlarıyla (İtalyan Senfonisi, İskoç Senfonisi, Fingal Mağarası Uvertürü gibi) betimleyici özelliğiyle; imge zenginliği, lirik anlatımı, keman, piyano konçertoları, piyano için Sözsüz Şarkılar'ı ve oda müzikleriyle klasik kalıplardaki romantik ruhun bestecisidir. Müzik tarihine, kendi parlak bestelerinin yanında, J. S. Bach'ın yapıtlarını kazandırması da ayrı bir katkıdır.

Jakob Ludwig Felix Mendelssohn-Bartholdy, 3 Şubat 1809'da Hamburg'da dünyaya gelir. Ünlü Yahudi filozof Moses Mendelssohn'un torunu ve banker Abraham'ın oğludur. 1812'de aile Hamburg'dan Berlin'e taşınır. Genç Felix, yetenekli bir piyanist olan kız kardeşi Fanny ile ilk piyano derslerini annesinden alır. Sonradan Ludwig Berger ve Carl Friedrich Zelter gibi zamanın ünlü öğretmenleriyle çalışır. Henüz on iki yaşında iken 6 senfonisi, koro parçaları, piyano yapıtları ve tiyatro için müzik denemeleri vardır. On iki yaşına göre çok olgun bir çocuk olarak ünlü ozan Goethe ile tanıştırılır. Weimar'daki bu karşılaşmada Goethe yetmiş iki yaşındadır ve aralarında yakın bir dostluk doğar.

Felix'in on iki yaş yapıtları henüz Klasik örneklere bağlıdır. Yine de her birinde kendine özgü bir deyiş, öznel bir kimlik ve parlak bir teknik yer alır. On altı yaşında Paris'e gider. Zamanın saygın opera bestecisi Luigi Cherubini (1760-1842) ona mutlaka müziği meslek edinmesini öğütler. On yedi yaşına bastığında ünlü uvertürü, Bir Yaz Gecesi Rüyası'nı yazmıştır ve 12 senfoninin sahibidir. Yaylı çalgılar sekizlisi için yazdığı oda müziği, Goethe'nin Faust'undan esinlidir.

1825 yılında Yahudi asıllı Mendelssohn ailesinin tümü Hıristiyanlığı kabul edip, Luterci Kilise'nin kurallarına göre çocuklarını da vaftiz ettirmiş ve Protestan olduktan sonra Bartholdy soyadını almıştır.

Mendelssohn'un büyük şansı, varlıklı bir aileden gelmesi ve aile çevresinin filozoflar, edebiyatçılar ve düşünürlerle yakın ilişkide olmasıdır. Babasının evinde sürekli toplanan bu erdemli kişilerden çok şey öğrenir. Müzik ile felsefenin derin düşüncesini birleştirebilen yeteneği, yapıtlarındaki Romantik imgeleri zenginleştirir. 1829'da J. S. Bach'ın Aziz Matta Pasyonu'nun notalarını bir kasap dükkânında bulur. Toparladıktan sonra öğretmeni ve Berlin Korosu Derneği'nin başkanı Zelter'e götürür, çaldırmasını ister. Zelter'in kabul etmesiyle, 1829'da, Bach'ın kendi yönetimindeki ilk seslendirilişinden tam yüz yıl sonra, Aziz Matta Pasyonu yeniden yaşama döner.

Mendelssohn'un yirmi yaşına dek olan tüm gezileri Almanya içindedir. İlk kez Londra'ya oradan da İskoçya'ya gider. Aynı zamanda çok iyi bir ressam olduğu için bu yörelerin resimlerini yapar; müziksel izlenimini ise İskoç Senfonisi ile Fingal Mağarası Llvertürü'nde duyurur.

Mendelssohn, 1830'da İtalya'ya gider: Venedik, Roma, Napoli gibi müzik tarihinin merkezlerini dolaşır. İtalya, parlak güneşi, duru göğü ile birçok Kuzeyli sanatçı gibi Mendelssohn'un da hayranlığını kazanmıştır. İtalyan Senfonisi'ni bu esin ile yazar. Bu senfoninin finali, bir Napoli dansı olan salterello biçiminde, kıvrak ve neşelidir.

Bach'ı tanıttığı gibi, o yıllarda Almanya'da pek çalınmayan Handel'i de Almanlar'a tanıtmayı görev edinmiştir. 1833'te Düsseldorf a müzik yönetmeni atanınca ilk işi Handel'in oratoryolarını seslendirmek olur. 1835'te Leipzig'in Gewandhaus orkestrasına şef olur. Burada Schubert'in, Mozart'ın ve yakın dostu Schumann'ın senfonilerinin ilk seslendirilişini yönetir. "Tarihi konserler" dizisi düzenleyip Bach'tan kendi dönemine kadar tüm bestecilerin unutulmuş yapıtlarını araştırıp çaldırır. 1840'ta Prusya Kralı'nın çağrılısı olarak Berlin'e gider. Kral müzik sanatında yenilikler yapmayı amaçlamaktadır. Mendelssohn, Berlin gezisinde yorumlanmak üzere gençlik ürünü olan Bir Yaz Gecesi Rüyası başlıklı uvertürünü genişletip, Shakespeare'in oyunundaki diğer sahneleri de müzikle donatır.

1837'de Fransız Protestanlarından bir rahibin kızı olan Cecile Jeanrenaud ile evlenir. Beş çocukları olur ve mutlu bir yaşam sürerler. Mendelssohn, Leipzig Konservatuvarı'nı 1842-43 yıllarında yeniden düzenler ve dünyanın her yerinde adı geçen, Amerika'dan bile öğrenci çeken, örnek bir müzik okulu haline getirir. Bu dönemin en önemli yapıtları, piyanolu trioları, Beethoven geleneğinde-ki yaylı çalgılar kuvartetleri ve Romantik keman konçertolarının ilki olan Keman Konçertosu'dur (1844). Bu konçertoda Mendelssohn, şiirsel dilini, kemanın rafine sesine uyarlamış, orkestraya lirik melodiler yazarak solo ve orkestra arasında tatlı bir ortam yaratmıştır.

Bu sıralarda önemli bir piyanist ve şef olarak yoğun bir şekilde Avrupa turnelerine çıkmaktadır. Özellikle İngiltere'de, Kraliçe Victoria'nın ve Prens Albert'in gözde bestecisi olarak özel bir kabul görür. İngiltere için Handel tarzında Elijah oratoryosunu besteler. 1846'da bestecisinin yönetiminde Birmingham'daki ilk seslendirilişi büyük bir başarıdır.

1847'de kendisi İngiltere'deyken sevgili kız kardeşi Fanny'nin Mayıs ayında ölümü üzerine büyük bir şok geçirir. Aynı yılın yazında karanlık renkler içinde, Fa Minör bir yaylı çalgılar kuvarteti besteler. Aşırı çalışmaktan ve sanıldığı kadarıyla veremden zayıf düşerek aynı yılın 4 Kasım günü ölür.


MENDELSSOHN'UN ÖNEMİ

Mendelssohn, üstün değerlere sahip bir sanatçı olarak müzik tarihine geçmiştir: İyi bir ressamdır, edebiyat üstüne zengin bilgi sahibidir. Parlak bir besteci, usta bir piyanist, iyi bir viyolacı ve olağanüstü bir org yorumcusudur. Orkestra şefi olarak topluluğun esin kaynağıdır. Çevresindeki bestecilere kucak açması kadar unutulmuş bestecileri de gün ışığına çıkartması, onu yüceltmiştir. Çok güçlü bir müziksel belleğe sahiptir.

Konservatuvarlara, eğitim sistemine getirdiği yeniliklerle nitelikli müzikçi yetiştirmeyi ve halkın beğeni ölçülerini yükseltmeyi amaçlamıştır. Müzik tarihindeki diğer bestecilerle kıyaslanırsa, mutlu aile düzeni, parasal sıkıntı çekmemesi, zamanında değerinin bilinmesi, ailesi nedeniyle aydın bir çevreye kolayca girmiş olması, onun kolay beste yazdığı yolunda eleştiriler getirmiştir. Rahat koşulları bir yana, bestelerindeki lirik, şiirsel ortam, yaratıcı orkestra renkleri ve melodik coşkusu, Mendelssohn'u Bülow'un dediği gibi "Mozart'tan sonra en kapsamlı besteci" olarak müzik tarihine kabul ettirmiştir.

Mendelssohn'un müziğini ayrıcalıklı kılan, bilge yanı ve içinde yaşadığı ortamı doğru değerlendirebilmesidir. Yoğun bir duyarlılığa yönlendiren özellikleri, canlı schzerzo'larında, destansı havasında ve müziksel deniz görüntülerinde izlenebilir. Müziği, orta sınıf Almanya'sının 1848 devriminden önceki değerlerini ve İngiltere'nin Erken Victoria dönemini yansıtır. Sonradan solcular tarafından fazla burjuva olmakla; Wagner’çiler tarafından da Yahudi kökenli olmakla suçlanmıştır.


MENDELSSOHN'UN MÜZİĞİ

Mendelssohn, opera dışında zamanın tüm müzik biçimlerine örnek vermiştir. En önemli senfonileri Luterci inançla yazdığı Reform Senfonisi, pırıltılı İtalyan Senfonisi ve destansı İskoç Senfonisi'dir. Programlı uvertürler'i, Romantik çağın senfonik şiir beklentisini yansıtır. Keman Konçertosu, bu çalgı için yazılmış en görkemli konçertolardan biridir. On altı yaşında yazdığı Yaylı Çalgılar Sekizlisi, Kuvartetleri, Piyanolu Trioları ve Çello-Piyano Sonatı, oda müziği tarihinin en güzel örnekleridir.

Mendelsshon'un piyano müziği genelde unutulmuştur. Sözsüz Şarkılar; eğitim amacıyla kullanılmıştır. Ciddi Çeşitlemeler, Beethoven ile Brahms arasındaki köprüyü çizer. Bu kısa piyano yapıtları, yeni bir piyanist tipi ortaya çıkartır: Ev içlerinde düzenlenen müzik akşamlarının küçük konser piyanistleri. Piyano Konçertosu ise değerini, daha çok 20. yüzyılda bulmuştur. Org Sonatları, Bach'tan bu yana yazılmış en önemli org parçalarıdır. Bestecinin koral müziği, Bach etkisindedir, özellikle Aziz Matta Pasyonu'ndan çok etkilenmiştir. Aziz Paul Oratoryosu, Bach tipinde Luterci koralleri işler. Elijah ise Handel esinli, seçkin bir yapıttır.


MENDELSSOHN'UN BAŞLICA YAPITLARI

Orkestra yapıtları: Yaylı çalgılar için yazılmış erken dönemden 12 senfoni. Senfoniler: Senfoni No.1, Op.11 (1824); No.2, Op.52 (1840); No.3, Op.56-İskoç (Scottish) (1830-42); No.4, Op.90-İtalyan (1833); No.5, Op.107-Reform (1832).

Uvertürler: Ruy Blas Uvertürü, Op.95 (1839); Bir Yaz Gecesi Rüyası Uvertürü (A Midsummer Night's Dream) Op.21 (1826); Fingal Mağarası Uvertürü (Fingals Höhle) Öp.26 (1832); Sakin Deniz ve Mutlu Yolculuk Uvertürü (Meeresstille und Glückliche Fahrt) Öp.27 (1832); Güzel Melusina (Die schöne Melusine) Op.32 (1833).

Konçertolar: Piyano Konçertoları No.1 (1831); No.2 (1837); Keman Konçertosu (1844); Parlak Kapriçyo, Op.29 (1834); Serenad ve Allegro giocoso, Op.43 (1838); Yaylı çalgılar ve Piyano için Konçerto Öp.post. İki Piyano için Mi Majör Konçerto (1823); İki piyano için La Bemol Majör Konçerto (1824); Keman ve Yaylı Çalgılar için Re Minör Konçerto (post).

Oratoryolar: Aziz Paul, Op.36 (1836); Elijah, Op.70 (1847)
Oda Müziği: Yaylı Çalgılar Kuvarteti, No.1, Op.12 (1829); No.2, Op.13 (1827); No.3,4,5, Op.44 (1838); No.6, Op.80 (1847); Mi Minör Kapriçyo (1843); Piyanolu kuvartetler: No.1, Op.1 (1822); No.2, Op.2 (1823); No.3, Op.3 (1825); Fa Minör Keman Sonatı, Op.4; Piyano ve Çello için Konsertant Çeşitlemeler, Öp. 17 (1829); Yaylı çalgılar kentetleri: No.1, Op.18 (1831); No.2, Op.87 (1845).

Piyanolutriolar: No.1, Op.49 (1839); No.2, Op.66 (1845).

Piyano parçaları: Sözsüz Şarkılar, 8 cilt (1829-45); Kap-riçyolar, Sonatlar, Çeşitlemeler.

Şarkılar: Piyano ve şan parçaları; part song'lar.

Org için yapıtları: Prelüd ve fügler, Sonatlar, Andante ve Çeşitlemeler.

Tiyatro Müzikleri: Camacho'nun Düğünü (Die Hochzeit deş Camacho) (komik opera), Op.10 (1825); ilk Walpurgis Gecesi (Die erste Walpurgisnacht) Op.60, (1831-1842); Bir Yaz Gecesi Rüyası (A Midsummer Night's Dream) Öp.61 (1843); Oğul ve Yabancı (Die Heimkehr aus der Fremde) operet, Op.89 (1829); Lorelei -bitmemiş opera (1847).