Etniki Eterya (Millî Ortaklık) Cemiyeti, 16 Ocak 1814 tarihinde Odesa’da, Aleksandır İpsilanti, Diyamandis İpsilanti ve Mihail Fotiyadis arasında, Yunanistan’ın bağımsızlığa kavuşmasını sağlamak fikri çerçevesinde yapılan toplantıda, on yedi maddelik bir metinin okunmasıyla temelleri atılmış ve daha sonra, Emanuil Ksantos, Nikolaos Skufos ve Anastasyas Çakalof tarafından kurulmuştur.

Etniki Eterya Cemiyetinin amacı; gerek Türkiye içinde, gerekse diğer ülkelerde bulunan Yunanlıları, Türkler aleyhinde harekete geçirerek ayaklandırmak ve bu suretle Yunanistan’ın bağımsızlığını kazanmasını sağlamaktır. Cemiyet, kendisine Yunan istiklal hareketini desteklemeyi, doktrin ve aksiyon programı haline getirmiştir.

Etniki Eterya; Balkanlarda, Romanya, Bulgaristan, Sırbistan bölgelerinde, Yunan, Slav ve Ortodoksların katılımıyla ayaklanmalar çıkartan ve Yunanistan istiklali için projeler hazırlayan, bu projeleri, 1820 yılında, Yunan İhtilal Programı haline dönüştürerek, aynı zamanda kendi programı haline de getiren bir ihtilal cemiyetidir. Bu ihtilal cemiyeti, Anadolu da ise, özellikle Ege bölgesini kendisine çalışma alanı seçmiş ve bölgede yaşayan Rumları, Türkler aleyhinde teşkilatlandırarak harekete geçirmiştir.

Özellikle, 1821 Mora isyanı ve bu isyanın sonucunda Mora ve adaların Osmanlı kontrolünden çıkması, cemiyetin Türkler aleyhinde gerçekleştirdiği önemli faaliyetlerdendir. Zaten bu olay ile başlayan süreçte, 1830 yılında Yunanistan bağımsızlığına kavuşmuştur. Böylelikle, Etniki Eterya da, bir devletin doğumuna, bir imparatorluğun ölümüne çalıştığı meşhur kimliğiyle, amacına ulaşmıştır.

Yunanistan’ın bağımsızlığına kavuşmasından sonra da faaliyetlerini sürdüren cemiyet, bu defa Yunan topraklarını genişletmek maksadıyla ortaya çıkmış ve özellikle 1904 yılından itibaren, diğer cemiyetlerle birlikte Karadeniz Bölgesi’nde, bir Pontus Devleti kurulması fikrini canlandırmaya çalışmıştır. 1912 Balkan Harbinden sonra da, bu amacın gerçekleştirilmesi için çaba göstermiştir.

pontus rum cemiyeti


karadeniz kıyısında yaşayan rumlar tarafından kurtuluş savaşı öncesinde kurulan ve bölgede bağımsız bir devlet olmayı amaçlayan bir cemiyet.

cemiyet adını eski çağlarda bu bölgede kurulan ve m.ö . 64 yılında roma imparatoru pompe tarafından ortadan kaldırılan krallıktan almıştır. bu krallık aslında iranlılar tarafından kurulduğu halde, sonradan helenistik bir karakter göstermiş ve roma'da hıristiyanlığın resmi din kabul edilmesinden sonra, roma tabiiyeti altında bulunan bölge halkı da hıristiyanlaşmıştır.

fatih döneminde bu bölgede, 1204'de aleks kommen'in kurduğu trabzon rum imparatorluğu hüküm sürüyordu ve merkezi trabzon'du.

fatih, anadolu'nun birliğini sağlamak için beylikleri ortadan kaldırmayı düşünüyordu. kuzeydeki candaroğullarını toprağına kattıktan sonra sıra karadeniz sahillerini elinde tutan trabzon rum imparatorluğu'na gelmişti. nihayet düzenlediği trabzon seferiyle fatih, bu bölgeyi de topraklarına katmış, her yerde yaptığı gibi bu bölge halkını da din ve adetlerinde serbest bırakmıştır.

osmanlı devleti'nin parçalandığı ve türk milletinin ölüm kalım savaşı verdiği kurtuluş savaşı sırasında yüzyıllar boyu kendilerine gösterilen iyi niyeti kötüye kullanan diğer bütün azınlıklar gibi trabzon ve civarında bulunan rumlar da türk düşmanlarıyla işbirliğine girişmişler, bağımsız devlet sevdasıyla pontus rum cemiyeti'ni kurmuşlardır.

mondros mütarekesi'nin getirdiği ağır şartlar, rumları bir devlet kurma ümidine düşürmüştür. açıktan açığa propaganda faaliyetlerine girişen rumların pontus adında bir de gazeteleri vardı. bu cemiyet 25 bin kişilik bir çete kurarak dağa çekilmiş, yıllarca beraber ve bir arada yaşadıkları masum türkleri yok etmeye, köy ve kasabaları yakıp yıkmaya başlamışlardır. nihayet türkiye büyük millet meclisi'nin çalışmalarıyla kurulan merkezi ordu, bütün nifak cemiyetleri gibi bu cemiyeti de ortadan kaldırmıştır (1921).