Çarpışan parçacıklar kara delik oluşturabilir



Hazırlanan bir bilgisayar simülasyonu parçacıkların çarpışması ile kara delik oluşabileceğini gösterdi.
2008 yılında dünyanın en büyük parçacık çarpıştırıcısı olan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (BHÇ) İsviçre'de çalışmaya başlamıştı. O dönemde BHÇ'nin dünyayı yutacak bir kara delik oluşturabileceği iddia edilmiş, Birleşmiş Milletler'den 5,5 milyar dolarlık projeyi durdurması istenmişti.
Kara delikler büyük miktarda kütle ve enerjinin kendisine göre çok küçük bir hacime sıkıştırılması ile oluşuyor, bu genellikle yıldızların kendi içine çökmesi şeklinde oluyor. Einstein'ın genel görelilik kuramına göre yerçekimi, madde ve enerjinin uzay ve zamanı eğmesi ile oluşuyor. Eğer yeterince büyük madde veya enerji yeterince küçük bir uzaya sıkıştırılırsa kütle çekim etkisi o kadar büyük oluyor ki bu etkiden ışık dahil hiç bir şey kaçamıyor ve oluşan bu nesneye 'kara delik' deniyor.
Simülasyonu hazırlayan araştırmacılardan biri olan British Columbia Üniversitesinden Matthew Choptuik, 1970'li yıllarda yapılan çalışmalarda iki parçacığın çarpışması ile kara delik oluşturabileceğinin bulunduğunu ve kara delik oluşması için parçacıkların sahip olması gereken enerjinin de hesaplanarak Planck enerjisi olarak tanımlandığını belirtiyor.
Choptuik ve Princeton Üniversitesi'nden meslektaşı Frans Pretorius genel görelilik kuramının son derece karmaşık matematiksel detaylarını kapsayan çarpışma simülasyonunu yapmayı başardılar. Simülasyon modellenirken çarpıştırılacak nesneler olarak kuramsal olan bozon yıldızları seçildi. Yüzlerce bilgisayar kullanarak çarpışan bozon yıldızlarının arasındaki yerçekimsel etkileşimler oluşturuldu ve çarpışan maddelerin Planck enerjisinin üçte birine sahip olduklarında kara delik oluşacağı ortaya çıkartıldı.
Böylece 1970'li yıllarda hesaplananın daha altında bir enerji ile kara deliklerin oluşabileceği görülmüş oldu. BHÇ'nin bu durumda bir kara delik oluşturup oluşturmayacağı konusunda Choptuik BHÇ'nin en iyi durumda Planck enerjisinin milyar kere milyarda birini üretebileceğini, bunun da kara delik oluşturmaya yetmeyeceğini belirtiyor. Ayrıca Choptuik, BHÇ'nin böyle bir kara delik meydana getirmesinin büyük bir süpriz olacağını ve oluşsa bile bu kara deliğin çok kısa zaman içerisinde olağan bir parçacığa dönüşeceğini ekliyor.


http://haber.sol.org.tr/bilim-teknol...r-haberi-23221