BÜYÜK SELÇUKLULAR

Büyük Selçuk Devleti’ni kuranlar Oğuzların Kınık boyudur. Oğuzlar 9.yüzyıl sonlarından itibaren Siri derya boyları ve Aral gölü çevresinde bir arada yaşadılar Bu sırada Oğuzların yöneticileri ‘Yabgu’ unvanını taşıyordu. Devletlerine de Oğuz Yabgulu Devleti deniliyordu. Yabgukarın Kül Erkin unvanlı vekilleri vardı.Orduları subaşı denilen komutanlar yönetimindeydi.Oğuzlar, Maveraünnehir ve Harezm bölgesine gelerek ticaret yapıyorlardı.



Oğuzların, kökleri çok eskiye dayanan bir boy teşkilatları vardı ve bu teşkilatın günlük hayatlarında da önemli bir etkisi vardı. Oğuzlar, bir devlet görünümünde olan ve başlarında boy beylerinin bulunduğu 24 Oğuz boyundan oluşan bir devletti. Oğuz boy teşkilatını Irkıl Hocanın düzenlediği Kaşgarlı Mahmut tarafından anlatılır. Oğuzların ataları , Oğuz Han’dır.



Oğuz Yabgulu Devleti, 1002yılında Kıpçak akınları tarafından yıkılmıştır. Bu devletin subaşılığı görevini yürüten Kınık boyundan Selçuk, kendisine bağlı olan Oğuzları alarak Cend şehrine gitti. Burada Kınık boyu Müslümanlığı kabul etti.



Selçuk’un oğullarından Aslan Yabgu(İsrail), Oğuzlar Devleti’nin varisi olarak kendilerini görüyorlardı. Selçuk’un ölümünden sonra Arslan Yabgu, Kınık boyunu alarak Buhara’ya gitti. Burada Karahanlılarla ilişki kurdular. 1025’te Arslan Yabgu Sultan Mahmut tarafından esir alındı ve böylece, Oğuzlara gözdağı verildi. Bundan sonra ailenin yönetiminde Selçuk’un torunları olan Tuğrul ve Çağrı Beyler geçti. 1035’te Horasan’a gelen Selçuklular, 1037 yılında bağımsızlıklarını ilan ettilerse de bu oldu bittiyi Gazneliler tanımadı. Gaznelilerle Selçuklular arasında yapılan 1040 yılındaki Dandanakan Savaşı’nda savaşı Selçuklular kazanınca; Selçuklu Devleti resmen kurulmuş oldu.



Selçuklu Devleti’nin kuruluşu, Oğuz Türkmenlerinin hayatında bir dönüm noktası olmuştur. Tuğrul Bey devlet merkezini İran’a taşımış ve devletin doğu taraflarının yönetimini kardeşi Çağrı Bey’e bırakmış ve diğer kardeşi Musa Bey’i Anadolu üzerine göndermiştir. Bu devletin kurulmasıyla Anadolu, Türklük için ikinci bir ana yurt olmuştur.



Tuğrul Bey bir yandan Anadolu’ya Türkmenleri sevk ederken, diğer yandan da Bağdat Abbasi halifesi Şii Büveyhoğullarına karşı koruma altına aldı. 1055 yılında Bağdat’a gelen Tuğrul Bey, halifeden Rüknivdeyle yani İslam dininin ve devletinin direği unvanlarını aldı. Tuğrul Bey Bağdat’tan ayrılırken halifeye; Artık bundan böyle dünya işlerini yönetmek benim işimdir. Halife olarak sizler sadece din işleriyle ilgileneceksiniz, demiştir.



Tuğrul Bey’in yukarıdaki sözleri Laiklik ilkesinin uygulandığının bir göstergesidir. Halifeyi Şii Büveyhoğullarının baskısından kurtarması ile Tuğrul Bey’e; doğunun ve batının hükümdarı unvanını vermesi; İslam dünyasının dünya egemenliğinin resmen Türk hükümdarına bırakılması demektir. Artık sultan din bakımından halifeye, halifede siyaset bakımından sultanlığa bağlı olmuştur.



Büyük Selçuklular döneminde Doğu Anadolu ve Azerbaycan'da ilk fetihler, Arslan Yabgu’nun oğlu Kutalmış tarafından gerçekleştirildi.



Tuğrul Bey Oğuzlara Anadolu’yu yurt edinme emrini verdiği ve Türkmen beylerini Anadolu'ya sevk ettiği halde ordularıyla saldırı düzenlemiştir. Bunun neden, güçlü Bizans devletinin Anadolu'daki kurulu düzenlerini yağma ve saldırılarla sarsmak ve esas saldırılara zemin hazırlamaktır.



Selçuklu devlet ordularının Anadolu'daki ilk savaşları, Gürcü-Bizans kuvvetleriyle Erzurum yakınlarnda1048 yılında Pasinler'de yapılmıştır. Pasinler Savaşı’ndan sonra bol ganimet elde edildiği gibi, Bizans imparatoru, Gürcü Kralı Liparit’in serbest bırakılması karşılığında İstanbul’daki tahta caminin onarılmasını ve bu camide Tuğrul Bey adına hutbe okutulmasını kabul etmiştir.



Tuğrul Bey 1063 yılında hastalanarak ölmüştür. Yerine çağrı Bey’in oğlu Süleyman geçtiyse de, Türkmenlerle birleşen Alparslan bir ayaklanmayla hükümdar olmuştur.(1063-1072)