Atmosfer
ATMOSFER
Yer kürenin etrafını saran gaz örtüsüdür. Gaz örtüsünün dünya etrafında bulunmasının temel nedeni de yer çekimi kuvvetidir. Atmosfer renksiz, kokusuz, tatsız, çok hızlı hareket edebilen, akışkan, elastik, sıkıştırılabilir, sonsuz genleşmeye sahip, ısı geçirgenliği zayıf ve titreşimleri belli bir hızda ileten bir yapıya sahiptir. Tam olarak yüksekliği saptanamamıştır. Fakat alt tabanının yere olan uzaklığı yaklaşık 700 km’dir. Ayrıca; “Homojen atmosfer (homosfer)” olarak isimlendirilen ve yoğunluğun hemen hemen aynı olduğu alt bölümün yüksekliği 5 mil civarındadır. Bu seviyeden sonra yoğunluk yükseklikle azalır ve seyrek gaz kütleleri şekline dönüşerek uzay boşluğuna kadar uzanır ki, bu bölge de “Heterojen atmosfer” olarak isimlendirilir. Belirgin olan bir şey atmosferin,üst seviyesinin 20 000 mil civarında son bulduğudur. Bu seviyeden sonra da hava bulunduğunu söylemek doğrudur. Fakat bu bölümün meteoroloji ile bir ilişkisi yoktur. Atmosfer kendini oluşturan gazların yanında az da olsa su buharı ile sıvı ve katı parçacıklar da içerir. Su buharı sayılmazsa, atmosferi oluşturan gaz ve oranları şöyledir: • Nitrojen: %78.09 • Oksijen: %20.95 • Argon: %0.93 • Karbondioksit: %0.03 • Neon: %0.0018 • Kripton: %0.0001 • Helyum: %0.00053 • Hidrojen: %0.00005 • Ksenon: %0.000008 • Ozon: %0.000001 (BU ORANLAR DEĞİŞEBİLİR.) Aşağı atmosferde, aynı zamanda değişik oranlarda havada asıltı halinde kirletici gazlar (Karbondioksit, karbontetraoksit, karbonmonooksit, diazotoksit, azotmonooksit, azotdioksit, amonyum,...) ve aerosoller (volkanik, sanayi veya meteor tozları, kum tanecikleri, tuz kristalleri, polenler, vb.) vardır. 500 km’den yukarıdaki heterosfer’ de yerçekimi alanındaki yayılma süreci, karışım sürecini zayıflatır. 150 km’de, ana bileşen (Güneş’in ışıl ayrışması sayesinde) oksijen atomu halini almıştır; daha yukarılarda hala helyum vardır. 500 km’nin ötesinde is, hidrojen atomu başlar. Şemosfer: Stratosferden sonra 30 - 90 km ler arasında bulunur. iki kısımdan oluşur. Ozonosfer: içerisinde bulundurduğu ozon gazından dolayı bu ismi almıştır. Güneş’ten gelen ve canlı yaşamı için zararlı olan ışınları (Ultraviyole ışınları gibi) tutar. Bundan dolayı canlıların koruyucu katıdır. Dünya’nın aşırı ısınıp, soğumasını önler. Kemosfer: Bu katmana kemosfer denilmesinin nedeni, içerisinde bazı kimyasal olayların meydana gelmesidir. Az miktarda zararlı ışınların tutulması burada da görülür. İyonosfer: Şemosferden sonra 90 - 300 km’ler arasında bulunur. Bu tabakadaki gazlar ultraviyole ışınlarının etkisi ile iyonlara ayrılmıştır. iyonlaşma sırasında açığa çıkan enerji ile sıcaklığı yükselmiştir. (250°C) iyonlar arasında elektron alışverişi son derece fazladır. Bundan dolayı haberleşme sinyalleri, radyo dalgaları bu tabakadan yansır. Eksosfer: Atmosferin en üst ve en dış sınırını oluşturur. Eksosferde bazı gaz molekülleri yerçekimi etkisinden kurtularak uzaya kaçar. Bu nedenle dış sınırı kesin olarak tespit edilememekte, 10.000 km ye kadar çıktığı sanılmaktadır. Atmosferin Faydaları • İklim olayları meydana gelir. • Canlı yaşamı için gerekli gazları ihtiva eder. • Güneş’ten gelen zararlı ışınları tutar. • Dünya’nın aşırı ısınmasını ve soğumasını engeller. • Dünya ile birlikte dönerek sürtünmeden doğacak yanmayı engeller. • Uzaydan gelen meteorların parçalanmasına neden olur. • Güneş ışınlarının dağılmasını sağlayarak, gölgede kalan kısımların da aydınlanmasını sağlar. Bir başka ifade ile gölgelerin tam karanlık olmasını önler. • Işığı, sesi, sıcaklığı geçirir ve iletilmesini sağlar. • Hava akımları sayesinde gündüz olan kesimlerin aşırı sıcak, gece olan kesimlerin de aşırı soğuk olmasını engeller.
|
10-02-2010, 19:36
Normal
