Arthur Schopenhauer Alman Filozof



1788'de Danzig'de dogdu. 1793'ten 1797'ye degin babasiyla Hamburg'ta, sonraki iki yıl Paris'te yasadi.
1803'te İngiltere'de yatili bir okula yerlestirildi. Orada içtensizlikten, ikiyüzlülükten nefret etmesini ögrendi. Iki yil sonra babasini hosnut etmek için Hamburg'taki bir ticaret evine yazman olarak girdi. Fakat is yasamindan nefret ediyor, gökçeyazinsal ve akademik bir yasamin özlemini çekiyordu. Bu ise babasinin ölümünden sonra gerçeklesti. Hamburg'taki romantiklerin, özellikle Tieck, Novalis ve Hoffmann'in etkisinde kalan Schopenhauer, Yunanistan'a hayranlik duymayi, Hristiyanliktaki Ibrani ögeleri üzerine olumsuz düsünmeyi ögrenmisti. Baska bir romantik, Frederich Schlegel, onun Hint felsefesine hayranligini pekistirdi. 1809'da Göttingen Üniversitesi'ne girdi. Orada Kant'a hayranlik duymasini ögrendi. Iki yil sonra Berlin'e gitti. Daha çok bilimsel çalismalar yapti. Fichte'nin derslerini dinledi; begenmedi. Özgürlük savasi ugruna yapilan savasa kayitsiz kaldi. 1819'da Berlin Üniversitesi'ne özel okutman oldu. Derslerini kasitli olarak, tam Hegel'in ders verecegi saate denk getirdi. Hegel'in dinleyicilerini kendine çekemediginden ders vermeyi birakti. Sonunda Dresden'e çekilip yasli bir bekar gibi yasamaya koyuldu. Hayatının son yılları dışında hakettiğne inandığı üne kavuşamadı. 1850'de yayınladığı Parerga et Paralipenoma adlı eseri beklemediği biçimde çok sattı ve son yıllarında meşhur oldu.

Schopenhauer daha çok Hegel’in iyimser felsefesine karşı geliştirdiği kötümser felsefesiyle tanınır. Platon, Kant ve doğu felsefesini, özellikle Budizmi kendisine özgü bir şekilde kaynaştırdığı felsefesi Tolstoy, Mann, Wagner, Freud, Nietzsche ve Wittgenstein’i derinden etkilemiştir.

21 Eylül 1860’da Frankfurt am Main’de yemek sırasında, karaciğer konjeksiyonundan ölmüştür.

Sistemi
Schopenhauer'in sistemi, Kant sisteminin uygulanmasidir. Kant, ahlak yasasinin incelenmesinin, bizi görüngülerin gerisine götürecegini, duyu algisinin veremeyecegi bilgiyi verecegini; ahlak yasasinin aslinda istemle iliskili oldugunu savunmustu. Iyi insanla kötü insan arasindaki ayrilik Kant için, kendi içinde seyler dünyasi ile görüntüler görüngü dünyasindaki ayriliktir, ayni zamanda istemlere iliskindir. Buradan, istemlerin görüntüler dünyasina degil, gerçek dünyaya (kendi içinde seyler dünyasi) iliskin olmasi gerektigi sonucu çikar. Bir isteme karsilik olan görünüs (fenomen) bir beden hareketidir. Schopenhauer'da, bedenin, istemin gerçeklestigi bir görünüs olmasinin nedeni budur. Görüngülerin ardindaki istem, degisik sayida bir miktar istemden olusmaz. Zaman ve uzay, sadece görüngülere iliskindir. Kendi içinde sey, zaman ve uzay içinde degildir. Böylece istem, gerçek anlamda tarihlenemez; ayri istem aktlarindan kurulu da olamaz. Çoklugun nedeni olan, uzay ve zamandir. Böylece istemim bir ve zamansizdir. Dahasi, evrenin istemiyle özdes tutulabilir. Benim ayriligim ( bireyselligim, evrenden ayriligim) bir sanridan ibarettir, uzay zaman algimin öznel aygitindan dogar. Gerçek olan genel-istemdir. Istem, bütünüyle kötüdür, ya da her oranda sonsuz acilarimizin kaynagidir. Aci, yasamin aslidir ve bilginin artisiyla artar. Ulasildiginda belli bir hosnutluk verecek belli bir sonu yoktur istemin. Sonunda hepimizi ölüm yense de, biz "olanakli ölçüde genis ve büyük bir sabun köpügü gibi siseriz, sönecegimizi bile bile" ve bos çabalarimizi sürdürürüz. Mutluluk diye bir sey yoktur. Yerine getirilmemis istek, aciya; yerine getirildiginde de bikkinliga yol açar. Içgüdü, insanlari çogalmaya zorlar, o da aci ve ölüm için yeni bir firsatin dogmasi demektir. Ayibin, cinsel eylemle çagrisimi bundandir. Schopenhauer'in "Arzu ve Hayal Olarak Dünya" adli temel eseri, "Dünya, benim hayalimdir" cümlesiyle baslar. Bununla insanlarin hayal ettikleri nesenlerin somut gerçekler oldugu kastedilmez. Schopenhauer, daha çok tüm gerçegin insanlarin hayal ettikleri gerçekler biçiminde varolduklarini söylemek istemistir; nesneler hayal edilmektedir. Eger filozof bu düsüncelerini devam ettirmeseydi, buna idealizm diyebilirdik. Ve dünya, insan hayalindeki bir görüngü, bir rüyadan baska bir sey olmazdi. Kendisi, görüngü kavrami üstinde düsünmeye devam edip görüngünün arkasinda görünen bir seyin olmasi gerektigi kanaatine vardi. Vücut hareketlerinin isteklerin harekete geçmesinden, vücudun biçim ve organlarinin da insan arzusunun ifade tarzindan ortaya çiktigini belirtir. Insan vücudunun bir istek oldugunu düsünüyordu. Istek ise insanin en içsel varligiydi. Istek ayni zamanda dogadaki varliklari çeken ve iten, harekete geçiren, nesneleri ayirip birlestiren, cezbeden bir güçtü. Her yerde bir istegin gücü egemendi. Dünya, kendi haliyle ve iç yapisi itibariyle bir istekti. O, ortaya çikan bir somutlasan bir istek olarak vardi. Hain olan kendi bilincimizdi. Doga, istegin yasamdaki görünümüydü ve istegin nesnellestirilmesinin siralanisini olusturuyordu: Düsme istegi olan tastan, düsünme istegi olan beyne kadar. Istek en alt basamakta "mekanik, kimyasal, ve fiziksel neden" olarak, bitkide "cazibe", hayvanda "görünür motif", insanda "soyut, düsünülen motif" biçiminde ortaya çikiyordu. Schopenhauer, felsefesini tek bir cümlede özetliyordu: "Dünya, istegin kendisini tanimasidir."

Schopenhauer'dan Aforizmalar "Hayat, uykuya karsi bir savastir. O, ölümün bir parçasidir. Uyanik oldugumuz zaman dahi bize yari yariya hakimdir. Su kafalardan ne bekleyelim ki, en akillilari bile her gece serseri rüyalarin at oynattigi yerdir. Ve böyle bir halden fikir kurmaya kalkar." "Dünya, iradeden ibaret olunca bir istirap alemi olmaya mahkumdur. Çünkü irade ihtirastir. O, elin tutamayacagindan fazlasini tutmayi ister. Ihtiras sinirsizdir, tatmin ise sinirli." "Hayat, istirapla can sikintisi arasinda bir danstir." "Hayat bir derttir. Çünkü, mahrumiyet ve istirap bize biraz sükun verdigi an can sikintisi baslar." "Her dramatik veya destani eser, sadece mutluluk ugruna savasi anlatir. Fakat hiç bir zaman mutlulugun kendisini anlatamaz. Bu eserler, kahramanlarini binbir zorluk ve tehlike içinde hedefe götürüler. Ve hedefe ulasinca hemen perdeyi indirirler. Çünkü kahraman ulastigi parlak hedeften sonra umdugu mutlulugu bulamamis ve hali eskisinden daha iyi olmamistir." "Insan evlense de, evlenmese de bahtsizdir. Tek olarak da, toplu olarak da bedbahttir. Birbirimiz isitmak için kirpiler gibi bir araya toplaniriz. Fakat, çok fazla yanasirsak rahatimiz kaçar. Büsbütün ayrilsak yine bedbaht oluruz." "Aklimizin mesalesi çevremizi ne derece aydinlatirsa aydinlatsin, ufkumuz daima koyu karanlikla çevrili olacaktir." "Aslinda, bizler olmamasi gereken varliklariz. Onun için tükeniriz."

Kötümserlik Üstüne Her seyi kötü gören ya da kötülügü iyilige egemen sayma. Ruhbilim açisindan bir ruh hastaligi olan kötümserlik, Alman düsünür Schopenhauer'da felsefesel bir ögretidir. A. Schopenhauer'a göre evren, birbirlerini sonsuz olarak yiyenlerin yeridir. Aci, sevinçten çoktur. Var olmak, aci çekmek anlamini tasir. Hiç dogmamis olmak, dogmus olmaktan çok daha iyidir. Olumlu mutluluk sonsuz bir kuruntudur. Insan olsa olsa olumsuz bir mutluluga erisebilir ki, bu da acilarin kisa sürelerle azalmasindan baska bir sey degildir. Yüzyilimizin idealist ögretileri, insan usunun gücüne inanmamakla, genellikle kötümser ögretilerdir.